Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi açısından Bitlis/Ahlat taş işlemeciliği
Bitlis/Ahlat stonework in terms of the Convention for the Protection of Intangible Cultural Heritage
- Tez No: 743364
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SELCAN GÜRÇAYIR TEKE
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: El Sanatları, Halk Bilimi (Folklor), Sanat Tarihi, Crafts, Folklore, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Halkbilimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 161
Özet
Taş işlemeciliği, doğal taşların maden ocaklarından çıkartılarak geleneksel yöntemlerle işlenmesine verilen addır. Kültürel miras varlıklarının oluşmasında önemli bir malzeme olan taş üzerine ait olduğu kültürün motiflerinin yapılması sonucunda kültür taşıyıcısı ürünlerden birine dönüşür. Bu kültürel aktarım aracını oluşturan el sanatı taş işçiliği, taş işlemeciliği veya taş süsleme olarak açıklanmaktadır. Bu çalışma, Bitlis/Ahlat ilçesinde bin yıllık geçmişi bulanan, gelenek halini almış, çevresinde inanışlar ve uygulamalar gelişmiş Ahlat taş işlemeciliğinin halk bilimsel bir anlayışla belgelenmesini ve korunması yönünde atılacak adımlara katkı sunmayı amaçlamaktadır. Tarihî taş yapıları ve mezar taşları ile ünlü Ahlat şehri, zengin taş madenleri nedeniyle el sanatına adını vermiştir. 11. yüzyılda Türk milletinin Anadolu'ya gelişiyle şekillenmeye başlayan taş işlemeciliği sanatının etrafında oluşan halk mimarisi örnekleri Bitlis/Ahlat ilçesinin tarihini ve Türk kültüründeki yerini belirlemiştir. Taş işlemeciliğinin tarihsel olarak geçirdiği süreç ve gelişimler bu taş yapıların kitâbeleri ışığında yapıyı yapan ustaların verdiği bilgilerle açıklanmaktadır. Her biri sanat eseri olan Ahlat Taş İşlemeciliği ürünlerini meydana getiren el sanatı geleneğinin gelecek kuşaklara aktarılabilmesi için uygulanabilecek koruma yaklaşımları bu çalışmada açıklanmıştır. 1972 Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunmasına Dair Sözleşme ile başlayan kültürel mirası koruma yaklaşımları kronolojik olarak açıklanmış, koruma teriminin tanımına yapılan eklemeler detaylandırılmıştır. Bu kapsamda UNESCO'nun 2003 yılında kabul ettiği Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesinde kültürel mirasa getirdiği yeni anlam ve yeni koruma yaklaşımlarının sonuçları taş işlemeciliği özelinde ele alınmıştır. Günümüzde varlığını mahalli bir boyutta sürdüren taş işlemeciliği geleneği SOKÜM Sözleşmesi kapsamında korunmaya ihtiyaç duyan el sanatları içerisinde kendine yer bulmaktadır. Sözleşmenin koruma yaklaşımları ve kültürel miras terimi çerçevesinde Ahlat taş işlemeciliğinin uygulayıcıları ve yöre halkı için anlamı, aktarımında gerçekleştirilen usta çırak ilişkisi, sanattaki değişim, dönüşüm ve sanatın sorunları ele alınmıştır. Ayrıca Ahlat taş işlemeciliğinin geleneksel meslek olarak yaşatılmasının halk mimarisi açısından önemine değinilmiştir.
Özet (Çeviri)
Stonework is the name given to the processing of natural stones by extracting them from the mines and processing them with traditional methods. As a result of processing the stone, which is an important material in the formation of cultural heritage assets, and making the motifs of the culture it belongs to, it becomes the transmitter of the culture. The handicraft that constitutes this cultural transfer tool is explained as stonework, stonework or stone decoration. This study focuses on the conservation approaches of Ahlat stonework with a folk-scientific understanding, which has a thousand-year history in Bitlis/Ahlat district, has become a tradition, and has developed beliefs and practices around it. The city of Ahlat, famous for its historical stone structures and tombstones, gave its name to handicrafts due to its rich stone mines. The examples of folk architecture formed around the art of Stonework, which started to take shape with the arrival of the Turkish nation in Anatolia in the 11th century, determined the history of Bitlis/Ahlat district and its place in Turkish culture. The historical process and developments of stonework are explained in the light of the inscriptions of these stone structures, with the information given by the masters who built the building. The need for preservation of the handicraft tradition, each of which is a work of art, and the conservation approaches that can be applied are explained in this study. The approaches to the protection of cultural heritage, which started with the 1972 Convention on the Protection of the World Cultural and Natural Heritage, are explained chronologically, and the additions to the term protection are detailed. In this context, the new meaning and new protection approaches brought by UNESCO in the 2003 SOKUM Convention to the cultural heritage are discussed in particular on Stonework. Stonework tradition, which continues its existence in a local dimension today, finds its place in the handicrafts that need protection within the scope of UNESCO's 2003 Intangible Cultural Heritage Convention. In terms of the convention's conservation approaches and the term cultural heritage, the cultural transfer role of Ahlat Stonework and the knowledge and practices it will leave to future generations are explained. Starting from the master-apprentice relationship, Ahlat Stonework has been explained how it affects the society and the city. The importance of keeping Ahlat Stoneworking alive as a traditional profession has been mentioned in terms of folk architecture.
Benzer Tezler
- Kosova'da yaşayan Türklerin somut olmayan kültürel mirası üzerine bir çalışma
A study on about intangible cultural heritage beloging to Turks that live in Kosovo
ESIN HYDAVERDI
Doktora
Türkçe
2018
Halk Bilimi (Folklor)Gazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA AHSEN TURAN
- Üsküp Türklerinin somut olmayan kültürel mirası
The İntangible Cultural Heritage of Turks in Skopje
FEYHAN RUŞİD
Doktora
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıTrakya ÜniversitesiBalkan Çalışmaları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ LEVENT DOĞAN
- Somut olmayan kültürel mirasın eğitimi ve kültürün aktarımı: Türkiye örneği
Intangible cultural heritage education and cultural transmission: The case of Turkey
AHMET ERMAN ARAL
Doktora
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. M. ÖCAL OĞUZ
- Somut olmayan kültürel mirasın yaşatılarak korunmasında kadınların rolü: Ödemiş ipek böcekçiliği ve ipekli dokuma geleneği örneği
The role of women in safeguarding of the the intangible cultural heritage: The example of Ödemiş silk insect breeding and silk weaving tradition
ASLI ZEYNEP UZUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Halk Bilimi (Folklor)Ege ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PINAR FEDAKAR
- Amasya ili Gümüşhacıköy ilçesi konut mimarisinin somut ve soyut kültürel miras kapsamında mimari ve yapıcılık geleneği açısından belgelenmesi
Documenting the rural architecture of Gümüşhaciköy district of Amasya in terms of architectural and constructive tradition within the scope of tangible and intangible cultural heritage
EBRU MELİS ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
MimarlıkGazi ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZLEM SAĞIROĞLU DEMİRCİ
ÖĞR. GÖR. EMİNE ERCAN