XVII. yüzyıl Hekimbaşısı Emir Çelebi ve eseri Enmûzecü't-Tıbb
17th century Chief Physician Emir Çelebi and its work Enmûzecü't-Tıbb
- Tez No: 707385
- Danışmanlar: PROF. DR. HAMİT PEHLİVANLI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Deontoloji ve Tıp Tarihi, Tarih, Medical History and Ethics, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırıkkale Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 790
Özet
Antik Çağ'dan itibaren Mısır, Mezopotamya, Anadolu, Yunan ve Roma kültürlerinin ortak birikimiyle temelleri atılan kadim Batı tıbbı, İslam medeniyetinin birleştirici, araştırıcı ve sentezleyici gücüyle gelişerek daha sistematik hâle dönüştürülmüş, Türklerin İslamiyet ile tanışıp bu medeniyetin en büyük temsilcisi olmasıyla birlikte zenginleşerek daha büyük bir coğrafyaya yayılmıştır. Bu süreçte Ebû Bekir er-Râzî, İbn Sînâ, ez-Zehrâvî ve İbnü'n-Nefîs gibi bilginler tıp sahasında önemli eserler üretmiştir. XVI. yüzyılda insanı ve doğayı yeniden yorumlayan, deney ve gözleme dayalı yeni bir anlayış oluşturan Rönesans düşüncesi, Avrupa'da bilimde uyanışa sebep olmuş, XVIII. yüzyıla gelindiğinde ise her alanda olduğu gibi tıp ilminde de aydınlanma çağını başlatmıştır. Kadim tıbbı devam ettiren Türk-İslam devletlerinden biri olan Osmanlı Devleti'nde, ilk dönemlerde eski tıp eserleri Türkçeye tercüme edilerek bu ilme olan ihtiyaç giderilmeye çalışılmış, sonraki süreçte ise Osmanlı tabipleri; araştırma ve gözleme dayalı hastalık teşhisleri, ilaçlar, tedavi yöntemleriyle kendi deneyimlerini artırmış, referans aldıkları eserler üzerinde şerh yöntemi uygulayarak farklı bir telif tarzı geliştirmişlerdir. Tüm bu çalışmalara rağmen tıp dünyasına yeni bir bakış açısı getirilememiş, bu durum Batı tıbbını tanıma ve anlama süreci olan XVIII. yüzyılın ortalarına kadar devam etmiştir. Bu çalışmanın amacı, kadim tıp anlayışının devam ettiği XVII. yüzyılda Osmanlı sarayının hekimbaşılığını yapan Emir Çelebi'nin hayatını ve Enmûzecü't-Tıbb adlı eserini ayrıntılı bir şekilde incelemektir. Çalışmada Osmanlı tıbbının kaynakları, klasik dönem tıp anlayışı ve kurumsal yapı ele alınmış, ardından Emir Çelebi'nin hayatı ve eserleri anlatılmış, ayrıca Enmûzecü't-Tıbb nicelik, nitelik ve metot açısından incelenmiştir. Bununla birlikte eserin transkripsiyon metni edisyon kritiği yapılarak aktarılmış, son kısma da sözlük eklenmiştir. Tezin yazımında Enmûzecü't-Tıbb'ın nüshaları, arşiv belgeleri, tezkireler, kronikler, sözlükler, tıp tarihi kitapları ve temel araştırma eserlerinden faydalanılmıştır. Başhekimliğinin yanı sıra padişah danışmanlığı da yapan Emir Çelebi'nin en büyük telifi Enmûzecüʼt-Tıbb, kendisinden önceki tıp birikimini bir derleme şeklinde ihtiva eden klasik dönem tıp eseri olmakla birlikte; müellifin şahsi tecrübe ve tespitlerini içermesi, dönemine göre yalın bir Türkçe ile kaleme alınması, tıbba dair teorik ve pratik bilgileri benzerlerine göre daha geniş bir çerçevede ele alması, görüşlerini rahatça dile getirmesi ve teşrih ilmi konusundaki tavsiyeleriyle ayrı bir önem kazanmaktadır. Bu bağlamda, medreselerde ders kitabı olarak da okutulan Enmûzecü't-Tıbb, klasik Osmanlı tıbbının son büyük örneklerinden biri sayılabilir.
Özet (Çeviri)
Ancient Western medicine, the foundations of which were laid with the common accumulation of Egyptian, Mesopotamian, Anatolian, Greek and Roman cultures since ancient times; has been transformed into a more systematic form by developing with the unifying, researching, and synthesizing power of Islamic civilization. And with the Turks encountering with Islam and becoming the greatest representative of this civilization, it got richer and spread over a larger geography. In this process, scholars such as Muhammad ibn Zakariya al-Razi, Avicenna, Al-Zahrawi and Ibn al-Nafis produced important works in the field of medicine. Renaissance thought, which reinterpreted man and nature in the 16th century and created a new understanding based on experimentation and observation, caused an awakening in science in Europe, and in the 18th century, it started the age of enlightenment in medicine, as in every field. In the Ottoman Empire, one of the Turkish-Islamic states that continued ancient medicine, the need for this science was tried to be met by translating ancient medical works into Turkish in the early periods. In the next process, Ottoman doctors; they have increased their own experience with research and observation-based disease diagnoses, drugs, and treatment methods, and have developed a different copyright style by applying annotation method on the works they refer to. Despite all these efforts, a new perspective could not be brought to the medical world, and this situation continued until the middle of the 18th century, which was the process of recognizing and understanding Western medicine. The aim of this study is to examine the life of Emir Çelebi, who was the chief physician of the Ottoman palace in the 17th century, when the ancient understanding of medicine continued, and his work Enmûzecü't-Tıbb in detail. In the study, the sources of Ottoman medicine, the understanding of medicine in the classical period and the institutional structure were discussed, then Emir Çelebi's life and works were explained, and Enmûzecü't-Tıbb was examined in terms of quantity, quality, and method. In addition, the transcription text of the work was translated by editing the edition, and a dictionary was added to the last part. In the writing of the dissertation, Enmûzecü't-Tıbb's copies, archive records, biographies, chronicles, dictionaries, medical history books and basic research works were used. Enmûzecüʼt-Tıbb, the greatest work of Emir Çelebi, who was also a consultant to the sultan as well as being the chief physician, is a classical period medical work that contains his previous medical knowledge in the form of a compilation. However, this work gains a special importance because it contains the author's personal experiences and determinations, is written in plain Turkish according to the period, deals with the theoretical and practical knowledge of medicine in a wider framework than its counterparts, expresses his views comfortably, and advises on the science of dissection. In this context, Enmûzecü't-Tıbb, which is also taught as a textbook in madrasas, can be considered as one of the last great examples of classical Ottoman medicine.
Benzer Tezler
- Klasik dönem Osmanlı sağlık sistemi ve salgın hastalıklar (1300-1600)
Classical Ottoman health system and epidemics (1300-1600)
KÜBRA BENLİ
- XVII. yüzyıl Hassa Mimarları Ocağı: Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgelerine göre
Başlık çevirisi yok
FATMA AFYONCU
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
MimarlıkMarmara ÜniversitesiTürk Sanatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SELÇUK MÜLAYİM
- XVII. yüzyıl Osmanlı hukukunda hilenin akitlere tesiri
The effect of deception on contracts in the 17th century Ottoman law
AYŞE HİLAL ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Dinİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ASIM CÜNEYD KÖKSAL
- XVII. yüzyıl tasavvuf edebiyatında tevhidler
Tawhids in sufism literature of XVII. century
SACİDE GÖKMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. A .AZMİ BİLGİN