Okul müdürlerinin etkililiğini ve öğretmenlerin iş doyumunu belirleyen faktörlerin incelenmesi: Türk kültürü bağlamında keşfedici bir araştırma

Examining the factors determining the effectiveness of school principals and job satisfaction of teachers: An exploratory study in the context of Turkish culture

PDF İndir

Tez No: 682204
Yazar: YUSUF CELAL EROL
Danışmanlar: PROF. DR. MUHAMMED TURHAN
Tez Türü: Doktora
Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
Anahtar Kelimeler: Kültürel farklılıklar, Türk kültürü, Türk yönetim kültürü, Okul müdürü etkililiği, Öğretmen iş doyumu, Bireysel performans, Cultural differences, Turkish culture, Turkish management culture, School principal effectiveness, Teacher job satisfaction, Individual performance
Yıl: 2021
Dil: Türkçe
Üniversite: Fırat Üniversitesi
Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Eğitim Yönetimi Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 406

Özet

Bu çalışmada, eğitim yönetimi alanında çokça araştırılan okul liderliği ve öğretmen iş doyumu kavramları, Türk kültürü bağlamında incelenmiştir. Bu bağlamda, öğretmenler ve okul müdürlerinin, okul liderliği ve öğretmen iş doyumu olgularına nasıl baktıkları ve okul müdürlerinin etkililiğini ve öğretmenlerin iş doyumunu belirleyen faktörlerin neler olduğu ortaya konulmuştur. Keşfedici sıralı karma modelde desenlenen bu araştırmanın ilk kısmı nitel, ikinci kısmı ise niceldir. Çalışmanın ilk kısmı olan nitel kısmı, bir temellendirilmiş kuram çalışmasıdır. Bu kısım için, 2018-2019 eğitim öğretim yılında, teorik örnekleme yöntemi ile 77 öğretmen ve 48 okul müdüründen oluşan bir çalışma grubundan, yarı yapılandırılmış görüşme formuyla veri toplanmıştır. Toplanan veriler, içerik analizi yöntemiyle, açık, eksenel ve seçici kodlama aşamalarından geçirilmiştir. Araştırmanın nicel kısmı ile birlikte yürütülen temellendirilmiş kuramın seçici kodlama aşamasında, Türk yönetim kültüründe okul müdürlerinin etkililiğini ve öğretmenlerin iş doyumunu belirleyen faktörler ortaya konmuştur. Çalışmanın nicel kısmı, nitel kısımda tespit edilen okul liderliği ve öğretmen iş doyumuna ilişkin maddelere faktör analizi yapılarak okul müdürü etkililiği ve öğretmen iş doyumunu belirleyen faktörlerin son halinin ortaya konduğu kısımdır. Nicel kısmın ilk aşamasında, temellendirilmiş kuramın seçici kodlama aşaması ile birlikte ölçek geliştirilmiştir. 2020-2021 eğitim-öğretim yılında, Elazığ il merkezinde görev yapan 501 öğretmenden veri toplanarak, Türk Kültürüne Yönelik Okul Liderliği Ölçeği ve Türk Kültürüne Yönelik Öğretmen İş Doyumu Ölçeği'nin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yürütülmüştür. Nicel kısmın ikinci aşamasında, Türk Kültürüne Yönelik Okul Liderliği Ölçeği, Türk Kültürüne Yönelik Öğretmen İş Doyumu Ölçeği, Bireysel Performans Ölçeği ve Minnesota İş Doyumu Ölçeği, Elazığ il merkezinde görev yapan 458 öğretmenden oluşturulan bir örneklem üzerinde uygulanmıştır. Böylelikle, öğretmenlerin okul liderliği, iş doyumu ve bireysel performans algıları arasındaki ilişkiler incelenerek, ölçeklerin ve boyutlarının nomolojik ve yakınsak geçerlikleri ortaya konulmuştur. Çalışmada, Türk yönetim kültürünün, ilişki ve görev yönelişli olduğu ve adalet ve eşitlik beklentisinin oldukça yüksek olduğu görülmektedir. Türk yönetim kültüründe, yöneticilerden, formal ve informal ilişkileri dengeli bir şekilde birlikte yürüterek, yönetilenlere karşı yakın ilgi göstermesi ve samimi ilişkiler kurması beklenmektedir. Ayrıca, iş doyumu faktörleri, sağlayıcı faktörler ve hijyen faktörleri olarak ayrılmamaktadır. Türk yönetim kültüründe, okul müdürlerinin etkililiğini belirleyen faktörler, okul müdürünün, öğretmenlere yakın ilgi, samimiyet, güler yüz, babacanlık ve anlayış göstermesidir. Ayrıca okul müdürünün insan ilişkilerinde ve iletişimde başarılı olması, öğretmenlerle dengeli ve samimi ilişkiler kurup okulla ilgili konularda istişare ederek okuldaki görev ve sorumluluklarını layığıyla yerine getirmesi, öğretmenler arasında ayrım yapmadan adil ve eşitlikçi bir yönetim anlayışıyla okulu yönetmesi ve öğretmenlere her konuda önder olması da Türk yönetim kültüründe okul müdürlerinin etkililiğini belirleyen faktörler arasındadır. Türk yönetim kültürüne göre, öğretmen iş doyumunun, okul yönetimi ve liderlik, öğretmenin kendini gerçekleştirmesi, öğrenciler ve velilerle ilişkiler ve mesai arkadaşlarıyla ilişkiler olmak üzere dört ana kaynağı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Türk yönetim kültüründe öğretmenin iş doyumunu belirleyen faktörler, okul yönetiminin öğretmenle samimi ilişkiler kurması, öğretmenin istek ve düşüncelerini dikkate alması ve başarılarını takdir etmesidir. Ayrıca, öğretmenin öğrencileriyle arasında olumlu bir bağ kurabildiğini ve öğrencilerinin eğitimine katkı sağlayabildiğini düşünmesi, öğrencilerin öğrenmeye istekli olması, velilerin çocuklarının eğitimiyle ilgilenmesi ve okuldaki mesai arkadaşlarının öğretmenle samimi ilişkiler kurarak biz anlayışıyla hareket etmesi de Türk yönetim kültüründe öğretmenin iş doyumunu belirleyen faktörler arasındadır. Öğretmenlerin iş doyumunu belirleyen faktörlerin doğrudan veya dolaylı olarak okul liderliği ile ilişkili olması, Türk yönetim kültüründe liderliğin merkezi konumunu göstermektedir. Araştırmada ulaşılan sonuçlar ışığında, Türk yönetim kültüründe okul liderliğine ve öğretmen iş doyumuna yönelik olarak teorik önermeler geliştirilmiştir. Çalışma sonuçlarına göre, Türk kültürüne özgü ve Türkiye'de yaşayan insanların sorunlarını önceleyen çalışmaların yapılıp, bu çalışmaların sonuçlarına göre anlayışlar geliştirilmesi önerilmiştir. Ayrıca, Türk kültürü ilişki ve görev yönelişli olduğu ve adalet ve eşitlik beklentisi yüksek olduğu için, okul müdürleri, öğretmenlerle samimiyet ilişkiler ve etkili iletişim kurmalı ve adil bir yönetim anlayışıyla hareket etmelidir. Öğretmenlerin iş doyumunun sağlanması için ise, öğretmen iş doyumunun dört ana kaynağının da sağlanması gerekmektedir.

Özet (Çeviri)

In this study, the concepts of school leadership and teacher job satisfaction, which are widely researched in the field of educational management, are examined in the context of Turkish culture. In this context, it has been revealed how teachers and school principals view school leadership and teacher job satisfaction and what factors determine school principal effectiveness and teachers' job satisfaction in schools. The first part of this research, which was designed in the exploratory sequential mixed model, is qualitative and the second part is quantitative. The qualitative part, which is the first part of the study, is a grounded theory study. For this part, data were collected through a semi-structured interview form from a study group, consisting of 77 teachers and 48 school principals, using the theoretical sampling method in the 2018-2019 academic year. The collected data were passed through open, axial and selective coding stages with content analysis method. In the selective coding phase of the grounded theory, which was carried out together with the quantitative part of the research, the factors that determine the school principal effectiveness in schools and the job satisfaction of teachers in Turkish management culture were revealed. The quantitative part of the study is the part where the factors determining school principal effectiveness and teacher job satisfaction are revealed by making factor analysis on the items related to school leadership and teacher job satisfaction determined in the qualitative part. In the first stage of the quantitative part, the scale was developed together with the selective coding stage of the grounded theory. In the 2020-2021 academic year, data were collected from 501 teachers working in the city center of Elazığ, and the validity and reliability studies of the School Leadership Scale for Turkish Culture and the Teacher Job Satisfaction Scale for Turkish Culture were carried out. In the second stage of the quantitative part, School Leadership Scale for Turkish Culture, Teacher Job Satisfaction Scale for Turkish Culture, Individual Performance Scale and Minnesota Job Satisfaction Scale were applied on a sample of 458 teachers working in the city center of Elazığ. Thus, the relationships between teachers' perceptions of school leadership, job satisfaction and individual performance were examined and the nomological and convergent validity of the scales and their dimensions were revealed. In the study, it is seen that the Turkish management culture is relationship and task oriented and the expectation of justice and equality is quite high. In Turkish management culture, managers are expected to show close interest and establish sincere relations with the governed by carrying out formal and informal relations together in a balanced way. In addition, factors that decrease teachers' job satisfaction are the opposite of those that increase teachers' job satisfaction. Job satisfaction factors are not separated into enabling factors and hygiene factors. The factors that determine the effectiveness of school principals in Turkish management culture are the school principal's close attention, sincerity, smiling face, being paternalistic and understanding to teachers. In addition, the school principal's success in human relations and communication, establishing balanced and sincere relationships with teachers, consulting with teachers on school-related matters, properly fulfilling his duties and responsibilities at school, managing the school with a fair and egalitarian management approach without making any discrimination among teachers, and being a pioneer to teachers in every subject are among the factors that determine the effectiveness of school principals in Turkish management culture. According to the Turkish management culture, it has been concluded that teacher job satisfaction has four main sources. These are school management and leadership, teacher self-actualization, relations with students/parents and relations with colleagues. The factors that determine the job satisfaction of the teacher in the Turkish management culture are that the school administration establishes sincere relations with the teacher, takes into account the wishes and thoughts of the teacher, and appreciates his/her achievements. In addition, the teachers' thinking that they can establish a positive bond with their students and contribute to their students' education, students' willingness to learn, parents' interest in their children's education, and the fact that school colleagues act with an understanding of“us”by establishing sincere relations with the teacher are among the factors that determine the job satisfaction of the teacher in Turkish management culture. The fact that the factors determining teachers' job satisfaction are directly or indirectly related to school leadership shows the central position of leadership in Turkish management culture. In the light of the results obtained in the research, theoretical propositions have been developed for school leadership and teacher job satisfaction in Turkish management culture. According to the results of the study, it is suggested that studies specific to Turkish culture, prioritizing the problems of the people living in Turkey, should be conducted and understandings should be developed according to the results of these studies. In addition, since Turkish culture is relationship and task oriented and the expectation of justice and equality is high, school principals should establish sincere relations and effective communication with teachers and act with a fair management approach. In order to ensure job satisfaction of teachers, all four main sources of teacher job satisfaction should be provided.

Benzer Tezler

Tez No
418239
Okul yöneticilerinin kişilik ve denetim odağı özelliklerinin öğretmenlerin iş doyumu ve okul etkililiği açısından incelenmesi
An analysis of school managers' personality and locus of control traits in regard to teachers' job satisfaction and effectiveness of schools
İSA YILDIRIM
Doktora
Türkçe
2015
Eğitim ve Öğretim Atatürk Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞÜKRÜ ADA
Tez No
883523
Türkiye'de öğretmenlerin iş doyumunu etkileyen faktörler: TALIS 2018 örneği
Factors influencing teachers' job satisfaction in Turkey: Sample of TALIS 2018
TUĞBA ÖZDEMİR BAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve Öğretim Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NURAY KISA
Tez No
864928
Ortaöğretim proje okulu uygulamasında öğretmenlerin iş doyumları
Determinants of the job satisfaction of secondary education project school teachers
SEDA KORAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve Öğretim Akdeniz Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ TÜRKAN AKSU
Tez No
370223
Okul yöneticilerinin yönetimde gücü kullanma stilleri ve etkililiklerine yönelik öğretmen görüşleri
Teachers' views on power use of school principals in management and their effectiveness
RECEP AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Eğitim ve Öğretim Abant İzzet Baysal Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TÜRKAN ARGON
Tez No
704229
Örgütsel barışın fenomenolojik incelemesi ve okul etkililiği ile ilişkisi
Phenomenological study of organizational peace and its relationship with school effectiveness
YURDAGÜL DOĞUŞ
Doktora
Türkçe
2021
Eğitim ve Öğretim Gazi Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FİGEN EREŞ

Geri Dön