Kırgız kültürünün gelişimi bağlamında oyun olgusu
Кыргыз маданиятынын өнүгүү контекстиндеги оюн феномени
- Tez No: 657676
- Danışmanlar: PROF. DR. CILDIZ URMANBETOVA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Felsefe, Sosyoloji, Philosophy, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Kırgızca
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 135
Özet
Hayatta yaşadığımız evren, yer kabuğunda gizlenmiş elmaslar gibi birçok gizemle çevrilidir. İnsan aklı, kuruluşundan bu yana sırlarını araştırmaya çalışıyor. Doğa yasalarına uymanın yanı sıra, birçok zorluğa katlandı, çeşitli yaşam faktörleri yarattı ve onlarla mücadele etti. İnsan hayatı her zaman rahatlatmak ister. Bu yaşam faktörleri sürekli bir kişiyi şekillendirir. Bir insanı insan yapan özel bir nitelik onun zekasıdır. Bunun için çok fazla bilimsel kanıt var. Aydınlanmada şu terimler insana uygulandı: Homo sapiens - bilge bir adam, Homo faber - silah yapan bir adam vb. kullanılan terimler. Daha sonra Hollanda tarihçisi ve filozof J. Huyzinga tarafından yeni bir terim icat edildi. O; Homo Ludens bir oyuncu. Oyunu oynayan kişi kavramı sadece biyolojik bir süreçte değil, aynı zamanda bilimsel akıl yürütmeye dayanan kültürel bir olgu olarak da ortaya konmuştur. Özellikle, Kırgız kültüründeki oyunlar birçok harika destans ve eserde yazılmıştır. S. М. Abramzon, A.N. Bernstam'ın çalışmaları da oyunlara dair kanıtlar sunuyor. Kırgız bilim adamları I. B. Moldobaev'in Kırgız halkının ruhsal kültürünü analiz eden oyunlar üzerine“Manas”destanından özel bir bölümü var. Oyun kavramına gelince, bu insanlar için alışılmadık bir fenomen değildir. Kimse oyunu kimin yarattığından ve kimin icat ettiğinden şüphe edemez. Sonuçta, oyunun kurucusu konunun kendisidir. Bir kişinin iç kan damarlarında ve hatta hormonal sistemlerinde oyun oynama arzusu vardır. Oyunun doğası, yeni doğmuş bir bebeğin yaşama yeteneğinin en başından itibaren belirgindir. Bir kişi oynadıkça, şekillenir, sosyalleşir ve kültürel bir kimlik kazanır. Bu nedenle kültür insanın kendisi tarafından yaratılır. Kültürün merkezinde oyunun özü bulunur. Bu çalışmada, oyun fenomeninin kültür üzerindeki etkisini araştırmanın yanı sıra Kırgızların yıllar içinde yaşadığı yaşam tarzlarını, tutumları ve kültürel eğilimleri ortaya çıkarmaya çalıştık. Kırgız kültür tarihinin incelenmesi ve modern kültür bağlamında oynanan oyunlar. Tezimizde problemin felsefi analizini yapmak için bilimsel-teorik analiz ve karşılaştırmalı yöntemler kullanılarak araştırma yapılmıştır. Tarihsel olarak, göçebe yaşam tarzları, ulusal vakıflar ve değerler oyunlarla yakından bağlantılıdır. Zamanla, kültürün çekirdeğini oluşturan oyunlar sadece bir eğlence aracı haline geldi. Bununla birlikte, ulusal değerler, insanların yaşam tarzı, sosyo-kültür ve dünya görüşü oyunlara yansır. Modern kültürde, yaşam büyüyen oyunların gereksinimlerine uygun olarak gelişmek birçok biçimde ortaya çıkmış ve hayatlarını zorluyor. Bugün teknolojinin her geçen gün büyüdüğü ve geliştiği bir zamanda yaşıyoruz. Her ne kadar teknoloji insanlar için hayatı kolaylaştırmış olsa da, Nazizm giderek manevi yıkımın uçurumuna yerleşmiştir. Teknoloji kendi kültürünü kurarak ulusal kültürünü yok etmekle tehdit ediyor. Bu durumda, kişiyi şekillendirme, içsel maneviyatın gelişimi, kültürün temellerinin yeniden tanınması, değerlerin yeniden değerlendirilmesi ile karşı karşıyayız. Bu tür zorluklar ve gereksinimler temelinde, Dünya Göçebe Oyunları, göçebe halkların kahramanlık doğasını yansıtan birleşik bir insanın, cesur ve kahraman bir insanın kültürünü dünyaya tanıtmak için oyun fenomeninin yeni bir tarzında düzenlenmektedir.
Özet (Çeviri)
Биз жашап жаткан аалам жер кыртышында катылган алмаз сыяктуудай өтө көп сырларды өзүнө камтып курчаган. Адам акыл – эске келип жаралгандан тарта анын сырларын казып изилдөөгө аракет кылып келүүдө. Жаратылыштын мыйзамдарына баш ийүүсү менен бирге канчалаган доорлорду басып өтпөсүн жашоонун ар кандай түйшүгүн тартып, өзүнө жашоо факторлорду түзүп жана аны менен кошо күрөшүп келе жатат. Адам дайыма жашоону өзү үчүн ыңгайлуу калыпка салгысы келип турат. Ошол түзгөн жашоо факторлору адамды тынымсыз калыптандырып турат. Адамды адам кылган өзгөчө касиети анын акылдуулугу эсептелинет. Бул туурасында көптөгөн илимий далилдер ортого коюлган. Адамга карата Агартуу доорунда төмөнкүдөй терминдер: Homo sapiens – акылдуу адам, Homo faber – курал – жарак жасаган адам ж.б. терминдер колдонулган. Кийинчерээк бул терминге байланыштырып Голландиялык тарыхчы, философ Й. Хейзинга тарабынан жаңыча терминге ачылыш жасалды. Ал; Homo Ludens – оюнчу адам. Оюн ойногон адам деген түшүнүк жалгыз гана биологиялык процессте эмес, маданий бир элементтерден турган феномен катары илимий ойлом каражатынын негизинде ортого коюлган. Анын ичинен кыргыз маданиятындагы оюндар көптөгөн улуу эпостордо, чыгармаларда да жазылган. С. М. Абрамзон, А.Н. Бернштамдын эмгектеринде да оюндар тууралуу далилдер келтирилген. Кыргыз окумуштууларынан И. Б. Молдобаев“Манас”эпосунда кыргыздын руханий маданиятын талдаган оюндарды атайын бап кылып бөлүп караган. Эми оюн деген түшүнүккө келсек, адам баласы үчүн бей тааныш феномен болуп саналбайт. Оюндун ким тарабынан түзүлгөнүн, ким тарабынан ачылыш жасалганына эч ким шектүү карай албайт. Анткени, оюндун негиздөөчүсү субъект өзү. Адамдын ички кан тамырларында, жада калса гармондук системаларында оюнга умтулуучулук бар. Жашоого жаңы төрөлгөн наристенин алгачкы жөндөмдүүлүгүнөн эле оюндун мүнөзү байкалат. Адам ойноп жүрүп калыптанат, социалдашат жана маданий бир барлыкка ээ болот. Демек, маданиятты адам өзү жаратат. Маданияттын түпкүрүндө оюндун өзөгү сөсүз түрдө бар болгон болот. Бул изилдөө эмгегибизде оюн феноменин маданиятка тийгизген таасирин излдөө менен биргеликте кыргыздардын этаптар бою басып өткөн жашоо образын, көз караштарын жана маданий тенденцияларын ачып берүү аракети жумшалды. Кыргыз маданиятынын тарыхына жана ошол эле учурда заманбап маданиятынын алкагында ойнолуп жаткан оюндарды изилдөө иши да жүргүзүлдү. Диссертациябызда коюлган маселе философиялык анализге алуу максатында илимий – теориялык анализ жана салыштырма методдору аркылуу изилдөө жүргүзүлдү. Тарыхка кылчайып карасак, көчмөн элдеринин жашоо образы, улуттук негиздери жана баалуулуктары оюндар менен тыгыз байланышта болуп келген. Бара – бара убакыт өтүп маданияттын өзөгүн түзгөн оюндар жөн гана көнүл ачуунун каражатына айланып калды. Ошого карабастан улуттук баалуулук, элдин басып өткөн жашоо – турмушу, социо – маданияты, дүйнө таанымын оюндар аркылуу чагылдырууда. Заманбап маданиятта жашоонун талабына ылайык, өнүгүп – өсүп отуруп оюндар көп кырдуу түрлөрүн пайда калып, өзүнүн жашоосун сүрүп келүүдө. Бүгүнкү күндө техника – технологиянын күн сайын өсүп, өркүндөп турган чагында жашап жатабыз. Технология адамдын күнүмдүк жашоо – тиричилигин жеңилдеткени менен руханий жан дүйнөсүн кыйроого учураткан жарга келип такалып нацизм күч алды. Технология өзүнүн маданиятын орнотуп улуттук маданиятты жокко чыгаруу коркунучуна кабылганы турат. Мына ушундай абалда адамды калыптандырган, ички руханийлүүлүктү өнүктүрүү, маданияттын негиздерин кайрадан таануу, баалуулуктардын кайрадан баалануусу керек болгон чакырык талаптар алдыбызга чыга келди. Мына ушундай чакырык, талаптардын негизинде көчмөн элдеринин күжүрмөн баатырдык мүнөзүн чагылдырган, бир тектеш эл, тайманбас баатырдык калың журттуу маданиятын дүйнөгө даңазалоо максатында оюн феноменин жаңыча стилге салып дүйнөлүк деңгээлдеги иш чарага салып дүйнөлүк көчмөн оюндары уюштурулуп өткөрүлүүдө. Ачкыч создор: Й. Хейзинга жана“оюнчу адам”, оюн категориясы, кыргыз маданиятынын тарыхы, көчмөндүк жашоо, заманбап маданият жана ааламдашуу.
Benzer Tezler
- Tüketim kültüründe melezleşme: Bişkek şehri örneği
Hybridization in consumption culture: The case of Bishkek city / Керектөө маданиятындагы гибриддештирүү: Бишкек шаарынын мисалында / Гибридизация в культуре потребления: на примере города Бишкек
AHMET CAN DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
SosyolojiKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ORÇAN
- Kırgız edebiyatının mensur eserlerinde kaynana-gelin ilişkisinin tahlili
Literary analysis of the relationship between bride&mother-in-law in the prose of Kyrgyz literature
MİHRİBAN ERİNÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Halk Bilimi (Folklor)Kırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HALİT AŞLAR
- Sosyo-kültür tarihi bakımından Kırgızlarda tören ve merasimler
Celebrations and ceremonies of the Kyrgyz in terms of socio-cultural history
FERAY OFLAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CENGİZ BUYAR
- Kültürel imge kavramının günümüz Kırgız resim sanatına yansımaları
The reflections of the concept of cultural i̇magery upon Kyrgyz art of painting
MERYEM ÖZBAHAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Güzel SanatlarAkdeniz ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. ÖZCAN ÖZKARAKOÇ
- Kırgız televizyon ve radyo sunucularının konuşma kültürü
Кыргыз телерадио алып баруучуларынын кеп маданияты
NURAY ŞARABİDİN KIZI
Yüksek Lisans
Kırgızca
2021
DilbilimKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BURUL SAGINBAYEVA