Hamza-Nâme üzerine bir dil incelemesi(inceleme-metin-dizin-sözlük)
A language analysis on Hamza-Nâme(review-text-index-glossary)
- Tez No: 746713
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. ELZA DEMİRDAĞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Girne Amerikan Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 619
Özet
Türkçenin tarihî bilim diline katkı sunmak ve ışık tutmak amacıyla yapılan bu çalışma, Eski Anadolu Türkçesi döneminde, Hamzavî tarafından kaleme alınan Hamza-nâme adlı eser üzerine yürütülmüştür. Hz. Muhammed'in amcası, sütkardeşi ve ayrıca ilk Müslümanların 39. olarak bilinen Hz. Hamza'nın hayatı ve kahramanlıklarının anlatıldığı“Hamza-nâme”adlı destanî hikâyeler aslen Arap kaynaklıdır. Hz. Hamza'nın tarihsel kişiliği çerçevesinde oluşan destansı kahramanlık hikâyelerin anlatıldığı Hamza-nâme; olay örgüsü, zaman ve mekân özellikleri itibariyle bir masal zeminine oturtulmuş, Hz. Hamza din uğruna savaşan bir kahramanın simgesi olmuştur. Daha sonra hikâye Farslar aracılığıyla Türk edebiyatına geçmiştir. Türk edebiyatı içerisinde kahramanlık, mücadeleci, hoşgörülü, cesaretli ve savaşçı karakteristik özellikleri barındıran konuları içermektedir. Bu konularla ilgili Türkçe ve yabancı çok zengin kelimeler kullanılmıştır. Araştırma dört bölümü içermektedir. Birinci bölümde“giriş”yer almaktadır. Giriş bölümünde İslamiyet öncesi ve sonrası halk hikâyeleri ve Türk halk hikâyeleri çerçevesinde destanlar aktarılmış ve Hamza-nâme adlı eserin ciltleri üzerinde bilgiler verilmiş ve Hamza-nâme eserinin günümüz Türkçesine çevrilerek geniş özetine yer verilmiştir. İkinci bölümde eserin imlâ ve dilbilgisi özellikleri ile ilgili, eserden örnekler verilerek açıklamalar ve değerlendirmeler yapılmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümü ise transkript alfabesine göre hazırlanan metindir. Metinden sonra gelen dördüncü bölüm dizin-sözlükten oluşmaktadır, metinde geçen kelimeler ve bu kelimelerin aldıkları eklerin dökümü yapılarak gramatikal dizin hazırlanmıştır. Eserin gramatikal dizini yapılan bu bölümde, ayrıca her kelimenin Türkçe anlam karşılığı da verilmiştir. Çalışmanın sonunda kaynakça ve en sonda ekler bölümünde eserin orijinal kopyası verilmiştir. Yapılan araştırma sonucunda Hamza-nâme 72. cildinin tematik olarak kahramanlık yönüyle ağır bastığı; dil yapısı bakımından ise, Arapça ve Farsça kelimelerin de sıklıkla kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Hamza-nâme 72. cildinin içerik, dil ve üslup bulgularıyla açıklamaya çalışılmıştır. Bilimsel eserlerinde sade bir dil tercih edilmiştir. Hamza-nâme'nin 72. cildi dönemin halk hikâyeleri olarak toplum tarafından kolayca anlaşıldığı görülmüştür. Sade, anlaşılır bir dil ve akıcı bir üslup ile yazdığı bu eser, hem bilim tarihi hem de bilim dili açısında önemli bir kaynaktır. Yapılan bu çalışma ile eserin gün ışığına çıkarıldığı düşüncesi taşınmaktadır. Hamzavî, Hamza-nâme eserini sade bir dil ile yazmaya gayret etmesi, özellikle kahramanlık ile ilgili ilmi eserlerini sade Türkçe yazmaya çalışmış olması dikkat çekicidir. Ayrıca metinde karşımıza çıkan Arapça ve Farsça kelimelerin kullanılması da Türkçe terimlerin zenginleşmesi açısından değerli olduğu görüşü savunulabilir.
Özet (Çeviri)
This study, which was made in order to contribute and shed light on to the history of Turkish language, is carried out on Hamza-nâme, which was penned by Hamzavi during the Old Anatolian Turkish period. The“Hamza-nâme”, which is composed of the stories of Hz. Hamza's life and heroism, who is also known as Hz. Muhammad's uncle, foster brother and the 39th of the first Muslims, is originally from Arabic origin. Hamza-nâme, which describes the epic heroic stories formed in the framework of Hamza's historical personality; is founded on a fairy tale ground in terms of plot, time and space, therefore, Hamza became a heroic symbol who fought for the sake of religion. Later, he transferred to Turkish literature through Persians. Turkish literature contains heroism, fascination, tolerance, courageous and warrior characteristic features in itself. These include the use of a very rich Turkish and foreign terms. The research consists of four main parts. The first part is“introduction”. In this part, epics in the framework of pre-Islamic, post-Islamic and Turkish folk tales are transmitted, the information on the volumes of Hamza-nâme is transferred and the translation of Hamza-nâme into contemporary Turkish is given. In the second part, explanations and evaluations were made by giving examples about Hamza-nâme's spelling and grammatical features. The third part of the study is consists of the text prepared according to the transcript alphabet. The fourth section after the text consists of an index-dictionary, a grammatical index was prepared by creating a list of the words used in the text and the additions they received. The meaning of each word in Turkish is also given in this section, where the grammatical index is made. According to the results of the research that has been done, the 72nd volume of Hamza-nâme was found to be thematically heroic; while in terms of language structure, it was found that Arabic and Persian words were often used. Hamza-nâme's 72nd volume, is tried to be explained according to the findings of language and style. A simple language is preferred in its scientific works. It has been seen that Hamza-nâme's 72nd volume, was easily understood by the society as the folk tales of the seventeenth century. This work, which was written with a simple, clear language and a fluent style, is an important source of both scientific history and scientific language. With this work, the thought that this work is taken to daylight was carried out. It is noteworthy that Hamzavî tried to write Hamza-nâme in a plain language, especially his scientific works related to heroism. In addition, it can be argued that Arabic and Persian language usage in the text is valuable in terms of enriching the Turkish terms.
Benzer Tezler
- Hamzanȃme (62. cilt/1b-40b) (İnceleme-metin-gramatikal-dizin-tıpkıbasım)
Hamzanâme (Volume 62/1b-40b): Analysis-text-grammatical index- facsimile
DILVEEN DILOVAN SAEED
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıGaziantep ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HASAN KARACA
- Hamzanâme (53. cilt, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi) gramer incelemesi - transkripsiyonlu metin - sözlük - indeks
Hamzanâme (53rd volume, The r-Rare Works Library, İstanbul University) grammatical analysis -transcription text-dictionary - index
DURSUN KIRMIT
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Türk Dili ve EdebiyatıKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. METİN DEMİRCİ
- Başeski Şevkî Molla Mustafa Rûz-nâme: Metin sözlük - inceleme
Basheski Shevki Molla Mustafa Rûz-nâme: Text - dictionary - research
KERİMA FİLAN
Doktora
Türkçe
1999
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAMZA ZÜLFİKAR
- Hamzavî'nin İskender-nâme'si (İnceleme-metin-gramatikal dizin)
Hamzavi's Iskendername (Analysis-text-grammatical index)
VASFİ BABACAN
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıAkdeniz ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ CİN
- Hamzavî'nin İskender-i Zü'l-Karneyn-nâme'si (18. cilt) (Giriş-inceleme-metin-dizin)
Hamzavi's İskender-i Zü'l-Karneyn-nama (18. Vol) (Introduction-examination-text-index)
GÜLFER BULUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıOndokuz Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SERKAN ŞEN