Türk Özel Hukukunda finansal kiralama (leasing) sözleşmesi
Finncial leasing
- Tez No: 72549
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ÜNAL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1998
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Özel Hukuk Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 176
Özet
ÖZET En basit anlamıyla finansal kiralama (leasing), bir varlığın kullanma hakkının, belirlenen süre için varlığın mülkiyetine sahip olan kiraya verenden kiracıya geçmesidir. Uzun süredir batı ülkelerinde uygulama alanı bulan finansal kiralama, özellikle son otuz yıldır günümüzdekine benzer biçimde uygulanagelmiş; ülkelerin içinde bulundukları şartlara ve hukukî yapılarına göre şekillenerek oldukça önemli bir finansman türü olmuştur. Finansal kiralamanın geniş kabul görmesinin ve 1970'li yıllardan başlayarak, batı ülkelerinde gerçekleştirilen toplam yatırımlar içinde büyük paylara sahip olabilmesinin nedenini, ekonomik ve teknik gelişmeler karşısında finansman kaynaklarının yetersiz kalmasında ve“bir varlığın değeri ona sahip olmak değil, kullanmaktır”temel felsefesinde aramak gerekir. Finansal kiralama, hukukumuzda“finansal kiralama sözleşmesi”adıyla 10.6.1985 tarih ve 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu hükümleriyle tipik ve bağımsız bir sözleşme olarak pozitif düzenlemeye kavuşmuş bulunmaktadır. Finansal Kiralama Kanunu, kiralama (leasing) türleri arasında yalnızca finansal kiralamayı esas almış, faaliyet kiralaması ve yapımcı (üretici) kiralamasını kapsamı dışmda bırakmıştır. Finansal kiralamanın temelinde yatan düşünce, kiracıya finansman sağlamaktır. İşlemin bu finansman sağlama özelliği FKK. m. l'de açıkça ifade edildikten sonra, m. 4'te finansal kiralama sözleşmesinin tanımı verilmektedir. Bu tanıma göre finansal kiralama sözleşmesinin tipik unsurları şunlardır: Kiralayanın, kiracının talebi ve seçimi üzerine üçüncü kişiden satın aldığı veya 153başka suretle temin ettiği bir malın zilyetliğini, her türlü faydayı sağlamak üzere kiracıya bırakması; bu bırakmanın bir kira bedeli karşılığında olması ve sözleşmenin belirli bir süre feshedilememesidir. Finansal Kiralama Kanunu, feshedilemezlik süresinin dört yıl olacağını öngördükten sonra, Bakanlar Kurulu'na çıkartacağı bir yönetmelikle bazı kiralama hallerine ilişkin olarak bu süreyi kısaltabilme yetkisi tanımıştır (m. 7). Nitekim Bakanlar Kurulu, bu yetkiye dayanarak“Finansal Kiralama İşlemlerinde Süre ve Sınırın Tesbitine Dair Yönetmelik”i çıkartmıştır. Üçlü taraf ilişkisine dayanan finansal kiralamada, ekonomik ilişki içinde bulunmakla beraber, hukuken birbirinden tamamen bağımsız iki sözleşme sözkonusudur. Bunlar sağlama sözleşmesi (satım, istisna vb.) ve finansal kiralama sözleşmesi olup; finansal kiralama sözleşmesinin tarafları, finansal kiralama şirketi (kiralayan) ile kiracıdır. FKK. m. 10 uyarınca finansal kiralama şirketleri yalnızca anonim şirket şeklinde kurulabilirler. Bu şirketlerin kuruluşları ve denetlenmeleri,“Finansal Kiralama Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyetlerine İlişkin Yönetmelik”hükümlerine tâbidir. Kiracı olarak ise, iktisadî bir işletmenin sahibi gerçek veya tüzel kişiler sözkonusu olmaktadır. FKK. m. 8, finansal kiralama sözleşmesinin noterlikçe düzenleme şeklinde yapılmasını ve bu sözleşmenin konusu taşınır ise kiracının ikametgâh noterliğindeki özel sicile; konusu taşınmaz ise taşınmazın bulunduğu tapu kütüğünün beyanlar hanesine kaydedilmesini öngörmektedir. Sözleşmenin noterlikçe düzenleme şeklinde yapılması geçerlilik şartı olmakla beraber; özel sicile tescil veya beyanlar hanesine şerhedilmesi geçerlilik şartı değildir. Sözkonusu tescil veya şerhin hukukî sonucu, FKK. m. 8/II'de“tescil veya şerhten sonra üçüncü kişilerin finansal kiralama konusu mal üzerindeki aynî hak iktisapları kiralayana karşı ileri sürülemez”biçiminde ifade edilmiştir. 154Böylece, üçüncü kişilerin iyiniyetini de ortadan kaldıran bir aleniyet sistemi gerçekleştirilmek istenmiştir. Finansal kiralama sözleşmesinin hukukî niteliği hakkında doktrinde çeşitli görüşler ortaya atılmıştır. Ancak Finansal Kiralama Kanunu bu sözleşmeyi, kendine özgü (sui generis) sözleşme olduğunu öngören görüşlere yer vermeyecek şekilde bir tipik sözleşme olarak emredici hükümlerle düzenlemiştir. Kanunkoyucu FKK. m. 27'de, hangi hükümlerin tipik finansal kiralama sözleşmesinin nitelikleriyle bağdaşmadıkları için sözleşmeye hiç uygulanmaması gerektiğini, tereddütleri ortadan kaldırmak amacıyla açıkça belirtmiştir. Bunların en önemlileri, taksitle satım ve mülkiyeti muhafaza sözleşmelerine ilişkin hükümler ile 6570 sayılı Gayrimenkul Kiraları Hakkında Kanun hükümleridir. Finansal kiralama süresince kira konusu malın mülkiyeti kiralayana aittir (FKK. m. 9/1 ve 17/1). Ancak taraflar anlaşarak sözleşmede kiracıya, sözleşme süresi sonunda önceden belirlenen bedelle malın mülkiyetini satın alma (iştira) hakkını tanıyabilirler. Kiralayanın borçlan; kiralananı kiracıya teslim etme, ayıba karşı tekeffül, kiracının kiralanandan yararlanmasına engel olacak davranışlardan kaçınma, kira konusu malı bir üçüncü kişiye devretmeme ve kiralananı sigorta ettirme borçlandır. Kiracının borçlan ise; finansal kiralama bedelini ödeme, kiralananı özenle kullanma, kiralananın her türlü bakımını yapma ve onu koruma, kiralananın hasar ve ziyama katlanma, kiralanana ilişkin sigorta primlerini ödeme borçlan ile kira konusu malın zilyetliğini bir üçüncü kişiye devretmeme ve kiralananı sözleşme sonunda kiralayana geri verme borçlandır. 155FKK. m. 19/1 uyarınca, kiracının iflâsı halinde iflâs memuru İİK. m. 221/1 hükmüne göre masa teşkilinden önce finansal kiralama konusu malların ayrılmasına karar verir. Yine FKK. m. 19/11 uyarınca, kiracı aleyhine icra yoluyla takip yapılması halinde, icra memurunun finansal kiralama konusu malların takibin dışında tutulmasına karar vermesi gerekir. İflâs veya icra memurunun ayırma veya takip dışında tutma kararma karşı, kiracının alacaklıları şikâyette bulunabilirler. İflâs veya icra memuru, finansal kiralama konusu malın ayrılmasına veya takip dışında tutulmasına karar vermezse, kiralayan haciz halinde İİK. m. 96-99, iflâs halinde ise İİK. m. 228 uyarınca istihkak iddiasında bulunur. Diğer taraftan FKK. m. 20/1 uyarınca, özel sicile tescil edilmiş finansal kiralama sözleşmeleri, kiralayanın iflâsı halinde sözleşme süresi sonuna kadar geçerliliklerini sürdürürler. Kiralayan aleyhine icra takibi yapılması halinde ise, finansal kiralama konusu mallar sözleşme süresi içinde haczedilemezler (FKK. m. 20/11). Finansal kiralama sözleşmesi; kararlaştırılan sürenin dolması, kiracının iflâsı veya aleyhine yapılan bir icra takibinin semeresiz kalması, kiracının ölümü, fiil ehliyetini kaybetmesi veya işletmesini tasfiye etmesi, finansal kiralama şirketinin sona ermesi veya tüzel kişiliğini kaybetmesi hallerinde - aksi kararlaştırılmadıkça- sona erer (FKK. m. 21 ve m. 22). FKK. m. 24 uyarınca, sözleşme sona erdiğinde, sözleşmeden doğan satın alma hakkını kullanmayan veya böyle bir hakkı bulunmayan kiracı, finansal kiralama konusu malı derhal geri vermek zorundadır. FKK. m. 23, iki halde finansal kiralama sözleşmesinin feshedilebileceğini öngörmektedir. Maddenin birinci fıkrasına göre kiralayan, finansal kiralama bedelini ödemede temerrüde düşen kiracıya verdiği otuz günlük süre içinde de ödenmemesi halinde, sözleşmeyi feshedebilir. Ancak, 156sözleşmede kiracıya alım hakkının tanındığı hallerde bu süre altmış günden az olamaz. Aynı maddenin ikin fıkrasına göre ise, taraflardan birinin sözleşmeye aykırı harekette bulunduğu hallerde, bu aykırılık nedeniyle diğer tarafın sözleşmeyi devam ettirmesinin beklenemeyeceği durumlarda sözleşmeyi feshedebileceği ifade edilmiştir. Finansal kiralama sözleşmesinin 23/1 ve II uyarınca kiralayan tarafından feshedilmesi halinde, kiracı, malı kiralayana teslim etmek ve vadesi gelmemiş finansal kiralama bedellerini ödemek zorunda olduğu gibi, kiralayanın bunu aşan zararından da sorumludur (FKK. m. 25/1). Sözleşmenin kiracı tarafından feshedilmesi durumunda ise, kiracı, finansal kiralama konusu malı geri vermekle yükümlü olmakla birlikte, fesih nedeniyle uğradığı zararın tazminini kiralayandan talep edebilir (FKK. m. 25/11). 157
Özet (Çeviri)
SUMMARY The financial leasing has been reached to a positive arrangement, named“financial leasing contract”as a typical and free agreement, pursuant to the law of Financial Leasing dated 10.06.1985 and numbered 3226. With respect to FKK (Law of Financial Leasing) Article 4, covering the description of the Contract, basic elements of it are: to leave any asset's possession, that is purchased from any third person or obtained in other way, by the lessee to the lessor against a leasing price, in order to benefit from it, upon the request and the choice of lessor. Such a contract cannot be abolished for a while. Parties of the financial leasing contract are the company of less holder (lessee) and the lessor. Financial leasing companies can only be established as incorporation with respect to FKK Article 10. The owner of an economical management or legal or physical persons can be a lessor. FKK Article 10 can be read as“financial leasing contract shall be notarized and registered to the private register of Residence Notary if the asset subject to this contract is movable, and to the statement clause of title-deed register if it is real estate”. Besides the obligation of performing a notarized contract, registering it to the private or the title-deed register is not the validity condition. During such financial leasing, the ownership of the less which is subject to the leasing belongs to the lessor (FKK. Art. 9/1 and 17/1). However the lessor may be entitled to purchase the ownership (right of redemption) by agreement of the parties. 158Obligations of the lessee are; to hand the asset over the lessor, surety over the shame, to prevent creating obstacles to the lessor for getting benefit from the less, not to transfer the less to any third person and not to insure it. The lessors obligations are; to pay the amount of financial leasing, to use the less with particular care, to execute the maintenance, to save it, to undertake the damages and loss, to pay the insurance premiums related with the less, not to transfer it to any third person, and to hand the less over the lessee at the end of the contract. In case of lessor's bankruptcy, the officer shall decide on leaving the assets which are subjct to the financial leasing before the bankruptcy estates pursuant to FKK Art. 19/1. In case of execution by seizure against the lessor, the officer shall decide on not including the assets which are subject to the financial leasing (FKK. Art. 19/11). Against the officer's decision of leaving or not including the assets, the debtors of the lessor is entitled to complain. Financial leasing contract is only be dissolved, when the lessor went bankruptcy, or in the situation of resultless execution held against the lessor, lessor's death, loosing action license or clearing the management, dissolving the company of financial leasing, or losing its legal identity, unless mutually agreed (FKK. Art. 21 and Art. 22). FKK. Article 23 is read as financial leasing contract can only be dissolved in two situations. One of them is; when the leasing price could not be collected within a period of 30 days that the lessee provided, it can abolish the contract in accordance with the 1 st clause of the Article. However, if the lessor is entitled to right of redemption this period can not be less than 60 days. With respect to the same Article, second clause, when one of the parties act against the contract it can abolish the contract in a situation that the other party could not continue on it. T.C. YÜKSEKüSBETlM «İL1 159 natfllaiiTâSfftl MT“”"
Benzer Tezler
- Milletlerarası Özel Hukukta finansal kiralama sözleşmesi
Leasing contracts in International Private Law
MERVE ACUN
- Milletlerarası Özel Hukuk boyutuyla finansal kiralama sözleşmesi
Financial leasing contract with regards to international private law
NESLİHAN ÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Hukukİstanbul Ticaret ÜniversitesiUluslararası Ticaret Hukuku ve Avrupa Birliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSEYİN HATEMİ
- Türk hukukunda hava araçlarının sınır ötesi finansal kiralama sözleşmelerinin tescili
Registration of the cross-border aircraft lease agreement, according to Turkish law
MERVE ALİŞ
- Finansal kiralama sözleşmesinde tarafların borçları
Obligations of contracting parties in financial leasing
YASEMEN TUNÇSİPER
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
HukukAnkara ÜniversitesiÖzel Hukuk Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FEYZAN HAYAL ŞEHİRALİ ÇELİK
- Mortgage sisteminin hukuki niteliği ve Türk hukuk sistemindeki yeri
The legal characteristics of the mortgage system and its place in the Turkish legal system
ÇİĞDEM MİNE YILMAZ
Doktora
Türkçe
2010
HukukGazi ÜniversitesiÖzel Hukuk (Medeni Hukuk) Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İHSAN ERDOĞAN