Temel belâgat terimlerinin teşekkülü: Fesahat, belâgat, meânî, beyân ve bedî'
Formation of basic balagha (rhetoric) terms: Fasâha, balagha, maânî, bayân and badî'
- Tez No: 652399
- Danışmanlar: PROF. DR. İSMAİL DEMİR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Doğu Dilleri ve Edebiyatı, Linguistics, Eastern Linguistics and Literature
- Anahtar Kelimeler: Arap Dili ve Belâgatı, Belâgat Terimleri, Fesahat, Meânî, Beyân, Bedî, Teşekkül Süreci, Arabic Language and Rhetoric, Balagha (Rhetoric) Terms, Fasāha, Maānī, Bayān, Badī, Formation Process
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 351
Özet
Araştırmanın temel amacı belâgat ilminin hakim-tanımlayıcı kavramları olan fesahat, belâgat, meânî, beyân ve bedî' terimlerinin teşekkülünü ele almaktır. Bu temel amaç çerçevesinde bahsi geçen terimlerin oluşum sürecinin kırılma noktalarını belirlemek ve tarihsel analizini yapmak ise araştırmanın alt amaçlarındandır. Belâgat terimlerinin geçirdiği süreçlere dönemsel olarak işaret eden çalışmaların oldukça sınırlı olması, literatürdeki çalışmalarda belâgat sanatlarının hangi ilimlerin altında ele alındığına kronolojik ve ayrıntılı olarak temas edilmemesi ve belâgat tarihi konusunda yapılan çalışmalarda terminoloji gelişiminin yeterince göz önünde bulundurulması nedeniyle bu araştırma önemlidir. Dilbilim açısından art süremli ve eş zamanlı yöntem bir arada kullanılmıştır. Her bir terim kök anlamından ve Câhiliye dönemindeki kullanımından alınarak, belâgat ilmi bağlamında ıstılâhî bir hüviyet kazandığı sürece kadar tarihî olarak ele alınmıştır. Belâgat kavramlarının gelişimini ve özelliklerini ortaya koymak belâgat mirasının doğru anlaşılması ve aydınlatılması işlevini üstlenmektedir. Çalışmada belâgat terimlerinin çokluğunun sebepleri, terimlerin yapıları, belâgat konularına dağılımı, anlam ortaklığı, terimleşme bağlamında belâgatın dönemleri ve özellikleri gibi hususlar üzerinde durulmuştur. Belâgat terimlerinin teşekkülü, yüzyıllara göre kronolojik olarak incelenmiştir. Her bir yüzyılda terimlerin nasıl anlaşıldığı araştırılmış ve ortaya konulmuştur. İlk dönemde genellikle eş anlamda kullanılan terimler, sonraki süreçte müstakil bir anlam alanı kazanmıştır. Ayrıca ilk dönem Araplarının konuşmalarında uygulama olarak var olan sanatların, sonraki dönemlerde teorik çerçevesi çizilmiş ve isimleri konulmuştur. Terimlerin teşekkülü açısından her bir dönemin karakteristik özellikleri üzerinde durulmuştur. Belâgat terimlerinin teşekkülü ile ilgili yüzyıllar arasında mukayese yapılarak, bu dönemlerin birbirinden ne tür farklar içerdiği tespit edilmiştir. Belâgat terimlerinin oluşumuna diğer ilimlerin ne oranda etki ettiği tartışılmış ve belâgatın ilk dönemlerde nahiv, nakd ve Kur'ân çalışmalarıyla beraber ele alındığı ortaya konulmuştur. Temel belâgat terimlerinin altında yer alan sanatların tarihî süreçte hangi ilimlerin kapsamında değerlendirildiği açıklanmıştır. Ayrıca meânî, beyân ve bedî' ilimlerine ait sanatların isimlerinin ilk defa hangi âlim tarafından kullanıldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Hicrî beşinci yüzyıl ve özellikle de hicrî yedinci yüzyıldan itibaren, belâgata kayda değer bir katkı yapılmadığına dair iddiaların gerçeğe uygun olmadığı ortaya konulmuştur. Tarihî teşekkülüne ışık tutması bakımından, her bir terimin dönemsel olarak nasıl tanımlandığına yer verilmiştir. Bu bağlamda ilk dönemlerden itibaren âlimlerin belâgat anlayışları, etkinlendikleri faktörler ve terim yöntemleri ayrıntılı olarak işlenmiştir. Hicrî sekizinci yüzyılda temel belâgat terimleri şekillenmiş olduğu için bu tarihten sonra ayrıca bir dönemlendirme yapmaya ihtiyaç duyulmamıştır. Bu çalışma belâgat terimleri bağlamında dildeki anlam değişim ve dönüşümünü de göstermektedir. Elde ettiğimiz bulgular ışığında belâgat terimlerinin ve sanatlarının terimleşme süreçlerini zaman boyutuyla ele alan pek çok çalışmanın yapılmasına ihtiyaç olduğu görülmüştür.
Özet (Çeviri)
The aim of this study is to discuss the formation of dominating/determinant terms of Ilm al-Balagha (the Science of Rhetoric), namely fasāha, balagha, maānī, bayān and badī'. For this main purpose, it is one of the sub-goals of the study to determine the breaking points of the mentioned terms and to make a historical analysis. This study is important due to the fact that the number of studies signifying the processes these balagha (rhetoric) terms underwent in various periods is limited, that there are not chronological and detailed points made about as part of which sciences the balagha arts are considered in the studies in literature, and that the development of terminology is not taken into consideration in the studies conducted about the history of balagha. In terms of linguistics, diachronic and synchronical methods are used together. Each term is addressed historically by moving from their etymological meanings and use in Jahiliyyah times, to the process in which they gained a technical identity in context of ilm al-balagha. To put forward the development and characteristics of balagha terms means taking on the task of understanding and elucidating the heritage of balagha. In the study, the reasons why the number of balagha terms is high, their structures, their distribution to rhetoric topics, synonymy, periods and characteristics of balagha in context of nomenclature are addressed. The formation of rhetoric terms have been analysed chronologically. It has been researched how these terms were understood in each century, and presented in the study. Terms, which are generally used as synonyms in the early periods, have had distinct meanings in the following process. Moreover, for the language arts practically used by the Arabs of early times in their speech a theoretical frame was drawn and names were given. For the formation of terms, characteristics of each period were emphasized. By making comparisons between centuries about the formation of rhetoric terms, it has been determined what differences these periods have. It has been discussed to what extent other sciences have affected to the formation of rhetoric terms and it has been put forward that balagha was addressed together with nahw, naqd and Qur'an studies in the first periods. It is also explained as part of which sciences the arts taken under the title of rhetoric terms are considered in the historical process. Also, it has been tried to determine by which scholar the terms of arts belonging to sciences of maānī, bayān and badī' were used for the first time. It has been proven that the claims that starting from the Hijri fifth century and especially from the hijri seventh century, there has been no meaningful contribution to balagha are not truthful. In terms of shedding light on their historical formation, it is explained how each term was defined in different periods. Within this context, the balagha understanding of scholars beginning from the first period, the factors they were effected by and the methods for terms have been mentioned in detail. As the basic balagha terms were formed in the hijri eighth century, a further periodization after this time has not been regarded necessary. This study shows the change and transformation in the language in terms of balagha terms. In the light of the obtained data, it has been understood that many further studies discussing the formation and nomenclature of balagha terms and arts with a historic dimension are necessary.
Benzer Tezler
- Arap Dili ve Belâgatı'ında ıtnâb üslûbu
The style of itnâb in Arabic Language and Rhetoric
ÖMER ÖZBEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
DilbilimMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ALİ BENLİ
- Safvetu't-Tefâsîr'de belâgat uygulamaları
Safvetu't-Tefâsi̇r eloquence applications
MUSA DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DinŞırnak ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. EMRULLAH ÜLGEN
- Arap dili ve belagatinde cezâlet ve rikkat
Al-jazâlah and al-riqqah in Arabic language and rhetoric
RİSALET CEYHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DilbilimNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ORHAN İYİŞENYÜREK
- İbn Haldûn'un Mukaddime adlı eseri çerçevesinde dil
Language within the framework of Ibn Haldun's work called Mukaddime
EMİNE ELKASIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DilbilimErciyes ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALİM ÖZNURHAN
- Taberî Tefsiri'nin meânî yöntemi açısından incelenmesi
Başlık çevirisi yok
FATMA SENA ÇALIŞKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Dinİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET TAHA BOYALIK