Eski Anadolu Türkçesi döneminde bilimsel terimlerin çeviri stratejileri üzerinde karşılaştırmalı inceleme - Arapça tıp terimlerinin çevirisi örneği -
Comparative thesis study on translation strategies of scientific terms in Ancient Anatolian Turkish period - Example of Arabic medical terms translation -
- Tez No: 735161
- Danışmanlar: DOÇ. DR. UĞUR GÜRSU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 206
Özet
Bu tez çalışması, Eski Anadolu Türkçesi döneminde yürütülen çeviri hareketi içinde bilim dilinin Türkçeleştirilmesinde izlenmiş olan stratejileri ele almıştır. Söz konusu dönemde kaleme alınan Türkçe bilimsel eserlerin çoğu tıp alanına ait ve çeviri biçimindedir. Bu çevirinin de büyük kısmı Arapçadan yapılmıştır. Bundan hareketle çalışmada Tercüme-i Müfredât-ı İbni Baytâr, Tercüme-i Tıbb-ı Nebevî ve Tercüme-i Kâmilü's-Sinâ'a olmak üzere üç önemli tıp eseri temel alınarak içinde geçen tıp terimleri kaynak eserlerin terimleriyle karşılıklı olarak derlenmiştir. Sonrasında çalışmada seçilmiş ve tasarlanmış olan çeviri stratejilerinin sınıflandırması ışığında terimlerin çevirisinde izlenen stratejiler makro ve mikro düzeyde tespit edilmiştir. Bunun üzerinde yapılan istatistiksel analizin sonucunda terimlerin çevirisinde eserden esere farklı oranda stratejiler kullanılmışsa da mikro düzeyde genel olarak birden fazla strateji bir arada kullanma daha çok tercih edildiğine ulaşılmıştır. Makro düzeyde ise büyük oranda terimlerin yerlileştirilmesi çalışılmıştır. Bu yerlileştirme gayreti içinde tam Türkçeleştirme, %63 oranıyla gerçekleşmiştir. Dolayısıyla Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait üç tıp eseri temelinde yapılan inceleme neticesinde bilim dilinin Türkçeleştirilmsinin oldukça başarılı biçimde yapıldığı söylenebilir.
Özet (Çeviri)
In this thesis study, the strategies followed during making Turkish of the scientific language within the translation activity carried out in the Old Anatolian Turkish period are mentioned. Most of the Turkish scientific works written in that period belong to the field of medicine and are translations. Most of this translation also was made from Arabic. Based on this, the study is based on three important medical works, including in Tercüme-i Müfredât-ı İbni Baytâr, Tercüme-i Tıbb-ı Nebevî and Tercüme-i Kâmilü's-Sinâ'a and medical terms in them compiled correlatively the terms of the source works. Thereafter, in the light of the classification of the translation strategies selected and designed in the study, the strategies used in the translation of the terms were determined at the macro and micro level. As a result of the statistical analysis on this, although different strategies were used from work to work in the translation of terms, it was found that using more than one strategy together at the micro level was generally preferred. At the macro level, the localization of terms was made to a large extent. Within this localization study, full Making Turkish was achieved with a rate of 63%. Therefore, as a result of the examination made on the basis of three works belonging to the mentioned period, it can be said that the Making Turkish of the language of science was done considerable successfully.
Benzer Tezler
- Hamza-Nâme üzerine bir dil incelemesi(inceleme-metin-dizin-sözlük)
A language analysis on Hamza-Nâme(review-text-index-glossary)
OSMAN TÜRK
Doktora
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıGirne Amerikan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ELZA DEMİRDAĞ
- Râhatu'n-Nüfûs üzerine bir dil incelemesi(inceleme-metin-dizin-sözlük-terimler)
Language study on the Râhatu'n-Nüfûs (review-text-index-glossary-terms)
AHMET ADIGÜZEL
Doktora
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıGirne Amerikan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA NEJAT SEFERCİOĞLU
- Eski Anadolu Türkçesinde nedensellik
Causality in old Anatolian Turkish
BERRİN ÖZCAN
Doktora
Türkçe
2022
DilbilimÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YETER TORUN ÖĞRETMEN
- İlm-i Tıbb/Muhammed bin Hasan et-Tabîb: Dil incelemesi-metin-dizin-tıpkıbasım
İlm-i Tıbb/Muhammed bin Hasan et-Tabîb: Grammar-text-index-facsimile
HALİL İBRAHİM ERTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
DilbilimUşak ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AYŞE NUR SIR
- Eski Anadolu Türkçesi dönemi eserleri üzerinde ad bilimsel birinceleme
An onomastic analysis on Old Anatolian Turkish texts
HAKAN KORKMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıTrakya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NURSEL DİNLER