Van Gölü Havzası'nda ortaçağ ve Osmanlı mihrapları
Medieval and Ottoman mihrabs in the Van Lake basin
- Tez No: 660831
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET TOP
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 277
Özet
İslam mimarisinin karekteristik simgelerinden biri olan mihraplar bulundukları bölge, dönem, uslup ve tipolojik özellikleri bakımından önemli bir yer tutmakta ve ayrıca dönemin kültürü, sanatı, malzeme kullanımındaki değişimler hakkında farklı bilgiler sunmaktadır. Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan Van Gölü Havzası, tarihi geçmişi kültürel birikimi ve stratejik konumu nedeniyle tarihi süreç içinde birçok uygarlığın yaşadığı, birçok devletin ele geçirdiği ve hakimiyet kurabildiği bölgelerden biri olmuştur. Havza erken dönemde İslam inancı ve kültürüyle tanışmakla birlikte bunun İslam dini mimarisinde görünür kılınması Selçuklular ile başlayıp Osmanlı döneminde de ağırlıklı olarak devam etmiştir. İnceleme konumuzu oluşturan; Van, Bitlis, Muş ve Ağrı İllerinde bulunan mihrap örnekleri, XII. yüzyıldan XVIII. yüzyıl sonlarına kadar devam eden bir süreci kapsamaktadır. Ortaçağ ve Osmanlı dönemine ait 22 örneğin 19'u cami 3'ü mescitlerde bulunmaktadır. Mihrapların bir çoğu yer aldıkları yapılarla beraber onarım görmüş ve kısmen özgünlüklerini kaybetmişlerdir. Mihraplar üzerinde bölgesel etkiler bulunmaktadır. Mihrap örnekleri yapıldıkları dönemlere ait üslup özellikleri gösterirken yerel özelliklerle de bütünleştikleri görülmektedir. Bölgede dönemler arasında malzeme kaynaklı bir birliktelik bulunmakla birlikte, kurgu ve form kaynaklı farklılıklar da görülmektedir. İncelenen mihraplarda malzeme kullanımı zenginlik göstermemektedir. Bölge mimarisine hakim olan taş malzeme kullanımı mihraplar için de geçerli olmuştur. 22 adet mihrabın 18 adedi taş malzeme ile inşa edilmiştir. Plan ve cephe düzeni olarak kendi içlerinde değişiklik gösteren mihraplar kıble duvarından dış cepheye taşıntı yapabilecekleri gibi kıble duvarından taşıntı yapmayıp duvar kalınlığı içerisinde de kalabilmektedirler. Bitkisel, geometrik, yazı ve mukarnaslı süslemeler genellikle taş malzemeler üzerine yapılmıştır. Bölgede mihrabın tüm cephesini kaplayan süsleme ender olarak görülmüştür. Süslemeler çoğunlukla çerçeve, taç, köşelik, kavsara, sütunce ve kemer gibi elamanlara dağılmış olarak karşımıza çıkmaktadır. Mihraplara tasarım ve süsleme açısından bakıldığında Selçuklu geleneğinin devam ettiği ancak bölgesel özelliklerin ağırlıklı olarak öne çıktığı görülmektedir. Başkentten uzaktaki havzada yer alan mihraplar, bölgesel özelliklerle birlikte mahalli ustaların kendi hayal güçlerinden birşeyler katarak ortaya çıkardıkları yorumların ve uygulamaların etkisi ile kendilerine özgü bir karekterde ortaya koymuşlardır. Bununla birlikte Osmanlı döneminin XVIII. yüzyıl yapısı olan İshak Paşa Saray Camii mihrabında kullanılan süslemelerde ise dönem kaynaklı üslup özelliklerinin taşra üslup özelliklerinin önüne geçtiğini ve merkeze doğru bir yaklaşım gösterdiğini çok açık olarak görmek mümkündür.
Özet (Çeviri)
The mihrab which is one of the characteristic symbols of Islamic architecture has an important place in terms of its region, period, style and typological features. Moreover, it provides different information about the culture, art, and changes in the use of materials. The Basin of Lake Van, located in the Eastern Anatolia Region, has been one of the regions where many civilizations lived and many states conquered and dominated in the historical process due to its historical and cultural background and strategic location. The basin was introduced to the Islamic belief and culture in the early period, its visible appearance in Islamic religious architecture predominantly continued in the Ottoman period which was started with the Seljuks. The mihrab examples, which are the subject of study and found in Van, Bitlis, Muş, and Ağrı provinces, covers a process that continues from the 12th century to the end of the 18th century. Out of the 22 examples belonging to the medieval and Ottoman periods, 19 of them are found in mosques and 3 of them are in the prayer room. Most of mihrabs have been restored with constructions that they are placed in and have partially lost their uniqueness. There are regional effects on the mihrabs. While the mihrab samples show the stylistic features of the periods they were made, it is also seen that they are integrated with the local characteristics. Although there is a material-based unity between the periods in the region, there are also differences in fiction and form. The use of materials in the examined mihrabs does not show any richness. The use of stone materials dominating the architecture of the region has been prevalent in mihrabs. 18 of the 22 mihrabs were built with stone materials. The mihrabs, which vary within themselves in terms of plan and facade layout, can protrude from the qibla wall to the exterior, or they can not protrude from the qibla wall and remain within the wall thickness. Vegetable, geometric, writing and muqarnas decorations are usually made on stone materials. Ornaments covering the entire facade of the mihrab are rarely seen in the region. Ornaments are mostly scattered among elements such as frame, cap stone, corner, recessed arch, column, and arch. When it is looked at the mihrabs in terms of design and decoration, it is seen that the Seljuk tradition continues, but regional features are predominant. The mihrabs located in the basin far from the capital have displayed a unique character with the influence of the interpretations and practices made by the local masters by adding something from their own imaginations together with the regional characteristics. After all, ıt is possible to clearly see that the stylistic features of the period outweigh the rural style features and show an approach towards the centre in the decorations used in the mihrab of Ishak Pasha Palace Mosque which is an 18th century building of the Ottoman period.
Benzer Tezler
- Geç Ortaçağ Dönemi'nde (1300-1500) Van Gölü Havzası (Siyasi-ekonomik-Klültürel)
Late Medival Period (1300-1500) Van Lake Basin (Political-economic-cultural)
ADEM SALAR
- Van gölü havzası'nda Astragalus L. cinsine ait endemik türlerin filogenetik ilişkilerinin belirlenmesi
Determining phylogenetic relationships of endemic species of Astragalus in Van lake basin
GÜLİSTAN GENLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
ZiraatVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiBitki Koruma Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İLHAN KAYA
- Gevaş'ta bulunan kültür varlıkları üzerine bir değerlendirme
An analysi̇s of the cultural assests in Gevaş
ÖZLEM HAKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Sanat TarihiVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET TOP
- Van Gölü Havzası'nda kar kuraklığının araştırılması
Exploration of snow drought in Van Lake Basin
HARUN ASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
CoğrafyaHarran ÜniversitesiCoğrafya Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HURŞİT YETMEN
- Van müzesinde bulunan Osmanlı dönemi silahları (18. ve 19 yüzyıllar)
The guns in Van museum from Ottoman (18 and 19 centuries)
HACER ARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Sanat TarihiYüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. BURHANETTİN GÜNEŞ