Geri Dön

Kentsel çevresel adalet: İstanbul'da çevresel fayda ve yüklerin bölüşüm analizi

Urban environmental justice: A distribution analysis of environmental benefits and burdens in Istanbul

PDF İndir

  1. Tez No: 741255
  2. Yazar: GÜLSÜM YAVUZ
  3. Danışmanlar: PROF. DR. TÜZİN BAYCAN
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2022
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Şehircilik Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Bölge Planlama Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 121

Özet

İnsanoğlu var olduğundan beri temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için çevresinden faydalanmıştır. İnsan ve çevre arasındaki bu yoğun etkileşim sonucu çevresel problemler ortaya çıkmış ve bozulmaya uğrayan çevrenin değeri zaman içerisinde önem kazanmıştır. Bu süreçte sağlıklı bir çevrede yaşayabilmek ve çevresel değerlerin gelecek nesillere aktarılması konusunda çevre hakkı konusu gündeme gelmiştir. Çevre haklarının elde edilmesi amacıyla çevresel çıkarlarını korumak isteyen bireylerin dayanışma halinde bu haklarını talep ettiği çevreci hareketler gündeme gelmiştir. Oluşan bu çevreci hareketlerden birisi de çevresel adalet hareketidir. Amerika Birleşik Devletleri'nde ortaya çıkan bu hareket temelinde siyahi, azınlık veya dezavantajlı nüfus gruplarının yaşadığı bölgelerde çevreye zararlı tesis kurulması veya bu bölgelerin atık sahaları haline dönüştürülmesine bağlı olan direniş ile ortaya çıkmıştır. Zehirli atıklar, yer seçimi ve ırksal ayrımcılık üzerinden temellenen çevresel adalet; ulaşım, yeşil ve mavi alanlara erişim, arazi kullanım kararları, iklim değişikliği, su kalitesi, enerji, gıda güvenliği, insan sağlığı, göçmen hakları gibi birçok konuyu barındıran bir kavram haline gelmiştir. Ayrıca bu kavramın temelini oluşturan bölüşüm adaletinin yanında usul adaleti ve tanınma adaleti boyutlarının kavram içinde tartışılması ile anlamsal olarak da bir gelişme göstererek birçok ulusun gündemine girmiştir. Böylece kavram bir taraftan küresel bir boyut kazanırken diğer taraftan ulusal ve yerel kamu hedef ve politikalarında yerini almaya başlamıştır. Çalışma konusuna yönelik yapılan araştırmalarda çevresel adalet kavramına ilişkin Türkçe literatürde çalışmaların oldukça az yer aldığı ve İstanbul'da herhangi bir çalışmanın olmadığı görülmüştür. Bu bağlamında çalışmanın temel amacı, İstanbul'da farklılaşan sosyo-ekonomik nüfus grupları arasında çevresel yük ve faydaların bölüşümüne ilişkin durumu analiz etmektir. Çevresel adalet kavramına ilişkin uluslararası literatürü inceleyerek Türkçe literatüre katkı sağlamak, çevresel adalet ve planlama disiplini arasındaki ilişkiyi incelemek, Dünya ve Türkiye'de çevresel adalet kavramının nasıl değerlendirilebileceğini ortaya koymak ise çalışmanın diğer amaçlarını oluşturmaktadır. İstanbul'da çevresel fayda ve yüklerin bölüşümünü analiz eden bu çalışmada araştırma birimi İstanbul'un ilçeleri olarak belirlenmiştir. Çevresel adalet çalışmalarında kullanılan çevresel ve sosyo-ekonomik göstergeler ile bu göstergelerin Türkiye'de üretilebilirliği ve ulaşılabilirliği doğrultusunda belirlenmiştir. Bu kapsamda 2020 yılına ait belirlenen çevresel ve sosyo-ekonomik yapıya ilişkin göstergeler yetkili kurumlardan derlenmiştir. Bu çalışmanın temel araştırma yöntemi çevresel adalet endeksi olarak belirlenmiştir. Çevresel yapıya ilişkin verilerin oluşturulmasında uzaklık temelli analiz, çevre ve sosyo-ekonomik yapı arasında ilişkiyi açıklamak amacıyla ise korelasyon analizi destekleyici yöntemler olarak kullanılmıştır. Verilerin ve analizlerin görselleştirilmesinde ArcMap 10.3 kullanılmış olup, korelasyona ilişkin analizler IBM® SPSS® Statistics 22 ile gerçekleştirilmiştir. İstanbul'un ilçeleri kapsamında yapılan çalışmada çevresel yapı ve sosyo-ekonomik yapı arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu görülmektedir. Bahsi geçen bu ilişki sosyo-ekonomik yapıya ilişkin yüksek puana sahip olan ilçelerde çevresel yapıya ilişkin puanın da yüksek olduğunu göstermektir. Ancak Ataşehir, Kağıthane, Şişli, Tuzla, Ümraniye, Çekmeköy ve Kartal ilçelerinde sosyo-ekonomik faktörlerin yüksek değere sahipken çevresel faktörlerin düşük değere sahip olduğu, Arnavutköy, Sultangazi ve Fatih ilçelerinde çevresel faktörlerin yüksek değere sahipken sosyo-ekonomik faktörlerin düşük değere sahip olduğu görülmektedir. İlçelerin çevresel adalet puanlarına bakıldığında ise Adalar, Sarıyer, Beşiktaş, Beykoz, Bakırköy, Şile, Üsküdar, Kadıköy ve Maltepe ilçeleri en yüksek sıralamaya sahip iken, Esenyurt, Bahçelievler, Bağcılar, Gaziosmanpaşa, Bayrampaşa, Sultangazi, Esenler ve Güngören en düşük sıramalamaya sahip olan ilçeler olmuştur. Bu puanlar değerlendirildiğinde yüksek puana sahip olan ilçelerin sosyo-ekonomik olarak gelişmiş nüfus gruplarını barındıran, İstanbul ilinin merkezi bölgesinde mekansal olarak konumlanan, arazi değerlerinin yüksek olduğu ilçeler olduğu görülmüştür. Düşük puana sahip olan ilçeler ise sosyo-ekonomik olarak daha az gelişmiş nüfus gruplarını barındıran, çevresel yüklere daha çok maruz kalan ve nüfus yoğunluğunun yüksek olduğu ilçelerdir. Bu durum heterojen bir demografik yapıya sahip olan İstanbul ilçeleri arasında çevresel yük ve faydaların adil bir şekilde dağılmadığını göstermektedir.

Özet (Çeviri)

Mankind has benefited from the environment to meet its basic needs since its existence. As a result of this intense interaction between man and the environment, problems have inevitably emerged, and the value of the deteriorated environment has gained importance over time. At this point, the issue of environmental right has come to the fore to live in a healthy environment and transfer it to future generations. To achieve environmental rights, environmental movements have arisen in which individuals who want to protect their environmental interests demand these rights in solidarity. One of these environmental movements that came along is the environmental justice movement. The environmental justice movement that emerged in the United States has appeared with the resistance based on the establishment of environmentally harmful facilities in areas where black minority or disadvantaged population groups live or the transformation of these areas into landfills. Environmental justice movement which is based on toxic waste, race discrimination, and location selection has become a concept that includes many issues such as transportation, access to green and blue areas, land use decisions, climate change, water quality, energy, food safety, human health, and immigrant rights. In addition to the distributive justice, which forms the basis of the movement, the dimensions discussed within the concept of procedural justice and recognition of justice has also shown a semantic improvement. With this transformation that it has experienced, the concept has entered the agenda of many nations. Thus, the concept gained a global dimension and started to take its place in national and local public goals and policies. As a result of the research on the subject that is discussed, it has been seen that there are very few studies in the Turkish literature on the concept or movement of environmental justice, and so far there has been no study upon this issue that has been carried out specific to Istanbul. In the context of these deficiencies in the literature, the main purpose of the study is to analyze the situation regarding the distribution of environmental burden and benefits among the different socio-economic population groups in Istanbul. With this determined purpose and in addition to the main goal of the study, there are also other aims that are targeted. These are contributing to the Turkish literature by examining the international literature on the concept of environmental justice; analyzing the relationship between environmental justice and planning discipline; revealing how the concept of environmental justice is evaluated in the world and in Turkey. This is a study on analyzing the distribution of environmental benefits and burdens in Istanbul, the study unit was determined to be the districts of Istanbul. Environmental and socio-economic indicators used in environmental justice studies have been determined in line with the manufacturability and accessibility of these indicators in Turkey. Within this framework, indicators related to the environmental and socio-economic structure of 2020 have been compiled from authorized institutions. The basic research method of the study was determined as the environmental justice index. Supportive methods used were the correlation analysis to explain the relationship between the environment and socio-economic structure, and distance-based analysis in the creation of data on the environmental structure. To visualize the data and analysis, ArcMap 10.3 was used, and correlation analyzes were provided by using IBM® SPSS® Statistics 22. In the study conducted within the scope of districts of Istanbul, it is seen that there is a positive and significant relationship between environmental structure and socio-economic structure. The aforementioned relationship shows that the districts with a high socio-economic structure score also have a high environmental structure score. However, while socio-economic factors have high value in Ataşehir, Kağıthane, Şişli, Tuzla, Ümraniye, Çekmeköy and Kartal districts, environmental factors have low value; In Arnavutköy, Sultangazi and Fatih districts, it is seen that environmental factors have a high value, while socio-economic factors have a low value. Looking at the environmental justice scores of the district; Adalar, Sarıyer, Beşiktaş, Beykoz, Bakırköy, Şile, Üsküdar, Kadıköy and Maltepe have the highest ranking, while Esenyurt, Bahçelievler, Bağcılar, Gaziosmanpaşa, Bayrampaşa, Sultangazi, Esenler and Güngören have the lowest rankings. When these scores are evaluated, the districts with the highest scores are those that have socio-economically developed population groups, that are spatially located in the central region of Istanbul, and that have high land values. Counties with low scores are those that contain socio-economically less developed population groups, that are more exposed to environmental burdens, and that have a high population density. This situation shows that the environmental burden and benefits are not distributed fairly among the districts of Istanbul, which have a heterogeneous demographic structure.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    488055

    Park yapma alışkanlıklarının analiz edilmesi ve uygulama bölgesi için otopark politikaları önerisi

    Analysing parking behaviours and suggesting parking policies for the application area

    ÇAĞLAR TOZLUOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    Jeodezi ve Fotogrametriİstanbul Teknik Üniversitesi

    Bilişim Uygulamaları Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. AHMET ÖZGÜR DOĞRU

  2. Tez No

    856889

    Re-thinking the cities in the digital era: An urban living lab concept

    Dijital çağda kentleri yeniden düşünmek: Kentsel yaşam laboratuvarı konsepti

    ÖZGE ÇELİK YILMAZ

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2023

    Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik Üniversitesi

    Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ÖZHAN ERTEKİN

  3. Tez No

    293698

    Kentsel mekanın, deprem risklerinin azaltılmasına yönelik yeniden organizasyonu ve bir toplumsal katılım süreci

    Reorganization of urban space in order to mitigate earthquake risks, and a process for social participation

    SÜLEYMAN BALYEMEZ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2010

    Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik Üniversitesi

    Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. LALE BERKÖZ

  4. Tez No

    887938

    Guiding place-based plans with local participation to address urban inequality: The case of İstanbul city council and its katilim kafe initiative

    Kentsel eşitsizliği gidermek için yerel katılımla mekânsal planları yönlendirmek: İstanbul kent konseyi ve katilim kafe girişimi örneği

    SALEH MALEK

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2024

    Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik Üniversitesi

    Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. BAŞAK DEMİREŞ ÖZKUL

  5. Tez No

    871682

    Global goals, local voices: A multinational comparative sentiment and topic analysis of public transportation in the context of SDGs

    Küresel hedefler, yerel sesler: Sürdürülebilir kalkınma amaçları bağlamında toplu taşımaya yönelik ülkelerin karşılaştırmalı duygu ve konu analizi

    ASLIGÜL AKSAN

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2024

    Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    İşletme Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HATİCE CAMGÖZ AKDAĞ

Geri Dön