Fâzıl Ali Bey El-İznikî'nin Es-Sirru'r-Rabbânî Fî 'İlmi'l-Mîzân isimli eserinin tahkik, tercüme ve incelenmesi
Edition, translation and examination of Fâzil Ali Bey El-İzniki's work titled 'Es-Sirru'r-Rabbânî fî 'İlmi'l-Mizân'
- Tez No: 688404
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ŞULE TAŞKIRAN ÇANKAYA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Bilim ve Teknoloji, Tarih, Science and Technology, History
- Anahtar Kelimeler: Fazıl Ali Bey el-İzniki, Ali b. Hüsrev el-İznikî, el-Kimya, Kimya, Mîzân ilmi, Fadıl Ali Beg el-Izniki, Ali b. Husrev el-Izniki, Alchemy, Chemistry, Ilm al-Mizan
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilim Tarihi ve Felsefesi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kimya Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 170
Özet
Osmanlı Devleti'nin en üretken kimyacısı olan Fâzıl Ali Bey el-İznikî (ö.1609) bu birikimi elde etmek için uzun yıllar boyunca Mağrib, Hoten, Hindistan, Arap ve Acem topraklarını gezmiş ve el-kimya geleneğinin takipçileri ile teşrîkimesâi etmiştir. Bir müddet sonra uzun ilmî seyahatlerini nihayete erdirmiş, memleketine geri dönmüş, sonrasında İstanbul'a yerleşmiştir. Kimya alanında sahip olduğu bilgileri, çok sayıda eser telif ederek bu ilmin taliplerinin istifadesine sunmuştur. Telif ettiği eserlerden sadece biri,“Cevâhiru'l-Esrâr fî Ma'ârifu'l-Ahcâr”isimli eseri Türkçeye tercüme edilmiştir. Yine kendisine nispet edilen“Dîvân-ı Hikmet”ve“Risâle-i Hacer-i Esrâr”isimli Osmanlı Türkçesi ile kaleme alınan eserlerin günümüz Türkçesine transkripsiyonlu aktarımı yapılmıştır. Fâzıl Ali Bey el-İznikî'nin incelediğimiz“Es-Sirru'r-Rabbânî fî 'İlmi'l-Mîzân”eseri, İslam medeniyeti sınırları içerisinde ve özellikle Osmanlı coğrafyasında bilinen ve okunan bir eser olmanın yanı sıra Avrupa kıtasındaki kütüphanelerde nüshalarına rastlanan bir el-kimya metnidir. Araştırmalarımız sonucunda eserin on altı farklı nüshasına ulaştık ve en erken tarihli üç nüshayı esas alarak tahkik çalışmasını gerçekleştirdik.“Es-Sirru'r-Rabbânî fî 'İlmi'l-Cismânî ve'r-Rûhânî”ismiyle de bilinen bu eser, metallerin iç yapıları hakkında bilgi vermekle birlikte değersiz metallerin değerli metallere dönüşümünü gerçekleştirecek işlemleri ve bu işlemlerin hedefe ulaşması için dikkat edilmesi gereken incelikleri anlatmaktadır. Eser, bir mukaddime, dokuz makale ve bir hâtimeden oluşmaktadır. Tercümede metnin aslına sadık kalınmıştır. Eserde ismi geçen maddelerin ve anlatılan işlemlerin modern kimya diliyle ifadesi dipnotlarda gösterilmiştir.
Özet (Çeviri)
Fazıl Ali Bey el-İznikî (d.1609), who was one of the most pruductive alchemist in Ottoman Empire, traveled to the lands of Maghrib, Khoten, India, Arab and Persian for a long time and worked together with chemists there to obtain the knowledge he had accumulated. After a while, he completed his long scientific travels and went back to his home, then settled in Istanbul. He has presented his knowledge in the field of chemistry to the benefit of the aspirants of this science by compiling many books. Only one of the indited works,“Cevâhiru'l-Esrâr fî Ma'ârifu'l-Ahcâr”has been translated into Turkish. Again, the works written in Ottoman Turkish named“Dîvân-ı Hikmet”and“Risâle-i Hacer-i Esrâr”, which we think were attributed to him, were transferred to today's Turkish with transcription. Fâzıl Ali Bey el-İznikî's work“Es-Sirru'r-Rabbânî fî 'İlmi'l-Mîzân”, which we examined, is a chemistry text that is known and read throughout the Islamic civilization and especially in Ottoman geography, and copies of the text can be found in libraries in Europe. We have reached sixteen copies of the text and our research carried out based on the earliest three copies of this work. Also known with the name“As-Sirru'r-Rabbânî fî 'İlmi'l-Cismânî ve'r-Rûhânî”, this work gives information about the interior details of metals, as well as the operations to turn valueless metals to precious metals and explains the particular things to be considered in order to the operations be optional. The work consists of an introduction, nine articles and an epilogue. The translation has been true to the original. The matters mentioned and the processes explained in the work, shown in the footnotes with the language of modern chemistry.
Benzer Tezler
- Ali el-İznikî'nin 'Cevahir el-Esrar fî Ma'arif el-Ahcar' adlı eserinin çeviri ve incelemesi
Translation and examination of Ali al-İzniki's 'Jawahir al-Asrar fi Ma'arif al-Ahjar'
MERVE NUR GÜR
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
KimyaFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiBilim Tarihi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. PETER J. STARR
- Mısır'da Osmanlı Devri mimarisi
Architecture of Ottoman Period in Egypt
AHMET ALİ BAYHAN
Doktora
Türkçe
1997
Sanat TarihiYüzüncü Yıl ÜniversitesiArkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDÜSSELAM ULUÇAM
- İstanbul' da etkin bir Bani Ailesi: Köprülüler
An effective patronage family in İstanbul: Köprülüs
YASEMİN KARTAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
Sanat TarihiHacettepe ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FİLİZ YENİŞEHİRLİOĞLU
- Evaluation and analysis of şarkı form in Turkish makam music
Türk makam müziğinde şarkı formu incelemesi ve analizi
ELİF ÖZEN
- الأَُ الـ بُ ةنـَمَْة على الأَ ِس بْ طسَ ـة ال ُِ ئلَمْلتَة تحقيق ودراسة من أول الكتاب ِقطإلىكتاب البيوع
The Interrogation (tahqiq) of the Section from Introduction of the Book Named al-Ajwibatu'l-Munbasita ala'l-Asilati'l-Multaqata to Buyū' chapter
YUNUS ATAEV
Yüksek Lisans
Arapça
2023
DinFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MAHMOUD MASRI
