Тема: кыргыз элинин этномаданиятынын совет доорундагы абалы чыңгыз айтматовдун көркөм иликтөөсүндө
Kırgız halkının etnokültürel yapısının Sovyet dönemindeki durumu ve Cengiz Aytmatov'un eserlerine yansıması
- Tez No: 613351
- Danışmanlar: PROF. DR. LAYLİ ÜKÜBAEVA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Cengiz Aytmatov, gelenek, görenek ve adet, Sovyet dönemi, ruslaşma, mankurtçuluk
- Yıl: 2011
- Dil: Kırgızca
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 116
Özet
Биздин «Кыргыз элинин этномаданиятынын совет доорундагы абалы Чыңгыз Айтматовдун көркөм иликтөөсүндө» деген темадагы магистрдик илимий диссертациябыз адабият таануу илиминде аз иликтенген проблемалардын бири болгон каада - салт маселесинин совет доорундагы абалын жана советтик идеологиянын каада - салт, үрп - адаттарыбызга тийгизген таасирин анализдөөгө багытталган. Диссертацияда кыргыз элинин каада- салт, үрп - адаттарынын совет доорундагы абалын айтматовдук көркөм интерпретациялоо тууралуу конкреттүү маселе биринчи жолу илимий обьектиге алынып, жазуучунун чыгармалары комплекстүү түрдө көркөм иликтенди. Изилдөөдө Ч. Айтматовдун чыгармаларында чагылдырылган этномаданият маселелелери диссертациябыздын темасына жакын болгон илимий эмгектер жана этномаданият (каада – салт, үрп - адат) тууралуу жазылган башка илимий эмгектер, макалалар менен биргеликте каралып, жеке изилдөөчүлүк баамыбызда анализденди. Мындан сырткары Айтматовдун ушул маселе туурасында берген маектери, макалалары да ылайыгына жараша колдонулду. Кыргыз элинин каада - салт, үрп - адаттарынын совет доорундагы абалынын жазуучу тарабынан иликтениши бул илимий иште эки бөлүмгө бөлүнүп каралды. Биринчи бөлүмдө жазуучунун аңгеме, повесттериндеги этномаданият маселесинин көркөм иликтениши анализге алынат. Бул бөлүм төрт пункттан турат. Биринчи пунктта эң алгач этомаданияттын элементи катары каралган каада – салт, үрп – адаттын Ч. Айтматовдун чыгармачылыгында ээлеген орду тууралуу сөз болот. Экинчи пунктта болсо Советтик доордун келиши менен кыргыз элинин эски салт – санааларындагы болгон жаңыланууларды жазуучу кандай иликтеген жана кайсы чыгармасында кандай чагылдырып бергендиги тууралуу изилдөө жүргүзүлөт. Үчүнчү пунктта болсо каада – салттын Совет доорунда элдин арасында дале колдонулушу же болбосо улуттук каада – салттын сакталышына болгон аракет Айтматовдун чыгармаларында кандай чагылдырылганына байкоо жүргүзүлөт. Ал эми төртүнчү пунктта каада – салт, үрп – адаттардын Совет мезгилинде кыйрашынын жазуучунун «Гүлсарат» жана «Ак кеме» повесттеринде чагылдырылышы тууралуу илимий иликтөө жүргүзүлөт. Мында Советтик идеологиянын таасиринен улам улуттук каада – салттын баркы кетип, унутулуп баратышы жогоруда аты аталган эки повесттин алкагында иликтенип, андагы каармандардын образдары аркылуу ачылып берилет. Ал эми экинчи бөлүмдө болсо жазуучунун романдарынын ичинен көлөмү жана ички мазмуну боюнча Совет доорундагы этномаданий абалды реалдуу, таамай ачып берген «Кылым карытар бир күн» романына кенен иликтөө жүргүзүлөт. Ачкыч сөздөр: Ч. Айтматов, каада – салт, үрп – адат, советтик доор, орусташуу, маңкуртчулук.
Özet (Çeviri)
Bizim «Kırgız Halkının Etnokültürel Yapısının Sovyet Dönemindeki Durumu ve Cengiz Aytmatov'un Eserlerine Yansıması» adlı yüksek lisans derecesindeki çalışmamız edebiyatta çok az araştırılmış problemlerden birirsi olan – gelenek – görenek ve adet meselesinin Sovyet dönemindeki durumuna ve Sovyet ideolojisinin onların üzerindeki tesirlerine analiz yapmayı amaçlamıştır. Çalışmada Kırgızların etnik ve kültürel durumunun Sovyet dönemindeki durumunun Aytmatov ile yorumlanışı hakkında belirli mesele ilk defa ele alınarak yazarın eserleri kapsamlı olarak araştırılmıştır. Çalışmamızda Cengiz Aytmatov'un eserlerinde yansıtılmış olan etnik ve kültürel meseleler konumuzun çerçevesinde olan ve gelenek - görenek ve adetler hakkında yazılmış olan diğer bilimsel çalışmalar ile beraber incelenerek özel araştırmacılık fikrimizce incelenmiştir. Bundan başka Aytmatov'un kendisinin de bu mesele hakkındaki konuşma, mülakatları ve makaleleri de yararlanılmıştır. Bu yüksek lisans çalışmamız iki bölüme ayrılarak araştırılmıştır. Birinci bölümde Kırgızların etnik ve kültürel meseleleri onun kısa ve uzun hikayelerinin örnekleri ile araştırılmıştır. Bu bölüm 4 maddeye ayrılarak incelenmiştir. Birinci maddede gelenek, görenek ve adetlerin Cengiz Aytmatov'un hayatındaki ve yazarlığındaki önemi hakkında inceleme yapılmıştır. İkinci maddede ise Sovyetler Dönemiyle Kırgızların gelenek ve göreneklerinde olan yenilikleri yazarın nasıl araştırdığı ve hangi hikayelerinde nasıl yansıtmış olduğu incelendi. Bu bölümün üçüncü maddesinde ise Sovyet Döneminde gelenek, göreneklerin halk tarafından hala kullanmış olduğu veya milli geleneklerimizi halkın koruma çabaları Aytmatov'un eserlerinde nasıl yansıtılmış olduğu hakkında eleştiri yapılmıştır. Dordüncü maddede ise Sovyet ideolojisinin tesiriyle milli gelenek, görenek ve adetlerimizin değerini kaybederek unutulmaya yol tutması yazarın 'Elveda, Gülsarı' ve 'Beyaz Gemi' adlı uzun hikayelerinin örnekleriyle araştırılmıştır. Tezin ikinci bölümünde yazarın 'Gün olur asra bedel' adlı romanındaki Kırgızların etnik ve kültürel durumunun Sovyet dönemndeki halinin yansıtılmasına analiz yapmayı amaçlamıştır ve derin bir edebi inceleme yapılmıştır.
Benzer Tezler
- Günümüz Kırgız toplumunda doğum-ölüm geleneği ve bunun tarihi izleri (Narın bölgesi örneği)
Rituals and customs associated with birth and death in the Kyrgyz society current and history of appearance (By the example naryn region)
ALİ ÜNAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İLHAN ŞAHİN
- СCCP доорундагы кыргызстандагы атеизм
SSCB döneminde Kırgızistan'da ateizm
ÇINARA KIRGIZBAEVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2012
DinKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OLCOBAY KARATAEV
- Кыргыз лирикасы эгемендүүлүк жылдарында: салттуулук жана жаңычылдык маселелери
Bağımsızlık dönemi Kırgız şiirinde gelenek ve yenilik meseleleri
KUŞNAZAR KIZI GÜLPERİ
Yüksek Lisans
Kırgızca
2020
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LAYLİ ÜKÜBAEVA
- XIX. yüzyılda doğu Türkistan Uygurlarında sosyal ve kültürel hayat
XIX кылымда чыгыш туркстандагы уйгурлардын коомдук жана маданый жашоосу
BAHATTİN GENCAL
Doktora
Türkçe
2012
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BAYRAM KODAMAN
- Тема: 'Кыргыз жана түрк тилиндеги каузатив формаларыныншайкештиктери'
Başlık çevirisi yok
MEHMET ÇAM
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
Karşılaştırmalı EdebiyatBishkek Humanities University named after K Karasaev