Cengiz Aytmatov'un 'Beyaz Gemi' romanındaki halk bilimi unsurlarının kültürü aktarmadaki işlevleri ve toplumsal cinsiyet rolleri
Functions of folklore elements in Cengiz Aytmatov's novel 'The White Ship' in cultural transmission and gender roles
- Tez No: 719186
- Danışmanlar: DOÇ. DR. GÖNÜL REYHANOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 242
Özet
Bir eseri kendi toplumu ve dünya nazarında değerli kılan değişik kıstaslar vardır. Bu kıstasların en önemlilerinden biri, o eserin içinden çıktığı toplumun maddi ve manevi kültürel halk dinamiklerinden yararlanmasıdır. Eserin halk kültürü dinamiklerinden faydalanması o eseri birçok yönden değerli kılar. Halk kültürü dinamiklerinin esere katkısı bağlamında, akla ilk gelen değer, anlatıyı dünya çapında tanınabilir kılmasıdır. Edebi eserler yazıldığı toplumların halk kültürü dinamiklerinden bahsederek ulusaldan evrensele ulaşır. Türk kültüründe halkın yaşamına ışık tutan, onun zor günlerini dile getirmesi bakımından önemli olan bu türden birçok anlatı örneğinden bahsedilebilir. Bu özellikleri içerisinde barındıran sözlü halk kültürü ürünlerinin başında, destanlar, masallar, atasözleri, deyimler, kalıplaşmış sözler gelmektedir. Sözlü halk kültürü unsurları bakımından Kırgızlar zengin motiflere ve anlatı örneklerine sahiptir. Kırgız yazarlar, şairler eserlerini oluştururken bu dinamiklerden faydalanmıştır. Kırgız halkının duygu ve düşüncelerini anlatması bakımından Kırgız edebiyatının önde gelen yazarlarından birisi olan Cengiz Aytmatov, kendi toplumuna ait zengin halk kültürü öğelerinden eserlerinde sıklıkla yararlanmıştır. Cengiz Aytmatov, Orta Asya'ya ait halk bilimi unsurlarını, Orta Asya'da yaşayan insanların zihinsel tutumlarını, davranış kalıplarını, üstlenmiş oldukları rolleri ve onların işlevlerini en iyi bilen yazarlardan birisidir. Yazar, Kırgız kültürünün aktarımını yaparken bu unsurları göz ardı etmemiştir. Bu incelemede Cengiz Aytmatov'un“Beyaz Gemi”romanı; halk bilimi unsurları, halk edebiyatı sözlü ürünleri, eserdeki kahramanların toplumsal cinsiyet rolleri ve rollere bağlı kalıp yargıları odak noktası olarak ele alınmış ve değerlendirilmiştir. Yazarın romanında sözlü halk edebiyatı anlatılarından olan mitoloji, destan, efsane, atasözü, deyim, kalıplaşmış sözler ve masallardan doğrudan yararlandığı tespit edilmiştir. Toplumsal cinsiyet rollerinin ve rollere bağlı kalıplaşmış yargıların romanda karakterler bağlamında hangi işlevleri üstlendiği belirlenmiştir. Çalışmanın kapsamı, Cengiz Aytmatov'un“Beyaz Gemi”romanındaki Kırgız halk edebiyatı sözlü ürünleri, halk bilimi unsurları ve toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında kalıp yargılardır. Çalışma beş bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde romana, kültüre, dile, toplumsal cinsiyet ve rollerine dair kısa, ön bilgi niteliğinde açıklama yapılmıştır. Birinci bölümde araştırmanın konusu, araştırmanın amacı ve önemi, araştırmanın yöntemi, araştırmanın kapsamı ve sınırlılıkları, konu ile ilgili yapılan çalışmalar ortaya konulmuştur. İkinci bölümde, dilin tanımı ve gerekliliği, kültürün tanımı ve işlevi, halk biliminin tanımı, tarihçesi ve işlevi, işlevsel halk bilimi kuramı ve William Bascom'un öne sürdüğü“folklorun dört işlevi”ile ilgili teorik bilgilere yer verilmiştir. İşlevsel halk bilimi kuramı ve Bascom'un paradigmalarıyla romanda aktarılan dil, kültür ve halk bilimi unsurlarının hangi bağlamda örtüştüğü tespit edilmiştir. Üçüncü bölümde, Kırgız kültürü, edebiyatı ve sosyal yaşamı ile Kırgız coğrafyasında gelişen siyasi olaylar hakkında bilgi verilmiştir. Romanda yer alan Kırgız halk edebiyatı sözlü ürünlerinden mitoloji, masal, halk hikâyesi, efsane, türkü, atasözü, deyim, kalıplaşmış sözler saptanmıştır. Dördüncü bölümde yazarın hayatı, yaşadığı dönem, yazarın eserleri, eserin özeti ve eserin türüne dair bilgiler verilmiştir. Beşinci bölümde ise, eserdeki toplumsal cinsiyet rolleri ve kalıp yargıları ortaya konularak, bu unsurların roman içerisindeki işlevleri üzerine inceleme ve tespitler yapılmıştır. Eserdeki karakterlerin davranışlarıyla özdeşleşmiş cinsiyet rolleri ve kalıp yargılarının Kırgız kültüründeki toplumsal yaşamla bağı tespit edilmiştir. Sonuç bölümünde romanda yer alan halk edebiyatının sözlü ürünleri, halk bilimi unsurları, toplumsal cinsiyet rolleri ve kalıp yargılarıyla ilgili yapılan incelemeler neticesinde saptamalar yapılmıştır. Bu saptamalar ışığında genel bir sonuca ulaşılmıştır. Kırgızlardaki cinsiyet rolleri ve kalıp yargılarla sözlü halk edebiyatı ürünleri arasındaki ilişki incelenmiştir.
Özet (Çeviri)
There are different criteria that make a literary work valuable in the scope of its society and the world. One of the most important instruments of these criteria is to benefit from the material and moral cultural folk dynamics of the society from which the work originated. The fact that the literary work benefits from the dynamics of folk culture makes that work valuable in many ways. In the context of the contribution of folk culture dynamics to the work, the first value that comes to mind is that it makes the narrative recognizable worldwide. Literary works reach from the national to the universal by considering the folk culture dynamics of the societies in which they are written. Many examples of this kind of narrative can be mentioned in Turkish culture, which are important in terms of shedding light on the life of the people and expressing their hard times. Epics, fairy tales, proverbs, idioms and formulaic expressions are the leading oral folk culture products that contain these features. In terms of oral folk culture elements, the Kyrgyz have rich motifs and narrative examples. Kyrgyz authors and poets benefited from these dynamics while creating their literary works. Cengiz Aytmatov, one of the prominent authors of Kyrgyz literature in terms of expressing the feelings and thoughts of the Kyrgyz people, predominantly used the rich folk culture elements of his own society in his works. Cengiz Aytmatov is one of the authors knows the folklore elements of Central Asia, the mental attitudes of the people living in Central Asia, their behavior patterns, the roles they have undertaken and their functions. The author did not ignore these elements while reflecting the Kyrgyz culture to his works. In this thesis study, the elements of folklore, folk literature, oral culture instruments, gender roles of the heroes and stereotypes depending on the roles in Cengiz Aytmatov's novel“The White Ship”were discussed and evaluated. It has been determined that in his novel the author directly employs mythology, epic, legends, proverbs, idioms, formulaic expressions and tales, which are oral folk literature narratives. In the context of the characters in the novel, the functions of gender roles and stereotypes based on roles have been tried to be determined. The scope of the study is Kyrgyz folk literature oral culture elements, folklore instruments and stereotypes related to gender roles in Cengiz Aytmatov's novel“The White Ship”. This thesis study is composed of five chapters. In the introduction part, a short explanation is given about the novel, culture, language, gender and its roles. In the first part, the subject, the purpose, importance and the method of the research, the scope and limitations, previous studies on the subject are expressed. In the second part, definition and necessity of the language, the definition and function of culture, the definition, history and function of folklore and theoretical information on the“four functions of folklore”put forward by William Bascom are pointed out. It is aimed to clarify the consistency of the language, culture and folklore instruments in the novel using the Functional Folklore Theory and paradigms of Bascon. In the third chapter, information about the Kyrgyz culture, literature and social life and the political realized in the Kyrgyz lands are revealed. Mythological instruments, tales, folk tales, legends, folk songs, proverbs, idioms and formulaic expressions of Kyrgyz folk literature in the novel were determined. In the fourth chapter, some information about the life of the author, the period in he lived, the literary works of the author, the summary of the work and the type of the work are stated. In the fifth chapter, gender roles and stereotypes in the work are expressed and examinations and determinations are made on their functions in the novel. The relationship between the gender roles and stereotypes identified with the behavior of the characters in the novel and the social life in Kyrgyz culture has been revealed. In the conclusion part, determinations were made about the oral products of folk literature, elements of folklore, gender roles and stereotypes in the novel. In line with these determinations, it is aimed to reach a general conclusion. The relationship between gender roles and stereotypes in Kyrgyz and oral folk literature products has been examined.
Benzer Tezler
- Тема: кыргыз элинин этномаданиятынын совет доорундагы абалы чыңгыз айтматовдун көркөм иликтөөсүндө
Kırgız halkının etnokültürel yapısının Sovyet dönemindeki durumu ve Cengiz Aytmatov'un eserlerine yansıması
AİDA SMAİLOVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2011
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LAYLİ ÜKÜBAEVA
- Sulayman Rıspayev'in sahneye konulmuş çocuk oyunlarının eğitim ve terbiye boyutu üzerine bir inceleme
A research on education and moral dimension of child plays that were staged of Sulaiman Ryspaev
MUHAMMED ALİ İSMAİL FAKİRULLAHOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Eğitim ve ÖğretimFatih ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. KALMAMAT KULAMSHAEV
- Cengiz Aytmatov'un Beyaz Gemi Gün Uzar Yüzyıl Olur Ve Dişi Kurdun Rüyaları romanlarında ölüm olgusu
The Case of Death in Chingiz Aitmatov's Novels The White Ship, The Day Gets A Century And The She-Wolf's Dreams
KEMAL ÇAKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıÇağ ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEVİN ARSLAN
- An ecopsychological view of Jack London's The Call of the Wild and White Fang with Cengiz Aytmatov's White Ship and The Dreams of the Female Wolf
Jack London'un Vahşetin Çağrısı ve Beyaz Diş romanları ile Cengiz Aytmatov'un Beyaz Gemi ve Dişi Kurdun Rüyaları romanlarının ekopsikolojik incelemesi
BURAK TURAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
İngiliz Dili ve EdebiyatıVan Yüzüncü Yıl Üniversitesiİngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BÜLENT CERCİS TANRITANIR
- Чыңгыз айтматовдун чыгармаларында кыргыз этномаданиятынын деформацияланышы жана трансформацияланышы
Cengiz Aytmatov'un eserlerinde Kırgız etno-kültürünün deformasyonu ve transformasyonu
SAFA KIRVELİ
Doktora
Kırgızca
2017
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LAYLİ ÜKÜBAEVA