Başeski Şevkî Molla Mustafa Rûz-nâme: Metin sözlük - inceleme
Basheski Shevki Molla Mustafa Rûz-nâme: Text - dictionary - research
- Tez No: 81732
- Danışmanlar: PROF. DR. HAMZA ZÜLFİKAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1999
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 496
Özet
Bosna sakinlerinden Başeski Şevkî Molla Mustafa tarafından XVIII. yüzyılda Türkçe olarak kaleme alınan Rûz-nâme adlı eser, Osmanlı hakimiyetindeki Bosna tarihi ile ilgili olduğu kadar XVIII. yüzyılda bu bölgedeki Türk dili ve halk bilimiyle de yakından ilgilidir. Bu çalışmada eski harflerle yazılmış metin yeni harflere aktarılmış, imlâ, ses, şekil, söz dizimi ve üslûbu açısından incelenmiş, metinde geçen birçok şekil gerektiğinde Lâtin ve Kiril harfli yazılmış eserlerle karşılaştırılmıştır. Metnin söz varlığı“Sözlük”başlığı altında dizilmiş, metinde geçen özel adlar,“Kişi adları”,“Soyadları”ve“Mahalle adları”olarak ayrı üç bölümde alfabetik olarak toplanmıştır. Bu çalışmada o dönemin Türkçesinde görülen özellikler değerlendirilmiştir. Ses, şekil, söz dizimi ve anlam konusunda tespit edilen ağız özellikleri de incelememize dahil edilmiştir. Eserin dilinde diğer Rumeli Türk ağızları arasındaki bazı ortak özellikler tespit edilmiştir. Bunlar daha çok ses bilgisinde, kısmen ise şekil bilgisinde kendini göstermiştir. Eserde, yazarın aslen Boşnak olması sebebiyle, kullanılan Türkçede Boşnakçanın etkisi görülmektedir. Bu etki, ses ve şekil bilgisinden çok cümle bilgisinde, cümle öğelerinin kullanmasında ve bir dereceye kadar anlamda ortaya çıkmıştır. Boşnakçanın etkisi sonucu olarak devrik cümleler kullanılmıştır. Bu tür cümlelerde zarf tümleci cümlenin sonuna kaymış, yüklem cümlenin başına getirilmiştir. Ayrıca, bazı edatlar ve durum eklerinin kullanmasında, bunun yanı sıra bazı kelimelerin anlamlandırılmasında Boşnakça ifade etme karışıklığa sebebiyet vermiştir. Geçen yüzyıllarda Bosna bölgesinin kültür hayatında Türkçenin önemli bir yeri vardı. Bu dilin farklı şartların etkisinde bulunması sebebiyle belli başlı özelliklere sahip olmuştur ve Bosna Türk ağzı olarak bilinmektedir. Sosyal değişmeler sonucu, Bosna Türk ağzı bugün kaybolmuştur. Üzerinde çalıştığımız eserin dil açısından önemi, bu tarihî ağzın birçok özelliğinin bu eserde var olmasıdır.
Özet (Çeviri)
As known the region of Balkan was governed by Ottoman Empire along 400 years. There are many Turkish works written during the period of Ottoman Empire in this region. One of those works is Rûz-nâme written in XVIII. century in Arabic alphabet Writer's name is Basheski Shevkî Molla Mustafa whose mother tongue was Bosnian language. My PhD thesis is based on his Rûz-nâme. The thesis has been divided in to five chapters. In the first chapter have been described the life of Molla Mustafa and his works, especially Rûz-nâme wich is main subject of the thesis. Second chapter has been devoted to orthographic, phonetic and morphologic characteristics of Rûz-nâme. Phonetic and morphologic characteristics of Rûz-nâme have been compared with works written in Latin or Kiril alphabets. The phonetic of the Turkish language used in Rûz-nâme shows some similarities with the Turkish dialects in Balkan region. In addition to this, syntactic characteristics conflicting Turkish have been examined. In syntaxs Turkish of Rûz- nâme differs to certain degree from the literary Turkish, becouse in this work the inverted sentences are quite a lot The main reason of the use of inverted sentences was, that Bosnian Turkish had been under effect of Bosnia language. In the third chapter the work has been transcribed. The words which were written in two forms have been indicated as footnotes. In the forth chapter words used in the work have been ordered alphabetically with the addition of their meaning. In the fifth chapter, namely index, the proper names have been sequenced as“personal names”,“surnames”and“districts names”. At the end have been sequenced the place names by indicating their place in the work. In centuries behind Turkish had important role in the cultural life of Bosnia. Historicaly Bosnian Turkish dialect, have been lost and today it lives only in the written works. The great importance of Rûz-nâme is that it shows some characteristics of this historical Turkish dialect.
Benzer Tezler
- Context sensitive matching of two shapes
İki şeklin bağlama duyarlı karşılaştırılması
EMRE BAŞESKİ
Yüksek Lisans
İngilizce
2006
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolOrta Doğu Teknik ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SİBEL TARI
- Derin kazılarda iksa sistemleri üzerine bir inceleme
Analysis of deep excavation shoring systems
ONUR BAŞESKİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. M. TUĞRUL ÖZKAN
- Teğet kazıkların düşey taşıma gücünün sonlu elemanlar yöntemi ile incelenmesi
Three dimensional non-linear analyses of axially loaded tangent pile group with finite element method
CENK BAŞESKİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TUĞRUL ÖZKAN
- Düzlemsel çubuk sistemlerin lineer olmayan şekil değiştirmelerinin matris metodlarıyla incelenmesi
Non-linear deformations of 2-D frame systems in the elastic region
E.OZAN BAŞESKİ
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
İnşaat MühendisliğiYıldız Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İRDESEL GÖĞÜŞ
- Bazı shiff bazlarının antimikrobiyal aktiviteleri
Antimicrobial activities of some schiff bases
AYSUN AYDINLI ESEN