Türkiye Türkçesinde şaşırma bildirimi işaretleyicileri
Mirative markers in Turkish
- Tez No: 657561
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MELİKE ÜZÜM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: şaşırma bildirimi işaretleyicileri, kaplam, kanıtsallık, yeni bilgi, sürpriz, mirativity, extension, evidentialiy, new information, surprise
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Başkent Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 95
Özet
Konuşucu önermeye yönelik şaşırma tepkisini çeşitli yollarla işaretleyebilir. Türkiye Türkçesinde şaşırma bildirimi olarak ifade edebileceğimiz bu yapılar dilbilimde mirativity olarak tanınır. Çalışmada, Türkiye Türkçesine ait seçilen tiyatro metinlerinden ve Türkçe Ulusal Derlemi'nden oluşturduğumuz korpus üzerinde, edimsel yaklaşımla Türkçede şaşırma bildirimi işaretleyicileri incelenmiştir. DeLancey (1997)'nin yaklaşımı temel alınarak şaşırma bildirimi kanıtsallıkla ilişkili ancak bağımsız bir kategori olarak kabul edilmiş ve işaretleyicilerin tespit edilmesinde Aikhenvald (2012)'ın belirlediği beş anlamsal değerden faydalanılmıştır. Semantik sınıflandırma altında belirlenen işaretleyiciler dil bilgisel türüne göre değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonucunda Türkiye Türkçesinde şaşırma bildiriminde hangi morfolojik, morfosentaktik, söz dizimsel ve sözcüksel işaretleyicilerin, hangi bağlamlarda kullanıldığı incelenmiş ve açıklanmıştır. Ayrıca şaşırma bildiriminde kişi tercihi ve şaşırmanın kaplamında ortaya çıkan diğer anlam alanları ayrı bir bölümde tartışılmıştır. Dil bilgisi çalışmalarına katkı sağlamanın yanı sıra evrensel düzeyde dil tipolojisi çalışmaları için de veri sunulmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
The speaker can mark the surprise response to the proposition in several ways. These structures, which we can express as a statement of surprise in Turkish, are known as mirativity in linguistics. In the study, the markers of surprise statement in Turkish were examined with an pragmatic approach on the corpus, which we created from selected theater texts belonging to Turkish and the Turkish National Collection. Based on DeLancey (1997)'s approach, the surprise statement was considered an evidentiality-related but independent category, and five semantic values determined by Aikhenvald (2012) were used to detect markers. Markers determined under semantic classification were analyzed according to grammatical type. As a result of the study, the contexts in which morphological, morphosyntactic, syntactic and lexical markers are used in surprise statement in Turkish were examined and explained. In addition, person preference in the statement of surprise and other areas of meaning that arise in the extension of surprise are discussed in a separate section. In addition to contributing to grammar studies, it has been tried to present data for language typology studies at the universal level.
Benzer Tezler
- Türkiye Türkçesinde emir kipliği
Command modality in Turkey Turkish
ÇİĞDEM USTA
Doktora
Türkçe
2013
DilbilimKırıkkale ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİLGEHAN ATSIZ GÖKDAĞ
- Türkiye Türkçesinde orta hece düşmesi
Syncope in Turkish
LAN-YA TSENG
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAMZA ZÜLFİKAR
- Türkiye Türkçesinde anlamca kaynaşmış deyimleşmiş birleşik fiiller (2 cilt)
Başlık çevirisi yok
DENİZ ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. LEYLA KARAHAN
- Türkiye Türkçesinde kimi zaman ulaçları
Some temporal gerunds in Turkey Turkish
RECAİ ÜNAL
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
Dilbilimİstanbul ÜniversitesiYabancı Dil Olarak Türkçe Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞEYDA OZİL
- Türkiye Türkçesinde yüklem
Verb in Turkish of Turkey
ZAFER SEYHANLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
DilbilimAfyon Kocatepe ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
PROF. DR. ERDOĞAN BOZ