Köktürk yazıtlarının işlevsel dizini ve bağlamlı sözlüğü
Functional index and context dictionary of Köktürk inscriptions
- Tez No: 686748
- Danışmanlar: DOÇ. DR. AHMET TURAN DOĞAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Harran Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 165
Özet
Yaşamsal bir öneme sahip olan dil, tarihten günümüze kadar olan süreçte insanoğlunun sosyal, siyasi, ekonomik, bilimsel gibi özelliklerini derinden etkileyen önemli bir varlıktır. Dil, birey ve toplumların geçmişteki başarı, eylem, gelenek, görenek ve düşüncelerini tüm ayrıntılarıyla belgeli bir şekilde sunmasıyla tarihsel; var olanı farklı açılardan ele alıp geleceğe aktarmasıyla da güncel olan mükemmel bir mekanizmadır. Bu çalışmada Tunyukuk, Köl Tigin, Bilge Kağan yazıtlarının işlevsel dizini ve bağlamlı sözlüğü oluşturulmuştur. Çalışmamız; Köktürkler, Anlambilim, Sözlükbilim, İşlevsel Dizin ve Bağlamlı Sözlük bölümlerinden oluşmaktadır. Köktürkler bölümünde, Köktürkler ve onların siyasi, askeri, ekonomik gibi yaşamsal özellikleri hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca Tunyukuk, Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtları ile ilgili kısaca bilgi sunulmuştur. Bu bölümünün sonunda ise Köktürkçe ile ilgili genel bilgilere değinilmiştir. İkinci bölümde anlambilim konusu ele alınmıştır. Anlambilim bölümü dokuz alt başlıktan oluşmaktadır. Söz konusu başlıklar altında anlam, anlam değişmeleri, anlambilimin tarihi, duygu değeri, temel anlam, yan anlam, zıt anlam ve bağlam gibi başlıklar ele alınıp incelenmiştir. Üçüncü bölümde sözlük ve dizin konuları ele alınmıştır. Bu bölüm beş alt başlıktan oluşmaktadır. Burada dünyadaki ilk sözlüğün oluşumu ile ilgi genel bilgiler verilmiştir. Ayrıca Türkçede Dîvânu Lugâti't-Türk ile başlayıp Cumhuriyet dönemi ve Dil Devrimiyle gelişip Türkçe Sözlükle sürdürülen sözlük geleneği ele alınmıştır. Tezin dördüncü bölümünde ise çalışmanın asıl kısmını oluşturan Köktürk Yazıtlarının işlevsel dizini ve bağlamlı sözlüğü yer almaktadır. İşlevsel dizin ve bağlamlı sözlük çalışmasıyla Köktürk yazıtlarında yazılan tarihsel olgu ve olaylar gözden geçirilmiştir. Yazıtlarda yer alan sözcük ve söz öbekleri bağlam çerçevesinde yeniden ele alınmış ve bir sözcüğün bağlamına dikkat edilerek kullanılması gerektiği üzerinde durulmuştur. Bu sebeple, söz konusu çalışmada Türkçenin ilk yazılı belgelerinden Köktürk Yazıtları içerisindeki Tunyukuk, Köl Tigin, Bilge Kağan yazıtları, işlevsel dizin ve bağlamlı sözlük çalışması çerçevesinde ele alınmıştır.
Özet (Çeviri)
Language which has vital importance is an important entity that deeply affects the social, political, economic, and scientific features of human beings in the process from history to the present. Language is historical by presenting the success, actions, traditions, customs, and thoughts of individuals and societies in all details in a documented way; it is an excellent mechanism that is updated as it handles the existing from different angles and transfers it to the future. In this study, the functional index and contextual dictionary of the Tunyukuk, Köl Tigin, Bilge Kagan inscriptions are created. Our work consists of Kokturks, Semantics, Lexicography, Functional Index, and Contextual Dictionary. In the section of Kokturks, information is given about the Kokturks and their vital characteristics such as political, military, and economics. In addition, brief information about the Tunyukuk, Köl Tigin, and Bilge Kagan inscriptions is presented. At the end of this section, general information about the Kokturk language is mentioned. In the second chapter, the subject of semantics is discussed. Under the relevant titles, titles such as meaning, semantic changes, history of semantics, emotional value, basic meaning, connotation, antonym and context are discussed and examined. In the third part, dictionary and index issues are discussed. This section consists of five sub-titles. General information about the formation of the first dictionary in the world is given here. In addition, the dictionary tradition in Turkish, which started with Dîvânu Lugâti't-Türk, developed with the Republican period and the Language Revolution and continued with the Turkish Dictionary, is discussed. There are functional index and contextual dictionary of Kokturk Inscriptions in the fourth part of the thesis, which constitutes the main part of the study. Historical facts and events written in Kokturk inscriptions have been reconsidered with functional index and contextual dictionary work. The words and phrases in the inscriptions are reconsidered within the framework of the context and it is emphasized that a word should be used with its context. For this reason, in this study, Tunyukuk, Köl Tigin, Bilge Kagan inscriptions in Kokturk Inscriptions, which are among the first written documents of Turkish, are handled within the framework of the functional index and contextual dictionary study.
Benzer Tezler
- Orhun Yazıtlarının söz dizimi
Başlık çevirisi yok
CENGİZ ALYILMAZ
Doktora
Türkçe
1994
Uluslararası İlişkilerAtatürk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EFRASİYAP GEMALMAZ
- Uygur Kağanlığı yazıtlarının anlamlı ve görevli dil ögeleri açısından incelenmesi
Investigation of the Uyghur Kaghan instructions in terms of meaningful and official language elements
İSMAİL EMİRŞAH
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıBursa Uludağ ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CENGİZ ALYILMAZ
- Kaya üzerindeki köktürk harfli yazıtlar: İçerik özellikleri ve tematik analiz
Old Turkic runic inscriptions on the rock: Content features and thematic analysis
MUHAMMED MUSTAFA BAKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MİRZAT RAKIMBEK UULU
- Orhun Yazıtlarının dilin dört becerisi açısından incelenmesi
Examination of Orkhon Inscriptions in terms of the four skills of language
İSMAİL ÇOBAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
DilbilimAtatürk ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CENGİZ ALYILMAZ
- Köktürk Bengü Taşlarında isim cümleleri
Noun phrases in Köktürk Bengü Stones
GÜNAY UYSAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıTokat Gaziosmanpaşa ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SEBAHAT ARMAĞAN