Tertîb-i Cedîd-Kavâ'id-i Osmâniyye örneğine göre 19. yüzyıl Osmanlı Türkçesinde kullanılan Arapça kökenli masdarlar ve anlam değişmeleri
According to the example of Tertîb-i Cedîd-Kavâ'id-i Osmâniyye the Arabic infinitives and their meaning changes in Ottoman Turkish at 19th century
- Tez No: 749962
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET ŞEFİK ŞENLİK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 184
Özet
Bu çalışma, Türkçenin yaklaşık bin yıldan beri münasebette bulunduğu Arapçanın Osmanlı-Türk yazı dili üzerindeki leksikal etkisinden bir kesit göstermek maksadıyla hazırlanmıştır. Bilindiği gibi Türkler İslamiyet'i kabul ettikten sonra ortak bir İslam medeniyetinin içerisinde yer almışlardır; dilleri de bu medeniyetin iki önemli ve kadim dili olan Arapça ve Farsçadan birçok bakımlardan etkilenmiştir. Arapça etkisi sadece Oğuz grubunda değil, Müslümanlığı kabul etmiş olan bütün Türk topluluklarının dilinde az ya da çok kendisini göstermektedir. Bu etki iki farklı kaynak üzerinden gerçekleşmiş olmalıdır; birisi bizatihi doğrudan Arapça üzerinden, diğeri Farsça vasıtasıyla. İkinci yol muhtemelen daha fazla kullanılmıştır. Tarihi ve coğrafi bakımdan en yoğun şekilde Arapça tesirinde kalmış değişke, Osmanlı yazı dilidir. Çalışmamızda Osmanlı yazı dilinin son devresinde, dilde sadeleştirme gayretlerinin henüz başlamadığı bir dönemde, çok yönlü düşünürlüğü içerisine dilciliği de sığdıran Ahmet Cevdet Paşa tarafından kaleme alınmış Tertîb-i Cedîd - Kavâ'id-i Osmâniyye adlı eserden yola çıkarak Arapça masdarların (sülasi mücerredler, mezid(ün fih)ler, mimli masdarlar, ca'li masdarlar) anlam cepheleri itibarıyla Türkçede kullanılışları ve işleyişleri ele alınmıştır. İncelemede asıl sorgulanan, Arapçadan alınan bu masdarların gerçekte ne kadar Arapça kaldığıdır. Söz konusu masdarların anlam sahaları ne ölçüde bire bir taklit edilmiştir? Böyle bir taklit mümkün müdür? Türk dil hissiyatı ve muhayyilesi bu kelimelere yeni bir anlam çehresi kazandırmış mıdır? Ne tür anlam daralmaları/genişlemeleri söz konusudur? Anlam değişmelerinde etken dil Türkçe midir? Yoksa Farsçanın bunda bir katkısı var mıdır? Kısacası, Arapça kökenli bu kelimeler Türk yazı dilinde nasıl özümsenmiş, nasıl içselleştirilmiştir? İncelememiz bu tür sorulara cevap aramak üzere oluşturulmuştur. Bu yapılırken dönemin güvenilir Türkçe, Arapça, Farsça sözlüklerinden istifade edilmiştir. Cevdet Paşa'nın söz konusu eserinin yeniden transkribe edilmesi de çalışmanın kapsamı dâhilindedir.
Özet (Çeviri)
In this study, it has preperad to show a section of the lexical effect the Arabic language which Turkish has been related for about a thousand years on the Ottoman-Turkish written language. As it is known, after the Turks accepted Islam, they took part in a common Islamic civilization; their languages were also influenced in many ways from Arabic and Persian, the two important and ancient languages of this civilization. The Arabic influence manifests itself not only in the Oghuz group, but also in the language of all Turkish communities that have converted to Islam, in less or more way. This influence must have come from two different sources: one directly through Arabic itself, the other through Persian. The second way is probably more used. Historically and geographically, the most intense Arabic-influenced variable is the Ottoman written language. In our study, in the last period of the Ottoman written language, at a time when the efforts to simplify the language had not yet begun; based on the work called Tertîb-i Cedîd - Kavâ'id-i Osmâniyye, written by Ahmet Cevdet Pasha, who also included linguistics in his versatile thinking; Turkish usage and functioning of Arabic infinitives in terms of their meanings are discussed. The main question in the study is how long these infinitives taken from Arabic actually remain in Arabic. To what extent are the semantic fields of the infinitives mentioned exactly imitated? Did the feeling and imagination of the Turkish language give these words a new meaning? What kind of semantic contractions/expansions are there? Is the active language Turkish, in the semantic changes? Or does Persian contribute to these changes? In short, how were these words of Arabic origin assimilated and internalized in the Turkish written language? Our review was created to find out answers to such questions. While doing this, reliable Turkish, Arabic and Persian dictionaries of the period were used. The re-transcription of Cevdet Pasha's work is also within the scope of the study.
Benzer Tezler
- III. Selim Döneminde donanmada yapılan merasimler
The navy ceremonies in the reign of Selim III
NALAN KARAÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Tarihİstanbul ÜniversitesiAkdeniz Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEYNEP TARIM
- Kilisli Abdullah Enverî'nin Usûl-i Cedîde Zübdesi Türkî Risâlesi üzerine bir inceleme
A research on the Kilisli Abdullah Enverî's book: Usûl-i Cedîde Zübdesi Türkî Risâlesi
RAMAZAN GÜNDÜZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
FelsefeFırat ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA ÜLGER
- 1797-1798 Vidin kuşatmasında seferberlik ve lojistik
Mobilization and logistics in the siege of Vidin 1797-1798
BETÜL KARATAY
- 3. Selim'in Türk musikisi hakkındaki görüşleri ve terkib etmiş olduğu makamlar
Başlık çevirisi yok
SABRİ ENİS GENÇOĞLU
- Abbas vesîm efendi; hayatı, eserleri, edebî kişiliği, divanının tenkitli metni ve incelemesi
Abbas vesîm; his life, his works, his literature identity, the edition critique of his divan and its evaluation
İBRAHİM HALİL TUĞLUK
Doktora
Türkçe
2007
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. İSMAİL HAKKI AKSOYAK