Geri Dön

Tertîb-i Cedîd-Kavâ'id-i Osmâniyye örneğine göre 19. yüzyıl Osmanlı Türkçesinde kullanılan Arapça kökenli masdarlar ve anlam değişmeleri

According to the example of Tertîb-i Cedîd-Kavâ'id-i Osmâniyye the Arabic infinitives and their meaning changes in Ottoman Turkish at 19th century

  1. Tez No: 749962
  2. Yazar: SÜMEYYE YILMAZ
  3. Danışmanlar: PROF. DR. AHMET ŞEFİK ŞENLİK
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2022
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 184

Özet

Bu çalışma, Türkçenin yaklaşık bin yıldan beri münasebette bulunduğu Arapçanın Osmanlı-Türk yazı dili üzerindeki leksikal etkisinden bir kesit göstermek maksadıyla hazırlanmıştır. Bilindiği gibi Türkler İslamiyet'i kabul ettikten sonra ortak bir İslam medeniyetinin içerisinde yer almışlardır; dilleri de bu medeniyetin iki önemli ve kadim dili olan Arapça ve Farsçadan birçok bakımlardan etkilenmiştir. Arapça etkisi sadece Oğuz grubunda değil, Müslümanlığı kabul etmiş olan bütün Türk topluluklarının dilinde az ya da çok kendisini göstermektedir. Bu etki iki farklı kaynak üzerinden gerçekleşmiş olmalıdır; birisi bizatihi doğrudan Arapça üzerinden, diğeri Farsça vasıtasıyla. İkinci yol muhtemelen daha fazla kullanılmıştır. Tarihi ve coğrafi bakımdan en yoğun şekilde Arapça tesirinde kalmış değişke, Osmanlı yazı dilidir. Çalışmamızda Osmanlı yazı dilinin son devresinde, dilde sadeleştirme gayretlerinin henüz başlamadığı bir dönemde, çok yönlü düşünürlüğü içerisine dilciliği de sığdıran Ahmet Cevdet Paşa tarafından kaleme alınmış Tertîb-i Cedîd - Kavâ'id-i Osmâniyye adlı eserden yola çıkarak Arapça masdarların (sülasi mücerredler, mezid(ün fih)ler, mimli masdarlar, ca'li masdarlar) anlam cepheleri itibarıyla Türkçede kullanılışları ve işleyişleri ele alınmıştır. İncelemede asıl sorgulanan, Arapçadan alınan bu masdarların gerçekte ne kadar Arapça kaldığıdır. Söz konusu masdarların anlam sahaları ne ölçüde bire bir taklit edilmiştir? Böyle bir taklit mümkün müdür? Türk dil hissiyatı ve muhayyilesi bu kelimelere yeni bir anlam çehresi kazandırmış mıdır? Ne tür anlam daralmaları/genişlemeleri söz konusudur? Anlam değişmelerinde etken dil Türkçe midir? Yoksa Farsçanın bunda bir katkısı var mıdır? Kısacası, Arapça kökenli bu kelimeler Türk yazı dilinde nasıl özümsenmiş, nasıl içselleştirilmiştir? İncelememiz bu tür sorulara cevap aramak üzere oluşturulmuştur. Bu yapılırken dönemin güvenilir Türkçe, Arapça, Farsça sözlüklerinden istifade edilmiştir. Cevdet Paşa'nın söz konusu eserinin yeniden transkribe edilmesi de çalışmanın kapsamı dâhilindedir.

Özet (Çeviri)

In this study, it has preperad to show a section of the lexical effect the Arabic language which Turkish has been related for about a thousand years on the Ottoman-Turkish written language. As it is known, after the Turks accepted Islam, they took part in a common Islamic civilization; their languages were also influenced in many ways from Arabic and Persian, the two important and ancient languages of this civilization. The Arabic influence manifests itself not only in the Oghuz group, but also in the language of all Turkish communities that have converted to Islam, in less or more way. This influence must have come from two different sources: one directly through Arabic itself, the other through Persian. The second way is probably more used. Historically and geographically, the most intense Arabic-influenced variable is the Ottoman written language. In our study, in the last period of the Ottoman written language, at a time when the efforts to simplify the language had not yet begun; based on the work called Tertîb-i Cedîd - Kavâ'id-i Osmâniyye, written by Ahmet Cevdet Pasha, who also included linguistics in his versatile thinking; Turkish usage and functioning of Arabic infinitives in terms of their meanings are discussed. The main question in the study is how long these infinitives taken from Arabic actually remain in Arabic. To what extent are the semantic fields of the infinitives mentioned exactly imitated? Did the feeling and imagination of the Turkish language give these words a new meaning? What kind of semantic contractions/expansions are there? Is the active language Turkish, in the semantic changes? Or does Persian contribute to these changes? In short, how were these words of Arabic origin assimilated and internalized in the Turkish written language? Our review was created to find out answers to such questions. While doing this, reliable Turkish, Arabic and Persian dictionaries of the period were used. The re-transcription of Cevdet Pasha's work is also within the scope of the study.

Benzer Tezler

  1. III. Selim Döneminde donanmada yapılan merasimler

    The navy ceremonies in the reign of Selim III

    NALAN KARAÖZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    Tarihİstanbul Üniversitesi

    Akdeniz Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ZEYNEP TARIM

  2. Kilisli Abdullah Enverî'nin Usûl-i Cedîde Zübdesi Türkî Risâlesi üzerine bir inceleme

    A research on the Kilisli Abdullah Enverî's book: Usûl-i Cedîde Zübdesi Türkî Risâlesi

    RAMAZAN GÜNDÜZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    FelsefeFırat Üniversitesi

    Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA ÜLGER

  3. 1797-1798 Vidin kuşatmasında seferberlik ve lojistik

    Mobilization and logistics in the siege of Vidin 1797-1798

    BETÜL KARATAY

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    TarihHacettepe Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. FATİH YEŞİL

  4. 3. Selim'in Türk musikisi hakkındaki görüşleri ve terkib etmiş olduğu makamlar

    Başlık çevirisi yok

    SABRİ ENİS GENÇOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1994

    Güzel Sanatlarİstanbul Teknik Üniversitesi

    DOÇ. FİKRET KUTLUĞ

  5. Abbas vesîm efendi; hayatı, eserleri, edebî kişiliği, divanı’nın tenkitli metni ve incelemesi

    Abbas vesîm; his life, his works, his literature identity, the edition critique of his divan and its evaluation

    İBRAHİM HALİL TUĞLUK

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2007

    Türk Dili ve EdebiyatıGazi Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DOÇ.DR. İSMAİL HAKKI AKSOYAK