Zemahşerî'nin tefsirinde kadın tasavvuru
The imagination of women in al-Zamakhshari's kashshaf
- Tez No: 727950
- Danışmanlar: DOÇ. DR. RABİYE ÇETİN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Zemahşerî, Keşşâf, Kadın, Ontoloji, Epistemoloji, Toplum, Zamakhsharı, Kashshaf, Women, Ontology, Epistemology, Society
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 147
Özet
Kadın, insanlık tarihi boyunca çoğu zaman erkeğe nispetle ondan aşağı görülmüş, varlığı, aklı, hukukî durumu tartışılmış ve aşağılanmıştır. Modern döneme gelindiğinde değişen dünya ile birlikte bu bakış açısı değişmeye başlamıştır. Bu değişimle birlikte gerek İslâmî kaynaklarda gerek Ehl-i kitap kaynaklarında kadının ontik, epistemik ve hukûkî durumu ile ilgili ifade ve yorumlar tartışmaya açılmıştır. Bu tartışmalar köklü değişiklere kapı aralamış, değişen bakış açıları Müslüman toplumları da etkilemiştir. Tezimizde klasik dönem müellifleri arasında yer alan, mensubu olduğu Mu'tezile mezhebine güçlü bağı sebebiyle“hâtemü'l-Mu'tezile”diye anılan ve akılcı söylemin temsilcisi olarak bilinen Zemahşerî'nin, yetkinliği birçok kesim tarafından kabul edilmiş meşhur eseri Keşşaf'ta kadın konusu araştırılmıştır. Tez, giriş, iki bölüm ve sonuç kısmından oluşmaktadır. Girişte, araştırmanın konusu, önemi, amacı ve kaynakları ele alınmıştır. Birinci bölümde kadının ontik ve epistemik yapısı ana başlığı altında varlığının değeri, kutsal kitaplarda yaratılış anlatıları, kadına ilişkin söylemin değerlendirildiği alt başlıklar; kadın ile bilgi kaynakları arasındaki iltisak ortaya konulmuştur. Yaratılış konusu Kur'an'da, klasik İslâmî eserlerde ve Ehl-i kitap kutsal metinlerinde karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Kadınla ilgili tartışılan bazı ontolojik kavramlar üzerinde durularak değerlendirmeler yapılmıştır. Özellikle akıl ve duyu organları üzerinden kadını aşağılayan epistemik yapı ile ilgili başlıklar açılarak değerlendirmeler yapılmıştır. İkinci bölümde ise toplumsal hayatta kadının farklı rolleri ele alınmış ve bunlarla ilgili hukûkî durumlar incelenmiştir. Eş ve anne olarak kadının saygınlığından söz edilmiş, iş ve siyasette kadın konusunda müellifin görüşlerine yer verilmiştir. Bütün bu mevzularda Zemahşerî'nin yorumları tespit edilerek kadın konusuna bakışı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Zemahşerî, yaşadığı dönemde kadın konusu gibi bir problemi olmadığı için çağımızın kadın sorunları üzerinden özel izahlar ve açıklamalar yapmamıştır. Ancak onun, kadının ontik yapısı hakkında erkekle eşdeğer bir bakış açısına sahip olduğunu düşünmemize neden olan açıklamaları bulunmaktadır. Allah katında gerçek üstünlüğün cinsiyette değil takvada olduğunu söylemesi de bunun bir delili olarak ifade edilebilir. Bu konuda önemli bulunan tespitlerden birisi de kadının yaratılışından bahseden bölümlerde birçok klasik İslam âliminin aksine kadının kaburga kemiğinden yaratılmasından söz eden rivayetlere yer vermemesi ve ilk günah konusunda hatayı ağırlıklı Hz. Âdem üzerinden anlatmasıdır. Nefs, fıtrat, haniflik, tesviye, mîsâk gibi kavramları açıklarken yaptığı izahlar kadını da içine alacak yorumlar olarak kabul edilmiştir. Kadının anne ve eş olarak hukukunun korunması yönünde yaptığı üst düzey izahlar, kadının toplum içinde bulunması, çalışması, Kur'an'da iyi bir yönetici olması ile öne çıkan Belkıs'ın aklını ve yönetimdeki başarısını övmesi kendi zamanı açısından düşünüldüğünde kadının hukûkî durumu ile ilgili önemli görüşler olarak değerlendirilmiştir. Ontik ve toplumsal durum ile ilgili olumlu açıklamalar yapan müellifin, kadının aklının eksik olduğunu ve erkeklerin kadınlardan üstün olduğunu söylemesi, onun zihinsel arka planında içinde yaşadığı toplumun sosyo-kültürel yapısının bir etkisi olduğunu düşündürmektedir.
Özet (Çeviri)
Throughout the history of humanity, women have often been seen as inferior to men, their existence, reason and legal status have been discussed and humiliated. When it comes to the modern era, this perspective has begun to change with the changing world. With this change, expressions and interpretations about the ontic, epistemic and legal status of women in both Islamic and Ahl -i Book sources have been opened to discussion. These debates have opened the door to radical changes, and changing perspectives have also affected Muslim societies. In our thesis, Zemahşerî, who is one of the authors of the classical period, known as“hâtemü'l-Mu'tezile”due to his strong ties to the Mu'tazila sect of which he is a member, and known as the representative of rational discourse, in his famous work Keşşâf, whose competence has been accepted by many people, women were explored. The thesis consists of an introduction, two chapters and a conclusion. In the introduction, the subject, importance, aim and sources of the research are discussed. Zemahşerî did not make special explanations and explanations on the women's problems of our age, since he did not have a problem such as the issue of women during his lifetime. However, he has explanations that make us think that he has an equalitarian perspective about the ontic structure of the woman with men. The fact that he says that the real superiority in the sight of Allah is not in sex but in piety can be expressed as a proof of this. One of the findings that are valuable in this regard is that, unlike many classical Islamic scholars, in the sections that talk about the creation of woman, he does not include the narrations that talk about the creation of women from the ribs, and he tells the mistake about the original sin mainly through Hz. Adam. The explanations he made while explaining concepts such as soul, disposition, Hanifism, balancing and misak were accepted as comments that would include women. High-level explanations of the woman as a mother and wife for the protection of her law; presence of women in society and work life; His praising Belkıs's wisdom and success in administration, which stands out with her being a good administrator in the Qur'an, are considered valuable views on the legal status of women when considered in terms of his time. The fact that the author, who made positive statements about the ontic and social status of women, said that women's intelligence is lacking and that men are superior to women due to their social duties, suggests that the socio-cultural structure of the society in which Zemahşeri lives has an effect on his mental background.
Benzer Tezler
- تحقيق الآيات ( 1 ـ 101 ) من سورة النساء من جامع التفسير والتأويل لحسام الدين علي البدليسي
Husamuddin Ali Bitlisî'nin Camiu't-Tefsir ve't-Te'vil Tefsirinin Nisa Suresi 1-101 ayetlerinin tahkiki
MAHMUD ELBEKUR
Yüksek Lisans
Arapça
2018
DinBingöl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. EMANNULLAH POLAT
- دُرَرُ الأَصْدَافِ الـمُنْتَقَاة مِنْ سِلْكِ جَوَاهِرِ الإِسَعَافِ لِعَلِيِّ بنِ صَلَاحِ الدِّيْنِ بنِ عَلِيٍّ الكَوْكَبَانِيِّ (ت1191هـ/1777م) دِرَاسةٌ وَتَحقِيقٌ (مِن الوَرقةِ العَاشرةِ بعدَ المِئةِ، إلَى الوَرقةِ الرَّابعةِ والسِّتِّينَ بعدَ المِئةِ)
Ali b. Salâhuddîn b. Ali el-Kevkebânî'nin Duraru'l-Esdâf el-Muntekât min Silki Cevâhir'l-İs'âf adlı eseri: Tahkik ve değerlendirme (164-110 sayfalararası)
YASER ALJABER
Yüksek Lisans
Arapça
2020
DilbilimMardin Artuklu ÜniversitesiArap Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AMER ALJARAH
- تعليقة على تفسير البيضاوي وحواشيه للعلامة شيخ الإسلام منقاري زاده 72-1
El-Beyzâvî tefsiri ve dipnotları üzerine yorumlar - Şeyhülislâm Minkārîzâde
HUSAM AMER SALIH SALIH
Yüksek Lisans
Arapça
2022
DinÇankırı Karatekin ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HANAN AKKO
- حاشية على جزء عمَّ من أنوار التنزيل وأسرار التأويل للبيضاوي للشيخ محمد بن محمود، دباغ زاده الحنفي العينتابي (ت 1114 ه) من أول سورة النبأ إلى نهاية سورة الانفطار (دراسةً وتحقيقاً)
Şeyh Muhammed bin Mahmud Dabbâğzâde el-Hanefî'nin (Ö. 1114 H.) Beydâvî'nin Envâru't-Tenzîl ve Esrâru't-Te'vîl adlı eserinden Amme Cüzüne Hâşiyesi, Nebe Sûresinden İnfitâr Sûresinde kadar, inceleme ve tahkiki
RAFID SHADHAR KHUDHAIR AL-ZUBAIDI
Yüksek Lisans
Arapça
2022
DinÇankırı Karatekin ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ABDULSALAM AL-YAGOOB
- Es-Sa'lebi'nin el-Keşf ve'l Beyan adlı tefsirinden el-A'raf suresinin tehkik ve tahlili (2. cilt)
Başlık çevirisi yok
TAHSİN KOÇYİĞİT
Yüksek Lisans
Türkçe
1996
DinDokuz Eylül ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖMER DUMLU