Altay Türklerinin sosyo-kültürel yapısı, geleneksel sporları ve oyunları
Socio-cultural structure, traditional sports and games of the Altai Turks
- Tez No: 711487
- Danışmanlar: DOÇ. DR. CENGİZ BUYAR, PROF. DR. MEHMET TÜRKMEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Tarih, Folklore, History
- Anahtar Kelimeler: Türk Dünyası, Türk Tarihi, Türk Kültürü, Altaylar, Altay Türkleri, Sibirya, Geleneksel Sporlar ve Oyunlar, Turkish World, Turkish History, Turkish Culture, Altai Region, Altai Turks, Siberia, Traditional Sports and Games
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 626
Özet
Türk dünyasının bir parçası olan Altay Türkleri bugün Sibirya coğrafyasının en güneyinde ve Asya kıtasının ortasında bulunan Altay Cumhuriyeti'nde yaşamaktadır. Altay Türkleri bilimsel çalışmalarda genelde Kuzey Altay boyları ve Güney Altay boyları olmak üzere iki grupta incelenmektedir. Altay Türklerinin güney grubu Altay Kiji, Telengit ve Teleüt boylarından meydana gelmektedir. Kuzey grubunu ise Tubalar, Kumandinler ve Çalkandılar oluşturmaktadır. Güney Altaylıların konuştukları lehçe Kıpçak dil grubuna, Kuzey Altaylıların lehçesi ise Oğuz dil grubuna girmektedir. Altay Türklerinin bir arada yaşadığı bugünkü Altay Cumhuriyeti'nin coğrafyası Türklerin ana yurdu olan Altay coğrafyasının içinde bulunmaktadır. Bu yönüyle Türk tarihi ve sosyokültürü açısından önemlidir. Dolayısıyla Altay Türklerinin tarihi ve sosyokültürel yapısı derinlemesine incelendiğinde Türk tarihi ve Türk dünyasının birçok değeri daha iyi anlaşılacak ve tanınacaktır. Ayrıca doğudan batıya uzanan Türk kültür halkalarının kökleri daha iyi tespit edilecek ve kültür bağları daha da açık bir şekilde ortaya çıkacaktır. Ancak Türkiye'deki bilimsel çalışmalarda Altay Türklerinin sosyokültününü etraflı şekilde ortaya koyacak eserlerin yetersiz olduğunu söylemek mümkündür. Zira Altay Türkleriyle ilgili yapılmış olan bilimsel çalışmaların büyük çoğunluğunun dil bağlamındaki çalışmalar olduğu görülmektedir. Bu bağlamda tezin içerik ve konu başlığının Altay Türklerinin Sosyo-Kültürel Yapısı, Geleneksel Sporları ve Oyunları olması kararlaştırılmış, başlıktaki konuların etraflıca ortaya konulmasıyla bu alandaki yapılacak olan çalışmalara katkı sağlanacağı düşünülmüştür. Tezin birinci bölümünde Altay Cumhuriyeti'nin eski dönemlerden bugüne kadar uzanan siyasî tarihi genel hatlarıyla ele alınmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünü ise Altay Türklerinin geleneksel sosyokültürel yapısı oluşturmuştur. İkinci bölümde geleneksel aile yapısı ve aile içi gelenekler, geleneksel barınma alanlarının hem iç hem mimarî özellikleri, giyim kuşam ve bunlarla ilgili gelenekler, geleneksel inançlar ve bunların hangi süreçlerle bugüne geldiği, geleneksel yiyecekler ve içeceklerin hazırlanışı ve ne şekilde tüketildikleri, geleneksel ekonominin hangi uğraşlardan oluştuğu, dil ve lehçelerin ortaya çıkışı ve kültürüle ilişkisi, toplumsal yapı gibi konular etraflıca incelenmiş ve elde edilen bulgular ortaya konmuştur. Üçüncü bölümde ise geleneksel spor ve oyunlar, bunların icra şekilleri ve gelişim süreçleri, toplum açısından önemi gibi konular incelenmiştir. Ayrıca geleneksel spor ve oyunların sergilendiği El Oyın adlı bayramının nasıl ortaya çıktığı, neleri kapsadığı ve önemi gibi konulara da değinilmiştir. Her ne kadar kadar sosyokültürün bir ögesi olsa da Altay Türklerinin geleneksel spor ve oyunlarına daha fazla dikkat çekmeyi sağlamak ve tanıtımına katkı sağlamak amacıyla tezin başlığına Geleneksel Sporlar ve Oyunlar ifadesi eklenmiş ve ayrı bir bölüm olarak etraflıca ele alınmıştır. Ayrıca çalışmada ele alının konuların daha iyi anlaşılması amacıyla ilgili görsellere mümkün olduğu kadar yer verilmeye çalışılmış ve bununla birlikte orijinal terminolojinin kullanılmasına dikkat edilmiştir. Konular ele alınırken karşılaştırmalı metodoloji kullanılmış ve diğer Türk halklarındaki karşılıkları da mümkün olduğunca verilmeye çalışılmıştır. Böylece bu çalışmasıyla Türkiye'de Altay Türkleri ile ilgili olarak yapılacak olan çalışmalara kaynaklık edebilecek, Altay Türklerinin Türk dünyasında daha iyi tanınmasına katkı sağlayacak ve bu yönleriyle literatüre katkıda bulunacak bir eser ortaya konmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
The Altai Turks, who are part of the Turkic world, live in the Altai Republic, which is located in the south of Siberia and in the center of the Asian continent. Altai Turks are examined under two headings in scientific studies, namely Northern Altai tribes and Southern Altai tribes. The southern group of the Altai Turks consists of the Altai Kiji, Telengit and Teleut tribes. The northern group is made up of Tubalar, Kumandins and Chelkandi tribes. The dialect spoken by the Southern Altay tribes falls into the Kipchak language group. The dialect spoken by the Northern Altai tribes is included in the Oghuz language group. The geography of today's Altai Republic, where Altai Turks live together, also constitutes the homeland of the Turks, and in this respect, it is important for the history and socio-culture of the Turks. Therefore, when the history and sociocultural structure of the Altai Turks are examined in depth, many values of the Turkish world will be understood and recognized much better. In addition, the roots of the Turkish cultural rings stretching from east to west will be better determined and cultural ties will emerge more clearly. However, it is possible to say that the works that will reveal the sociocult of Altai Turks in detail in scientific studies in Turkey are insufficient. However, it is seen that most of the scientific studies on the Altai Turks are studies in the context of language. In this context, it was decided that the content and subject of the thesis should be Sociocultural Structure of Altai Turks, Traditional Sports and Games. It is thought that a study that will help to fill the gap in the field will emerge by putting forward the topics in the title in detail. The thesis has started considering all these titles. In the first part of the thesis, the political history of the Altai Republic from ancient times to the present was written. Sociocultural structure constituted the second part of the study. In the second part, issues such as family structure and family traditions, interior and architectural features of accommodation areas, clothing, beliefs, foods and drinks, economic occupations, language and dialects, and social structure were examined with their traditional and historical aspects. The findings obtained afterwards were written. In the third part, subjects such as what traditional sports and games are and how they are performed, how the El Oyin feast, where traditional sports and games are exhibited, emerged, what it covers and its importance are discussed. Although it is an element of socioculture, in order to contribute to the popularity of traditional sports and games of Altai Turks, the expression of traditional sports and games was added to the title of the thesis and it was discussed in detail as the third part. In addition, the visuals related to the topics covered in the study were included as widely as possible and attention was paid to the use of the original terminology. Comparative methodology was used while dealing with the topics, and it was tried to give as much as possible how the words used found their correspondence in other Turkish peoples. Thus, it has been tried to present a work that can serve as a source for the studies about Altai Turks in Turkey, contribute to the better recognition of Altai Turks in the Turkish world and contribute to the literature with these aspects.
Benzer Tezler
- Manavgat yöresi halk inanışları
Manavgat region folk bliefs
ALİ ŞİMŞEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Halk Bilimi (Folklor)Süleyman Demirel ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HALİL ALTAY GÖDE
- Altay Türklerinin Rusya'ya katılış sürecindeki politik, sosyo-ekonomik ve kültürel durumları (XVII-XIX. yüzyıllar)
Of Altay Turks in the process of accessing Russia political, socio-economic and cultural situations (XVII-XIX. centuries)
ALİ HÜSGÜNEL
- Altaylar'dan Anadolu'ya göç eden Kazak Türklerinde sosyo-kültürel yapı
The socio-cultural structure of Kazakh Turks from Altays to Anatolia
SAYA GABBASOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Halk Bilimi (Folklor)Hacettepe ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BÜLENT GÜL
- İran Türklerinde müzik ve sosyokültürel işlevi
Music and socio-cultural function in Iran Turks
YAVUZ SELİM KAFKASYALI
- İklim değişikliğine karşı kentsel dirençlilik önerileri geliştirilmesi, Mudanya örneği
Developing urban resilience proposals against climate change, the example of Mudanya
ELİF ALTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Peyzaj MimarlığıBursa Teknik ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ KAMİL ERKEN