Ege bölgesindeki tarihi banka yapıları (1915-1930)
Historical bank buildings in Aegean zone (1915-1930)
- Tez No: 109657
- Danışmanlar: DOÇ.DR. ETİ AKYÜZ LEVİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2001
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Bölümü
- Bilim Dalı: Restorasyon Ana Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 195
Özet
ÖZET Ege Bölgesi'nde 1915-1930 yıllan arasında yapılmış tarihi banka yapılarının belirlendiği ve mimari özellikleriyle incelendiği bu çalışmada, I. Ulusal Mimarlık Akımıyla biçimlenen dönem mimarisinin gelişimi ve sözkonusu yapılara etkisi de ele alınmıştır. Osmanlı İmparatorluğu' nun ekonomik, politik alanlarda gerileme sürecinde bulunduğu 18. ve 19. yüzyıllar, yabancı sermayenin etkisiyle toplumsal ve kültürel değerlerin de yitirilmesine neden olmuştur. Özellikle III. Selim' in hükümdarlığı döneminde, başta askeri alanda etkili olmak üzere gerçekleştirilen yenileşme hareketleri, batı kültürünün mimarlığa da yansımasında önemli rol oynamıştır. 19. yüzyılda özellikle İstanbul'da, kışla, okul, gar gibi büyük boyutlu yapıların inşa edilmesiyle, Osmanlı mimarlığı, eklektisizm akımıyla biçimlenen farklı işlevdeki yapı türleriyle karşılaşmıştır. Batıda 18. yüzyılda gelişen ve Osmanlıda geç de olsa yabancı mimarların etkisiyle ortaya çıkan tarihçilik akımı, İstanbul'un birçok köşesine heybetli yapılarla yayılmıştır. Taşkışla (Şekil 2.1), Kuleli Askeri Lisesi (Şekil 2.2), Çırağan Sarayı, Haydarpaşa Garı (Şekil 2.3) başlıca örneklerdir. Dönemin önemli isimlerinden mimar Alexandre Vallaury, Haydarpaşa Lisesi, Arkeoloji Müzesi (Şekil 2.4), Galata (Şekil 2.5) ve Eminönü Osmanlı Banka binalarının tasarımım gerçekleştirmiştir. Bir diğer etkili mimar olan Alman Jachmund ise başta Sirkeci Garı (Şekil 2.6) olmak üzere farklı işlevlerde, batı mimarlığı ve yerel etkilerin birarada görüldüğü yapılar inşa etmiştir. 20. yy başlarına dek süregelen batı egemenliğindeki toplumsal değişimlere karşı ortaya koyulan ulusçuluk akımı, İttihat ve Terakki Örgütü'nün söylemleriyle her alanda etkisini kısa zamanda göstermiştir. 1908 II. Meşrutiyet dönemi sonrasında,VI Ziya Gökalp ve arkadaşlarının çalışmalarıyla Türk Ocaklarının kurulmasıyla bir çatı altında toplanan ulusçuluk eylemlerinin mimarideki yansıması, dönemin az sayıdaki mimarının uygulamalarıyla yurdun birçok köşesinde iz bırakmıştır. Özellikle Kurtuluş Savaşı sonrasında kentlerin yeniden geliştirilmesine yönelik kamusal yapı ihtiyacı, ulusal mimarlık akımıyla biçimlenen tasarımlarla karşılanmıştır. I. Ulusal Mimarlık Döneminin yaygınlaşmasında önemli rolleri bulunan, batı eğitimleri sonrasında yurda dönmüş olan, mimar Kemalettin Bey ve mimar Vedat Tek, başta İstanbul ve Ankara'da olmak üzere çok sayıda yapı tasarlamışlardır. Kemalettin Bey'in önemli eserleri arasında Laleli Harikzedegan Apartmanı (Şekil 2.9), Gazi Eğitim Enstitüsü (Şekil 2.8), Ankara Vakıf Apartmanı belirtilebilir. Vedat Bey ise, Sirkeci Büyük Postane (Şekil 2.12), Ankara Palas (Şekil 2.10), Haydarpaşa İskelesi (Şekil 2.1 1) yapılarım gerçekleştirmiştir. I. Ulusal Mimarlık Akımının, batılı mimarların yerel mimariyle çakışmayan eserlerine karşı gelişen tepkiyle ortaya çıktığı belirtilebilir. Bu bağlamda, dönem mimarisinin esas amacı Osmanlı-Türk mimarlığının tekrar canlandırılması ve sanatsal değerinin korunması yönünde oluşmuştur. Bu hedef doğrultusunda gerçekleştirilen tasarımlar, Osmanlı ve Selçuklu mimari öğelerinin her işlevdeki yapıda kullanılmasıyla sonuçlanmıştır. Plan şemasının ikinci derece önemli sayıldığı çalışmalarda cephe düzeni, her katta farklı biçimlerin ve bezemelerin yansıtıldığı 'eklektik' stilden öteye gidememiştir. Yapıların en belirgin özellikleri, köşe kuleleri, çıkmalar, simetrik cephe düzeni, yoğun süsleme öğeleri, kemer kullanımının yaygınlığı, taş kaplamalar ve geniş saçaklar olarak belirtilebilir. 1909-1930 yılları aynı zamanda, 'Milli İktisat Dönemi'ni kapsamaktadır. Batı sermayesinde gelişen Osmanlı ekonomisinde, milli servetin geliştirilmesine ve üreticilerin haklarının korunmasına yönelik ulusal bankacılığın ilk adımlan bu dönemde atılmıştır. 1856'da kurulan Fransız sermayeli Osmanlı Bankası'nm ve diğer yabancı bankaların etkisini kaldırma çabalan, 1863'te Ziraat Bankası'nm faaliyete geçmesiyle başlamıştır. Sözkonusu dönemde ise, yurdun birçok bölgesinde küçükvıı yerel bankalar açılmıştır. Bunların bir kısmı farklı isimlerle günümüzde de görevlerine devam ediyor olmasına karşın, çoğunluğu kısa sürede kapanmıştır. İncelenen süreçte Ege Bölgesi'nde birçok yerel banka kurulmuş olmasına, aynı zamanda İstanbul merkezli bankaların şubeler açmış olmasına karşın, günümüzde sözkonusu dönemde yapılmış on tarihi banka yapısı bulunmaktadır. Ege Bölgesindeki beş farklı ilde belirlenen banka yapılan, çalışmada kullanılan kodlan ve yapım tarihleri şöyledir: İzmir:. İZM-01: Osmanlı Bankası, 1926. İZM-02: Banca di Roma ve Amerikan Konsoloshanesi - bugünkü Vakıflar Bankası binası, 1931. İZM-03 : Ziraat Bankası, 1 93 1. İZM-04: Banca Commerciale İtaliana - T.E.B. binası, 1927. İZM-05: İş Bankası - yıkılmış, 1925; Manisa:. MAN-01 : Ziraat Bankası Zirai Krediler Binası, 1929; Aydın:. AYD-0 1 : Ziraat Bankası, 1 929. AYD-02 : Milli Aydın Bankası Tarişbank, 1 93 1 ; Kütahya:. KÜT-0 1 : Ziraat Bankası, 1 929; Balıkesir, Edremit:. ED-01: İş Bankası, 1929. İncelenen banka yapılarına ilişkin tarihsel bilgiler, mimari analizler ve açıklamalar, bölüm dört kapsamında kataloglar biçiminde sunulmuştur. Yapılan değerlendirmeler, ulusal mimarlık dönemi sürecinde inşa edilmiş olmalanna karşın, yapılann çoğunluğunda yalın çizgilerin hakim olduğunu ortaya koymuştur. Elde edilen bu sonuç, yapım tarihlerinin sözkonusu akımın son yıllarını göstermesinevın bağlanabilir. Ancak, yapıların hemen hepsinde görülen ortak özellikler de yadsınamaz. Bunlara örnek olarak köşe vurgulan, giriş konumlan, müşteri holünü üstten aydınlatan galeri boşluklan, simetrik cephe düzeni içerisinde yatayda ve düşeyde etkili biçim arayışlan belirtilebilir. Bu değerlendirmelerin yanısıra, çalışmanın amacı doğrultusunda incelenen bir diğer unsur yapılardaki değişiklikler doğrultusunda özgün niteliklerini korumaya yönelik önerilerin belirlenmesi olmuştur. Gelişen bankacılık sistemindeki farklı mekan ihtiyaçlan, yapüann özellikle plan bazında özelliklerini kaybetmelerine yol açmıştır. Çeşitli sebeplerle yapılan onanmlarda, özgün yapı elemanlannın ve diğer karakteristik öğelerin yitirilmesini önleyecek titiz çalışmaların gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Yapılann tarihsel değeri ve mevcut durumuna yönelik analizler, restorasyon uygulamalarının öncelikli aşamasını oluşturmalıdır. Koruma bilincinin kullanıcılar ve mimarlar tarafından benimsenmesi, yapılann kültürel değerlerinin sürekliliğini sağlayan önemli bir unsurdur. Çalışma, üzerine kısıtlı araştırmalar yapılmış olmasına karşın uzun süreçteki sosyal, ekonomik etkilerin izlerini taşıyan güçlü bir dönem mimarlığının, Ege Bölgesindeki yansımasını banka yapıları üzerinde ortaya koymaktadır. Modern mimarlığa geçiş evresinde yapılmış olan banka binaları, dönemin simge eserleri olmaları nedeniyle korunması gerekli tarihsel değerleri barındırmaktadırlar.
Özet (Çeviri)
IX ABSTRACT In this study, the architectural characteristics of historical bank buildings built in Eagean Zone between 1915 - 1930 are reviewed and the affect of I. National Architecture Trend on this period's architecture is taken into consideration. Ottoman Empire's economical and political regress related with foreign capital in 18th and 19th century had negatively affected the social and cultural values. Especially when III. Selim was emperor, renewal in the military area and western culture had also effects on architecture. In 19th century in Istanbul, big buildings like school, train station, barrack had been constructed. It's also observed that there are different buildings under the trend of eclectism. From the period's important architects, Alexandre Vallaury designed; Haydarpaşa High School, Archeology Museum (Figure 2.4), Galata (Figure 2.5) and Eminönü Ottoman Bank buildings. Architect Jachmund had composed the western architecture and local affects together in his buildings like Sirkeci Train Station (Figure 2.6). Nationalist Trend which resisted against western sovereignly showed its reflections in every platform with the speech of 'İttihat ve Terakki' Organization. At 1908, Nationalist actions got together under the organization of 'Türk Ocakları' by Ziya Gökalp and his friends' studies. After that; a few number of period's architectural applications had tracks all around Turkey. Architect Kemalettin Bey and architect Vedat Tek who had education in western countries, had a great influence on I. National Architecture Period to become widespread and designed a lot of buildings in especially Istanbul and Ankara. Laleli Harikzedegan Apartment (Figure 2.9), Gazi Education Institute (Figure 2.8), Ankara Vakıf Apartment are taking important places in Kemalettin Bey's designs. Vedat Beyhad designed; Sirkeci Grand Post Office (Figure 2.12), Ankara Palace (Figure 2.10) and Haydarpaşa Port (Figure 2.1 1). The period architecture's main objective was; to bring Ottoman - Turk architecture into life and to protect it's values. The designs in this concept let Ottoman and Seljuk architectural constituents to be used in every type of buildings. The clearest properties are; corner towers, cantilevers, simetric facade order, common use of arch and ornament, stone coating and wide fringes. The period's facade characteristics are no different than eclectic style. The national banking policy had started between 1909 - 1930 when Ottoman economy was developing by the power of western capital. At 1863, Ziraat Bank was founded to decrease the affects of foreign banks like Ottoman Bank, which was founded at 1856 by French capital. In these years, many small local banks started to work in different parts of Turkey. Many of them disapperaed regardless a few remains under different names as of today. Although many local banks founded in the reviewed period in Eagean Zone and many banks from Istanbul had established branches, only ten historical bank buildings exists from that period today. The reviewed bank buildings in five different cities of Eagean Zone are as follows with their codes and foundation years: İzmir:. ÎZM-0 1 : Ottoman Bank, 1 926. İZM-02: Banca di Roma ve American Consulate - today's Vakıflar Bank building, 1931. İZM-03 : Ziraat Bank, 1 93 1. İZM-04: Banca Commerciale Italiana - T.E.B. building, 1 927. İZM-05: İş Bank -not existing today, 1925;XI Manisa:. MAN-0 1 : Ziraat Bank Zirai Krediler Building, 1 929; Aydın:. AYD-0 1 : Ziraat Bank, 1 929. AYD-02: National Aydın Bank - Tarişbank, 1 93 1 ; Kütahya:. KÜT-0 1 : Ziraat Bank, 1 929; Balıkesir, Edremit:. ED-01: İş Bank, 1929. The historical informations, architectural analysis and explanations about the reviewed bank buildings are given in section four. Although these buildings are founded at national architecture period, it's observed that most of them have simple styles. But there are also properties in common like; corner expressions, entrance location, skylight of customer halls and different type of affective formal search at symetric facade orders. Apart from these observations, another aim of this study is to figure out the ways of protecting these historical buildings' originalities. The development in banking system caused the need of different units which damaged these buildings' plan properties. Restoration application's first phase should be to analyze the building's historical values and existing situation. The most effective way to protect the buildings' cultural values is to give this protective way of thinking to the architects and users. This study shows the reflections of social and economical affects of a long term period's architecture on historical bank buildings which has a limited search record in Eagean Zone. These bank buildings keep the historical values that has to be protected and they are symbolic signs of a period which is a bridge between nationalist and modern architecture. tf.û' it»
Benzer Tezler
- Eskiçağ coğrafyacısı Pomponius Mela'nın yapıtı De Situ Orbis (Çeviri ve inceleme)
The work of ancient geographer Pomponius Mela De Situ Orbis (Translation and review)
ERTÜRK ERDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eski Çağ Dilleri ve KültürleriEge ÜniversitesiTürk Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUHAMMET ŞEN
- Ege bölgesi'ndeki millî parkların ekoturizm potansiyelinin araştırılması
A research on the ecotourism potential of the national parks in aegean region
MEHTAP OK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
TurizmNecmettin Erbakan ÜniversitesiEkoturizm Rehberliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ABDURRAHMAN DİNÇ
- Tarihi binalarda optimum maliyet analizine göre enerji verimliliğinin hesaplanması: İzmir örneği
Calculation of energy efficiency according to optimum cost analysis in historical buildings: İzmir case
OSMAN CEM YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
EnerjiEge Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TÜRKAN GÖKSAL ÖZBALTA
DOÇ. DR. YUSUF YILDIZ
- Hellenistik Apoikia'dan Roma Colonia'sına: Antiocheia ad Pisidiam örneğinde bir koloni kentinin yerleşim ve idari tarihi
Von der hellenistischen Apoikia zur römischen Kolonie. Die Siedlungs- und Verwaltungsgeschichte einer Koloniestadt am Beispiel Antiochia ad Pisidiam
GÜLCAN KAŞKA
Doktora
Türkçe
2017
Eski Çağ Dilleri ve KültürleriAkdeniz ÜniversitesiEskiçağ Dilleri ve Kültürleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BURAK TAKMER
- Türkiye'de yonga levha endüstrisi sorunları ve çözüm yolları
Die spanplatten indüstrie in der Türkei ihre probleme und lösungsmöglichkeiten
ABDİ EKİZOĞLU