Osmanlılar'da Logaritma
Logarithm in Ottomans
- Tez No: 747493
- Danışmanlar: PROF. DR. MELEK DOSAY GÖKDOĞAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Bilim ve Teknoloji, Felsefe, Matematik, Science and Technology, Philosophy, Mathematics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2003
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Bilim Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 118
Özet
Hüseyin Rıfkı Tâmânî'nin Logaritmanın kullanımını öğretmek ve yaygınlaştırmak amacıyla yazdığı bir risaledir. Tâmânî geleneksel risale yazma tekniklerine bağlı kalarak risalesini bir giriş, iki fasıl ve bir netice şeklinde üç bölüm halinde yazmıştır. Sayı sistemleri arasındaki dönüşümlerin güçlük yaratacağını düşünerek makalenin sonuna bu dönüşümleri anlatan bir ek ilave etmiştir. Makalede logaritmanın temel kuralları verilmiştir. Bu kurallar verilirken Osmanlılar'ın geleneksel notasyonuna bağlı kalınmıştır. Osmanlılar'ın o dönem kullandıkları trigonometri cetvelleri o dönemin Avrupalılar'ının kullandıkları trigonometri cetvellerinden bir ölçüde farklıdır. Bu yüzden trigonometrik değerlerin logaritma yardımıyla çarpılması ve bölünmesi belirli türden sayı dönüşümlerini gerektirmektedir. Tâmânî bu dönüşümlerin nasıl yapılacağını sözel olarak anlatmış fakat sayısal örnekler vermemiştir. Risalenin en önemli kısmı Osmanlılar'ın o dönem yaygın olarak kullandıkları ebced harf-rakam sistemini anlatan kısmıdır. Ebced harf-rakamlarıyla altmışlık sisteme göre yazılmış sayıların, yine ebced harf-rakamlarıyla desimal sisteme dönüştürülüşünün ayrıntılı olarak anlatılması nasıl bir matematik kullanımları olduğunu anlamamıza ciddi biçimde yardımcı olmaktadır.
Özet (Çeviri)
The purpose of the article of Hüseyin Rıfkı Tâmânî are introducing and teaching usage of logarithms. The article had beeen written depending on conventional methods. Thus, it is mainly four basic pars that the one explains basic rules of logarithms and the second multiplication and division of numbers using logarithms, the third explains trigonometrical multiplication and division, final section explains convertion methods related with Ottoman letter-number systems. Conventional notations of Ottoman number system is decimal Indian numbers in arithmetic but usage of letter-number that called ebced very popular at the time of Tâmânî for this reason in the article either of the number is used at the same time. Ottoman trigonometrical tables a bit different from European tables therefore Ottoman mathematicians had to make some convertion from the tables. It makes difficult using the logarithms of trigonometric values Tâmânî gave an explanation about this issue but he did not give a numerical example. The most important part of the article is the additional part. Because he gave numerical examples related with convertion of decimal letter-number and segsagesimal letter-number. We can deduce from these examples their way of thinking and how efficiently could they use the mathematical knowledge especially in logarithms.
Benzer Tezler
- Ismail Gelenbevi at the engineering school: The Ottoman experience of European science through logarithms
İsmail Gelenbevi Mühendishâne?de: Osmanlılar?ın logaritma aracılığıyla Avrupa bilimi tecrübesi
HASAN UMUT
Yüksek Lisans
İngilizce
2011
Bilim ve Teknolojiİstanbul Bilgi ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. M. ERDEM KABADAYI
- Osmanlılarda XVIII. yüzyılda balistik çalışmaları
Ballistics studies in the 18th century Ottoman empire
VURAL BAŞARAN
Doktora
Türkçe
2017
Bilim ve TeknolojiAnkara ÜniversitesiFelsefe Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MELEK DOSAY GÖKDOĞAN
- Osmanlılar'da diferensiyel integral hesap ve eğitimdeki yeri
Differential integration calculation in the Ottomans and its significance in their education
AYŞE KÖKCÜ
Doktora
Türkçe
2014
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiFelsefe Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MELEK DOSAY GÖKDOĞAN
- Osmanlılar'da XIV.-XVIII. asırlarda riyâzî ilimler sahasında telif edilen manzum eserler ve Salih b. Mehmed'in Kitâb-ı Verdiyye'sinin tenkitli neşir, inceleme ve matematiksel değerlendirmesi
Didactic poems in quadrivium sciences in Ottoman civilization during XIV.-XVIII. centuries and critical edition, evaluation and mathematical analysis of Kitâb-e Wardiyya
SÜMEYYE ERYILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Bilim ve TeknolojiFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiBilim Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZEHRA BİLGİN
- Osmanlılar'da Şurût ilmi: Ali Haydar Efendi örneği
Ilm al-Shurut in the Ottomans: The example of Ali Haydar Efendi
AYŞE AKTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Dinİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ASIM CÜNEYD KÖKSAL