Nasîrüddîn Et-Tûsî'de Nefsü'l-emr problemi: Mutâbakat teorisi bağlamında bir değerlendirme
The Problem of Nafs al-amr in al-Tûsî's thought: A debate centered on the question of truth
- Tez No: 691528
- Danışmanlar: DOÇ. DR. EŞREF ALTAŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Felsefe, Religion, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam ve Türk Felsefesi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 193
Özet
Bu tez bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde nefsü'l-emr konusunun önemi, tezin sınırları, tezde yürütülen araştırmanın yöntemi, konuya dair literatürün değerlendirilmesi, tezin literatüre katkısı ve nefsü'l-emr konusunun düşünce tarihinde Tûsî'ye değin olan tarihçesi bir şekilde ele alındı. Birinci bölümde ise yüklemli önermelerin kurulumu tartışmaları Tûsî merkezli incelendi. Mahsûra önermelerdeki zât-unvân-vasıf ayrımının gerekçeleri ve bunun önermenin kurulumuna olan etkisi tartışıldı. Bu bölümde yüklemli önermeleri hâriciyye yargılarla sınırlayan antik dönem mantıkçıların kim olduğu ve Tûsî'nin onlara yönelttiği eleştiriler incelendi. Ebherî'nin yüklemli önermelere dair teklif ettiği hakîkiyye önerme anlayışına Tûsî'nin yönelttiği eleştiriler ve bunun neticesinde Tûsî'nin ortaya koyduğu hakîkiyye önerme yorumu da bu bölümde ele alındı. İkinci bölümde ise yüklemli önermelerdeki zât-unvân-vasıf ayrımının varlık-mâhiyet tartışmalarına yansımaları ele alındı. Tûsî'nin zihinde varlık ve mâhiyetin ayrı olduğuna dair konuyu değerlendirirken ortaya koyduğu gerekçelerin tamamı, önermenin kurulumuyla ilişkilidir. Bu hususa değindikten sonra hakîkiyye önermelerden hareketle varlığın farklı kısımları olduğuna dair ispatın Tûsî tarafından nasıl ele alındığı ikinci bölümün diğer bir konusu oldu. Tûsî'ye yöneltilen muhtemel eleştiriler ve onların cevapları da incelendikten sonra hakîkiyye önermelerden dolayı varlığın farklı kısımları olduğunu kabul etmenin mantıksal bir zorunluluk olduğu ortaya konuldu. Son bölümde ise Tûsî'yi“Doğruluk nedir?”sorusunu cevaplamaya iten problemlerin neler olduğu, bu soruların mantıksal ve epistemik değeri incelendi. Ardından müteahhir dönem alimlerin nefsü'l-emr anlayışına kısaca işaret edilerek Tûsî'nin bu konuda diğer düşünürlerden farklı bir anlayışa sahip olduğu ortaya konuldu. Tûsî'nin farklı eserlerinde“Doğruluk nedir?”sorusuna verilen çeşitli cevaplarından doğan tutarsızlık intibasını ortadan kaldırmak için Tûsî'ye göre önermelerin delaleti ile önermelerin mutâbakatının ayrı olduğuna dikkat çekildi. Bu sayede Tûsî düşüncesinin kuramsal bir bütünlük içinde ele alınmasının imkânları gösterildi. Bundan sonra Tûsî'nin nefsü'l-emr konusunda kaleme aldığı müstakil risâlenin içeriği tek tek incelenerek Tûsî'nin“Doğruluk nedir?”sorusuna verdiği“Faal Akıl/lar'daki sûretlere mutâbakattır.”cevabının teorik ve mantıksal gerekçeleri temellendirildi.
Özet (Çeviri)
This dissertation contains an introduction and three parts. In the introduction, we examined topics such as the importance of the problem of nafs al-amr, the limits of the dissertation, the research method used in the study, an extensive evaluation of secondary literature of nafs al-amr, the contribution of the dissertation to the literature, a brief history of nafs al-amr up to al-Tûsî as a philosophical term and philosophical question. In the first part, we studied arguments about the possibility of predication based on al-Ṭūsī's thought. It has been demonstrated that maḥṣūra propositions must have three elements: dhāt-'unwān-waṣf. al-Ṭūsī criticizes some ancient logicians who claimed that predicative propositions only are categorical propositions. We discovered whom al-Ṭūsī indicates by some ancient logicians. Besides, al-Ṭūsī does not only disagree with al-Abharī who has explained predicate propositions as ḥaqīqiyya in a certain way but also al-Tûsî proposes a new explanation of ḥaqīqiyya propositions. al-Ṭūsī's understanding of ḥaqīqiyya propositions is an unusual theory and has lots to offer. In the second part, we researched how elements of predicate propositions (dhāt-'unwān-waṣf) shape the distinction of essence and existence. al-Ṭūsī's all arguments about the distinction of essence and existence are involved in elements of predicate propositions. After that, to investigate the external and mental sections of existence was another aim of this part. al-Ṭūsī discusses that the possibility of having ḥaqīqiyya propositions proves that there two types of existence: external and mental. Later we responded to possible criticisms of al-Ṭūsī's demonstration. As a conclusion, we came at that accepting the two sections of existence is a logical necessity. In the last part, we analyzed the problems which led al-Tûsî to answer the question of“What is truth?”in addition to their logical and epistemic values. To show that al-Ṭūsī's answer to this question differentiates from the later scholars' understanding of nafs al-amr, we indicated their understanding of truth briefly. What is more, we have offered a comprehensive reading of al-Ṭūsī's philosophy to bring his apparently inconsistent responses to the question of“What is truth?”. According to our interpretation, al-Ṭūsī's apparently inconsistency in his several books can be read widely by making a distinction between denoting (dalāla) of propositions and muṭābaqa of propositions. By this means, it has been exhibited that al-Ṭūsī's philosophy can be interpreted consistently. Thereafter, we examined the content of al-Ṭūsī's tractate about nafs al-amr one by one. Hence, to base al-Ṭūsī's opinion of nafs al-amr on theoretical and logical grounds was our priority. al-Ṭūsī's answer to the question of“What is truth?”is“Muṭābaqa to the forms in Active Intellect/s”.
Benzer Tezler
- İslâm ahlâk düşüncesinde Tedbîrü'l Müdün
Tedbîru'l-Mudun in The Islamic ethical thought
MESUT ENGİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DinVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ YUNUS KAPLAN
- Nasîruddîn et-Tûsî'nin bilgi anlayışı
Notion of knowledge according to Nasīr Al-Din Al-Tūsī
MERVE BOYNUEĞRİ
- Eşrefoğlu Rumi'de ahlak
Eşrefoğlu Rumi's ethics
İBRAHİM ÇETİNTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
DinAnkara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF.DR. MEHMET BAYRAKDAR