Anadolu'da Türk devri yapılarında mekan-ışık ilişkisi ve ışıklıklı kubbe kullanımı (12.-19.yy)
The relationship of space-light and the using of lantern domes in Turkish buildings in Anatolia (12th-19th century)
- Tez No: 656327
- Danışmanlar: PROF. DR. CEMİLE NAKIŞ KARAMAĞARALI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 257
Özet
Işık, ışıklıklı kubbeli mekanlara kendine özgü bir karakteristik kazandıran bir olgudur. Üstten alınan ışık, mekana kattığı anlamla birlikte yapının mekansal organizasyonunda ve biçimlenişinde önemli bir yere sahiptir. Kabuktaki açılmalar; mekanda insanın yön verdiği, ancak insanı yönlendiren boşluklardır. Işıklıklı kubbe, aydınlık feneri ve bu gruba giren özel bir örtü biçimi olarak kırlangıç kubbe, bindirme tavan gibi isimlerle geçen örtü biçiminin Orta Asya'ya dayanan köklü bir geçmişi, kullanımında uzun bir zaman dilimi ve Orta Asya'dan Anadolu'ya kadar uzanan büyük bir coğrafi yaygınlığı vardır. Bu çalışmada“ışıklıklı kubbe”konusu kökeni, biçimi ve anlamıyla, mekandaki etkisiyle bütüncül bir biçimde ele alınmıştır. Bu bağlamda öncelikle mekan, ışık ve anlam tartışması yapılmış, mekan-ışık ilişkisi irdelenmiştir. Mekanların bu düzlemde karşılaştırılabilmesi için mimarlık tarihinde farklı dönemlerde ışık-mekan ilişkileri araştırılmıştır. Anadolu'da bulunan ışıklıklı kubbeli yapılar ise kendi tarihsel sürekliliğinin içinde incelenmiş, mekan örgütlenmeleri plan şemaları üzerinden tartışılmıştır. Işıklıklı kubbe oluşumunu etkileyen faktörler, çeşitleri, biçimsel irdeleme ve tipolojisi, anlamsal irdelemesi yapılmıştır. Bu mekanlarda ışığın mekana etkisinin anlaşılabilmesi ve yorum getirilebilmesi için kullanılan bilgisayar programları yardımıyla bir takım analizler yapılmıştır. Orta Asya Türk Devletleri'nin mimarlıklarında görülen mandala biçimi içeren, mikrokozmik plan şemasına sahip bu yapılar, ışığın yönlendirmesiyle merkez vurgusuna sahiptir. Tez kapsamında yapılmış olan analizler, ışığın ışıklıklı kubbeye sahip yapılarda sağladığı özellikleri, katkısını ve ya yapılma sebebi olan anlamsal boyutunu sunarken, ışıklıklı kubbe elemanının Türk mimarisindeki özel yeri ve öneminin ortaya koyulduğu düşünülmektedir. Tasarımsal açıdan önem kazandığı düşünülen ışıklıklı kubbe, aynı zamanda mekanın simgesel değeri olarak yapıya estetik değer katmaktadır.
Özet (Çeviri)
Light is a phenomenon that gives a distinctive characteristic to the spaces with lantern dome. The openings in the space (such as the lantern dome) are the openings that are directed by human and also which directs the human in return. The dome form which is named as“lantern dome”,“lapped dovetail dome”or“overlap cover”has a deep historical background having a long period of use and a large geographical vastness from Central Asia to Anatolia. In this study,“the lantern dome”has been handled in a holistic view with its origin, form and meaning and its effect in space. In this context, firstly, space, light and meaning discussions were. In order to compare the spaces in this plane, light-space relations were investigated at different periods in the history of architecture. The buildings with lantern dome in Anatolia were examined within their historical continuity, and space organizations were discussed through the plan schemes. In order to understand the effect of light in spaces with lantern domes and to make analytical interpretations, a number of analyzes were made by the computer programs used. This structure, which has a microcosmic plan scheme that we see in the architectures of Turkish States established in Central Asia, has a central emphasis by the direction of light. The dome, which is thought to have gained importance in terms of design, also adds aesthetic value to the structure as the symbolic value of space.
Benzer Tezler
- Beypazarı'ndaki Türk devri yapıları
Turkish period monuments in Beypazarı
TOLGA BOZKURT
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Sanat TarihiSelçuk ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. REMZİ DURAN
- Bir geçiş dönemi olarak İstanbul'da 3. Ahmet Devri mimarisi
Ottoman architecture in İstanbul during the period of Ahmet 3. (1703-1730)
GÜLÇİN CANCA
Doktora
Türkçe
1999
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEKİ SÖNMEZ
- Ürgüp ve çevresindeki Türk-İslam devri yapıları (2 cilt)
Başlık çevirisi yok
OSMAN ERAVŞAR
Yüksek Lisans
Türkçe
1993
Sanat TarihiSelçuk ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAŞİM KARPUZ
- Erken Dönem Osmanlı camilerinde alçı süsleme sanatı
Stucco decoration in Early Ottoman Mosques
ESRA AYBEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Sanat TarihiTrakya ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA ÖZER
- Konya-Hadim ve Taşkent Türk devri yapıları
Konya-Hadim and Taşkent Turkish period architecture
HACER KARA