Kelâmî düşünce geleneğinde adetullah ve sünnetullah kavramları açısından deizm eleştirisi
Criticism of deism in the terms of the notions of custom of god ('Adat allah) and way of god (Sunnat allah) in the theological tradition
- Tez No: 719637
- Danışmanlar: PROF. DR. FETHİ KERİM KAZANÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Deizm, akılcılık, mu'cize, pasif bir Tanrı, âdet, tabiat yasaları, Deism, Rationalism, Miracle, A Passive God, Custom ('Âdat), Laws of Nature
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 159
Özet
Bu çalışmada günümüz inanç problemlerinden birisi olan deizm düşüncesinin Tanrı-âlem-insan ilişkisine yaklaşımı ve buna dair iddiaları, kelâmî düşünce sisteminde Tanrı-âlem-insan ilişkisini açıklamaya yarayan ve Allah'ın anbean âlemdeki sürekli yaratımlarını ifade eden âdetullah ve sünnetullah kavramları açısından mukayeseli bir çerçevede tahlil edilip değerlendirilmeye tabi tutulacaktır. Araştırmanın amacı, deizmin iddia ettiği evrenin işleyişine ve insanın sosyolojik durumuna müdahalede bulunmayan aşkın Tanrı tasavvurunun, aklen temelsiz bir iddia olduğunun ispatına yöneliktir. Deizm, Rönesans ve Aydınlanma dönemlerinde, kilisenin baskıcı tutumuna karşı bir tepki hareketi olarak ortaya çıkmıştır. Deizm düşüncesi Aristo'nun hareket etmeyen hareket ettirici fikrinden etkilenerek, ilk yaratılıştan daha sonraki süreçte âlemde meydan gelen olaylar karşısında pasif bir Tanrı anlayışını benimsemiştir. Deizm inancı vahiy ve nübüvvet müessesini katî surette reddetmiştir. Deizme göre insan, aklının rehberliğinde Tanrı'nın varlığını ve evrensel ahlâk yasalarını kavrayıp bulabilir. Deistler, akla ve bilime karşı sarsılmaz güven duymuşlardır. Deizme göre akıl insanın Tanrı'yı ve evreni keşfetmesindeki en büyük yardımcıdır. Deizme göre evrendeki işleyiş doğa yasaları sayesinde gerçekleşmektedir. Kelâmî düşünce sistemine göre ise evrendeki düzen ve işleyişi sağlayan bizâtihî tabiat yasaları değildir. Kelâmcılara göre âlem, işleyişinin devam etmesi için Allah'ın genel olarak yaratma tarzını ifade eden, düzenli bir şekilde sürekliliği sağlayan âdetine ihtiyacı vardır. Kelâmi düşünce okulları olan Mu'tezile ve Ehl-i Sünnet'e göre atomik bir şekilde tasarımlanan âlem, cevher, cisim ve arazlardan oluşmaktadır Çalışmamızda; Allah'ın âdetullahı gereği, cevherlerin birleşmesi (te'lif) sonucu oluşan cisimlerin ihtiyaç duyduğu arazı yaratması ile âleme her an müdahil olduğu öğretisi ortaya konmuştur. Allah'ın, dış âlemde cevherin arazını kısa bir müddet askıya alması suretiyle olağanüstü bir olay olan ve peygamberlerin doğru sözlülüğünü ispat eden mu'cize gerçekleşmektedir. Bu şekilde tezimizde sünnetullah yasasının bir gereği olan nübüvvet müesesesinin aklen kanıtlanmasına çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
In this dissertation, the approach of the thought of deism, which is one of today's belief problems, to the relationship between God-universe-human and its claims, in a comparative framework in terms of the concepts of God's custom ('âdat Allah) and Way of Allah (sunnah of Allah), which serve to explain the relationship between God-universe-human and express God's continuous creations in the world from moment to moment in the system of Kalâm thought will be analyzed and evaluated. The purpose of the research is to prove that the figure/image of the transcendent God, which does not interfere with the functioning of the universe and the sociological state of man, as claimed by deism, is an intellectually baseless claim. Deism emerged as a reaction against the oppressive attitude of the church during the Renaissance and Enlightenment periods. Deism thought was influenced by Aristotle's idea of an immovable mover, and adopted a passive understanding of God in the face of events occurring in the world in the process after the first creation. Deism belief absolutely rejected the institution of revelation and prophecy. According to Deism, the human can comprehend and find the existence of God and universal moral laws under the guidance of his mind. Those who believe in deism have had an unwavering trust in reason and science. According to deism, the mind is the greatest helper in discovering God and the universe. According to deism, the functioning of the universe takes place thanks to the laws of nature. According to the system of Kalâm thought, it is not natural laws that ensure order and functioning in the universe. According to mutakallimūn, the universe needs the custom, which expresses the general style of creation of God and ensures continuity in a regular way, in order for its functioning to continue. According to Mu'tazila and Ahl al-Sunna which are the schools of the Kalâm thought, the atomically designed universe consists of substances, bodies, and accidents. In my thesis; according to God's custom ('âdat Allah), the teaching that God intervenes in the universe at all times, by His creating the accident which matters formed as a result of the merging of atoms (al-ta'lîf) need, has been set forth. The miracle, which is an extraordinary event and proves the truthfulness of the prophets, occurs when God suspends the accident of atom (al-jawhar al-fard) for a short time in the outer universe. In this way, in my thesis, it has been tried to prove the prophethood, which is a requirement of the law of sunnah of Allah.
Benzer Tezler
- İbnü'l Melâhimî el-Hârizmî'de Aslah Teorisi
The Theory of Aslah in Ibnu'l Malâhimî al-Hârizmî
HATİCE BETÜL TURGANALI
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MAHMUT AY
- Felsefi ve kelami açıdan Tanrı-âlem ilişkisi-İbn Sînâ ve Kādî Abdülcebbâr örnekliğinde
The relationship between god and the realm from a philosophical and theological perspective (with examples in İbn Sînâ and Qadi Abd al-Jabbar thought)
İSMAİL KOÇAK
- İbâdî tefsir geleneğinde Usûl-i Hamse'nin yorumu -Teysîrü't-Tefsîr örneği-
Interpretation of Usûl al-Khamsa in the tradation of İbâdî tafsir -the example of Teysîrü't-Tefsîr-
MUSTAFA ERGİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUHSİN DEMİRCİ
- İmam Mâturîdî ve Zemahşerî'nin ilâhi azap ve helâk konusuyla ilgili görüşlerinin kelâmî açıdan değerlendirilmesi
Evaluation of the views of Imam Maturîdî and Zamakhsharî on the subject of divine torment and destruction in terms of the science of kalam
ABDUSSAMED YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULHAMİT SİNANOĞLU
- Tîbî'nin Futûhu'l-Gayb'da Zemahşerî'nin El-Keşşâf'ına yönelik mecaz özelinde belagat değerlendirmeleri
At-Tîbî's reviews of rhetoric in the Futûḥ Al-Ghaib of a metaphor about al-Zamakhsharî's al-Kashshâf
ALİM HATİP
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinPamukkale ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HARUN ABACI