Yüksek sıcaklık, yaşlandırma ve kriyojenik koşulların nikel-titanyum şekil hafızalı alaşımların mekanik özelliklerine ve faz dönüşüm sıcaklıklarına etkisi
The effect of high temperature, aging and cryogenic conditions on mechanical properties and phase transformation temperatures of nickel-titanium shape memory alloys
- Tez No: 642143
- Danışmanlar: PROF. DR. HASAN GÖKKAYA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Makine Mühendisliği, Metalurji Mühendisliği, Mühendislik Bilimleri, Mechanical Engineering, Metallurgical Engineering, Engineering Sciences
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Karabük Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Makine Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 112
Özet
Bu çalışmada; yüzeyi elektro polisaj ile parlatılmış, süper elastik özellik sergileyen Nikel-Titanyum (NiTi) Şekil Hafızalı Alaşım (ŞHA) tellerin iki farklı ortam sıcaklığında uygulanan gerilmeler sonrası mekanik özelliklerinde meydana gelen deformasyonlar araştırılmıştır. Süper elastik NiTi ŞHA'ların iki farklı ortam sıcaklığında mekanik yüklemeler ile kopması sırasında oluşan element kompozisyonundaki değişimler, mikro çatlaklar, çekme ve akma dayanımındaki değişimler gibi mekanik özellikleri olumsuz etkileyen oluşumların tespit edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada; medikal endüstrisinde yaygın olarak kullanılan süper elastik NiTi ŞHA tel numuneler kullanılmış, çekme testi ile tel numuneler mekanik yüklemelere maruz bırakılmıştır. Çekme testi deneyleri öncesinde 200 mm uzunluk ve Ø2 mm çapında 6 adet deney numunesi hazırlanmıştır. Deney numuneleri kriyojenik (-35 °C'de 3 saat) ve yaşlandırma (800 °C'de 30 dak.) ısıl işlemi uygulanma-uygulanmama durumları ile çekme testinin gerçekleştirildiği ortam sıcaklığına bağlı olarak 6 farklı grupta değerlendirilmiştir. Deneyler; sabit çekme hızı (5 mm/dak) ve iki farklı çekme testi sıcaklığında (23 ve 140 °C) gerçekleştirilmiştir. Deney numunelerine çekme testi öncesi ve sonrasında gerilme kaynaklı element kompozisyonundaki değişimlerin tespit edilebilmesi için enerji dağılımlı spektroskopi (EDS) cihazı ile element analizi yapılmıştır. Süper elastik NiTi ŞHA'ların çekme testi sonrasında kopma bölgelerinde meydana gelen element kompozisyonundaki değişimler, kırılma modelleri, çatlak oluşumları ve mekanik özelliklerdeki meydana gelen değişimler analiz edilmiştir. Meydana gelen deformasyonların analizi, elektron taramalı mikroskop (SEM) ve EDS cihazı kullanılarak yapılmıştır. En yüksek akma (409.8 MPa) ve çekme (1024.9 MPa) gerilmesi değerleri, kriyojenik ve yaşlandırma ısıl işlemi uygulanmamış, çekme testi oda sıcaklığında gerçekleştirilmiş numunelerde elde edilmiştir. En düşük akma gerilmesi değeri (161.05 MPa) kriyojenik ve yaşlandırma ısıl işleminin uygulandığı, oda sıcaklığında gerçekleştirilen çekme testi sonucu, en düşük çekme gerilmesi değeri (737.3 MPa) ise yalnızca yaşlandırma ısıl işleminin uygulandığı, 140 °C sıcaklıkta gerçekleştirilen çekme testi sonucunda elde edilmiştir. Düşük akma ve çekme gerilmesinin görüldüğü numune yüzeylerinden alınan SEM ve EDS görüntülerinde, Ni ve Ti faz oranlarında düşüşlerin meydana geldiği, numune yüzeylerinde Karbon (C) ve Demir (Fe) elementleri görülmüştür. Çekme testi sonuçları ele alındığında, kriyojenik ve yaşlandırma ısıl işlemi uygulanmamış, çekme testi 140 °C'de gerçekleştirilmiş numunede Ni ve Ti fazlarında gerilme kaynaklı değişimlerin en az düzeyde oluştuğu ve mekanik özelliklerin diğer çekme koşullarına oranla daha az etkilendiği sonucuna varılmıştır.
Özet (Çeviri)
In this study; The deformations in the mechanical properties of Nickel-Titanium (NiTi) Shape Memory Alloy (UHA) wires, whose surface has been polished by electropolishing and exhibiting super elastic properties after the stresses applied at two different ambient temperatures have been investigated. It is aimed to determine the formations that adversely affect the mechanical properties such as changes in the composition of the elements, micro-cracks, changes in tensile and yield strength that occur during the rupture of super elastic NiTi SHAs with mechanical loads at two different ambient temperatures. In the study; Super elastic NiTi SHA wire specimens, which are widely used in the medical industry, were used, and the wire specimens were subjected to mechanical loads by tensile testing. Before the tensile tests, 6 test specimens of 200 mm length and Ø2 mm diameter were prepared. The test samples were evaluated in 6 different groups depending on the conditions of cryogenic (3 hours at -35 ° C) and aging (30 minutes at 800 ° C) heat treatment applied-not applied and the ambient temperature where the tensile test was carried out. Experiments; It was performed at constant pulling speed (5 mm / min) and two different tensile test temperatures (23 and 140 ° C). Elemental analysis was performed with Energy Dispersive Spectroscopy (EDS) device in order to detect the changes in the composition of the elements due to stress before and after the tensile test. The changes in the element composition, fracture patterns, crack formation and changes in mechanical properties after the tensile test of the super elastic NiTi SHAs were analyzed. Analysis of the deformations that occurred was made using a Scanning Electron Microscope (SEM) and EDS device. The highest yield (409.8 MPa) and tensile (1024.9 MPa) stress values were obtained in samples that were not applied cryogenic and aging heat treatment and whose tensile test was performed at room temperature. The lowest yield stress value (161.05 MPa) was obtained as a result of the tensile test performed at room temperature, where cryogenic and aging heat treatment was applied, and the lowest tensile stress value (737.3 MPa) was obtained as a result of the tensile test performed at 140 ° C, where only the aging heat treatment was applied. In the SEM and EDS images taken from the sample surfaces where low yield and tensile stresses were observed, carbon (C) and Iron (Fe) elements were observed on the sample surfaces, where the Ni and Ti phase ratios decreased. When the tensile test results were taken into consideration, it was concluded that the stress-induced changes in the Ni and Ti phases occurred at least in the sample, whose cryogenic and aging heat treatment was not applied, the tensile test was performed at 140 ° C, and the mechanical properties were less affected than other tensile conditions.
Benzer Tezler
- Ti6Al4V alaşımına kriyojenik işlemin etkilerinin araştırılması
Investigation of the effects of cryogenic treatment on Ti6Al4V alloy
FATİH HAYATİ ÇAKIR
Doktora
Türkçe
2019
Makine MühendisliğiEskişehir Osmangazi ÜniversitesiMakine Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. OSMAN NURİ ÇELİK
- Sol-jel yöntemiyle üretilen alüminanın fizikokimyasal özelliklerinin incelenmesi
Investigation of the physicochemical properties of alumina produced by sol-gel method
DİLEK CANTÜRK ÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Kimya MühendisliğiHitit ÜniversitesiKimya Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NİHAN KAYA
- The effect of ageing and quenching media on thermodynamic parameters and structure in Cu-based SMAs
Bakır bazlı şekil hafızalı alaşımlarda yaşlandırma ve söndürme ortamının termodinamik parametreler ve yapı üzerindeki etkisi
SIVAR AZIZ BAIZ BAIZ
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
Fizik ve Fizik MühendisliğiFırat ÜniversitesiFizik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CANAN AKSU CANBAY
- Investigation of the effect of aging under stress on the shape memory properties of ni-rich nitihf high temperature shape memory alloy
Nikelce zengin nitihf yüksek sıcaklık şekil hafızalı alaşımın şekil belleği özelliklerine gerilme altında yaşlandırma etkisinin araştırılması
HALDUN HALİS
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Makine MühendisliğiHacettepe ÜniversitesiMakine Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BENAT KOÇKAR
- Eklemeli imalat yöntemiyle üretilmiş Inconel 625 süperalaşımının ısıl işlem davranışının incelenmesi
Investigation of heat treatment behavior of Inconel 625 superalloy manufactured by additive manufacturing
SENA TURAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Metalurji MühendisliğiGebze Teknik ÜniversitesiMalzeme Bilimi ve Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. METİN USTA