Geç Osmanlı'da eğitim alanında kadının görünürlüğünün inşası: Darülmuallimatların mimari ve mekânsal tarihi
The construction of women's visibility in education in the late Ottoman: The architectural and spatial history of Darülmuallimats
- Tez No: 761189
- Danışmanlar: DOÇ. DR. HATİCE GÖKÇEN ÖZKAYA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Süleyman Demirel Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık, Planlama ve Tasarım Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 320
Özet
1839 Tanzimat Fermanı ile başlayan ve 1923 Cumhuriyet'in ilanı ile devam eden Geç Osmanlı Erken Cumhuriyet Modernleşmesinde, kadın hareketlerinin ve iktidar politikalarının sonucunda devlet tarafından kadın, yeni bir toplumsal özne olarak seçilmiş ve inşa edilmiştir. Devlet iradesiyle gerçekleşen bu durum, başkent İstanbul başta olmak üzere tüm Osmanlı coğrafyasında eğitimli kadının kamusal alanda görünürlüğünü sağlamış ve mümkün kılmıştır. Kadın, feminist söylemin sahibi ve hak arayan bir özne olmaktan çıkarılıp, Türk milletinin kurtarıcısı, umudu ve sembolü niteliğindeki kadın figürü olarak varlık kazanmıştır. Toplumsal formasyonun tamamında gerçekleştirilecek bir dönüşümün, eğitimli kadın figürünün oluşturulması ile mümkün olacağı düşünülerek kadının eğitimine önem verilmiştir. Bu bağlamda anne kimliği üzerinden gelişen bir yaklaşımla kadınların eğitimi kurgulanmıştır. 1869'da yayınlanan Maarif-i Umûmiye Nizamnâmesi de kurgulanan bu eğitim sürecindeki gelişmelerin başında gelir. Bu nizamname doğrultusunda kız öğrencilerin eğitim sürecinde, ilköğretim düzeyindeki sıbyan mekteplerinde erkek öğrencilerle birlikte aynı binalarda, rüştiyelerde ise erkek öğrencilerden ayrı binalarda ve kadın öğretmenlerden eğitim almasına izin verilmiştir. Kız rüştiyelerinde kadın öğretmenlerin eğitim vermesi şartı da kadın öğretmenlerin yetiştirilmesi için bir başka eğitim kurumuna olan ihtiyacı doğurmuştur. Böylelikle kız öğrencilere eğitim verecek kadın öğretmenleri yetiştirmek amacıyla ilk Darülmuallimat 1870'te İstanbul'da açılmış ve böylece kadınlara eğitim alma-verme hakkı sağlanmıştır. Eğitimli kadın figürünün inşası için önemli bir adım olan bu hak ile devlet aynı zamanda kadının kamusal alanda görünürlüğünü de resmi olarak kabul etmiş ve bu görünürlüğü öğretmenlik mesleği aracılığı ile meşrulaştırmıştır. 1870'te kurulan İstanbul Darülmuallimatı yaklaşık 40 yıl kadar tüm Osmanlı coğrafyası için kadın öğretmen yetiştiren tek kurum olmuştur. 1913 senesine gelindiğinde taşrada da darülmuallimatlar açılmaya başlamış ve tüm Osmanlı coğrafyasında bu eğitim kurumları aracılığı ile eğitimli kadının kamusal görünürlüğünün artışı yönünde yeni bir dönem başlamıştır. Bu okullar, kadınların hem öğretmen hem de öğrenci olarak, ev dışında ve okul ortamında yeni kamusallık pratiklerini deneyimlemelerini sağlamıştır. Bu tez çalışması da, 1870'te ilk açıldığında vatana hayırlı evlatlar yetiştirecek anneler üretme hedefinin, 40 yıl sonra eğitimli entelektüel bir kadın zümresi üretmeye evirildiği Darülmuallimatların geçirdiği politik sürece de vurgu yaparak Geç Osmanlı Modernleşmesinde eğitimli kadının yeni rolleriyle birlikte kamusal alandaki görünürlüğünün nasıl inşa edildiğini konu edinir. Azınlık ve yabancı kız okullarının alternatifi yeni bir eğitim kurumu olarak tahayyül edilen Darülmullimatlar ile kadın eğitiminin ele alınışı kadının kamusallığı anlamında önemli bir gelişmedir. Bu bağlamda kadın eğitim yapıları ve özellikle de Darülmuallimatlara ilişkin çok sayıda arşiv belgesi ile bu okulun eğitimli kadının görünürlüğünün inşasına nasıl ve ne düzeyde katkı sunduklarını ve katkılarının mekânsal olarak nasıl karşılık bulduğunu ortaya koyma amacındadır. Bu amaç doğrultusunda resmi olarak kurulmuş bu okullarla, eğitimli kadının kamusal alandaki görünürlüğünün süreklilik arz edip etmediği, kentsel ve kamusal mekânda bina bazında ortaya çıkan bu yeni yapılarla görünürlük inşasının mekânsal ölçeğe nasıl taşındığı cevap aranan sorular arasındadır. Ayrıca çalışmada bu sorularla ilişkili olarak incelenen dönemde Osmanlı mimarlık pratiğinin mekân ve yapı üretim alışkanlıklarını ve aynı zamanda nasıl bir değişim sürecinde olduğu da dikkate alınarak, eğitimli kadın figürü için oluşturulmuş bu yapıların ve mekânların üretim süreci de detaylıca incelenmiştir.
Özet (Çeviri)
In the Late Ottoman Early Republican Modernization, which started with the Tanzimat Edict of 1839 and continued with the proclamation of the 1923 Republic, women were chosen and constructed as a new social subject by the state as a result of women's movements and power policies. This situation, which was realized by the will of the state, ensured the visibility of educated women in the public sphere and made it possible in the entire Ottoman geography, especially in the capital city Istanbul. The woman has ceased to be the owner of the feminist discourse and a subject seeking rights, and has come into existence as a female figure who is the savior, hope and symbol of the Turkish nation. Considering that a transformation to be realized in the whole social formation will be possible with the creation of an educated woman figure, importance has been attached to the education of women. In this context, the education of women has been designed with an approach that develops over the identity of the mother. The Maarif-i Umûmiye Nizamnâmesi, published in 1869, is one of the most important developments in this educational process. In line with this regulation, female students were allowed to receive education in the same buildings as male students in primary schools, and in separate buildings from male students in secondary schools and from female teachers during the education process. The requirement for female teachers to train in girls' secondary schools has created the need for another educational institution to train female teachers. Thus, the first Darülmuallimat was opened in Istanbul in 1870 in order to train female teachers to train female students, thus providing women with the right to receive and give education. With this right, which is an important step for the construction of the educated woman figure, the state also officially accepted the visibility of women in the public sphere and legitimized this visibility through the teaching profession. Established in 1870, Istanbul Darülmuallimat was the only institution that trained women teachers for nearly 40 years in the entire Ottoman geography. By 1913, darülmuallimats started to be opened in the provinces and a new era began in the direction of increasing the public visibility of educated women through these educational institutions in the entire Ottoman geography. These schools have enabled women to experience new practices of publicity, both as teachers and students, outside the home and in the school environment. This thesis is about how the visibility of the educated woman in the public sphere was built with the new roles of the educated woman in the Late Ottoman Modernization, emphasizing the political process of the Darülmuallimats, in which the goal of producing mothers who would raise benevolent children, when it was first opened in 1870, evolved to produce a group of educated intellectual women 40 years later. acquires. The approach of women's education with Darülmuallimats, which is envisioned as a new educational institution as an alternative to minority and foreign girls' schools, is an important development in terms of women's publicity. In this context, it aims to reveal how and to what extent this school contributes to the construction of the visibility of educated women, and how its contributions are spatially rewarded, with many archival documents on women's education structures and especially Darülmuallimats. With these schools officially established for this purpose, whether the visibility of educated women in the public sphere is continuous, and how the construction of visibility is carried to a spatial scale with these new buildings emerging in urban and public spaces on the basis of buildings are among the questions sought. In addition, the production process of these buildings and spaces, which were created for the educated woman figure, was also examined in detail, taking into account the space and building production habits of the Ottoman architectural practice in the period examined in relation to these questions, and also what kind of change it was in.
Benzer Tezler
- Türk resim sanatında (1908 - 1930) Erken Cumhuriyet Dönemine kadar ilk ve öncü kadın ressamlar
Başlık çevirisi yok
SEBAHAT AKÇAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Güzel SanatlarDoğuş ÜniversitesiPlastik Sanatlar Ana Bilim Dalı
PROF. NAZAN ERKMEN
- Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemi Aksaray'da eğitim ve eğitim yapıları
Education and educational buildings in Aksaray in the Late Ottoman and Early Republican Period
KÜBRA KILIÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Sanat TarihiErciyes ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EYÜP POLAT
- İstanbul'da Erken Cumhuriyet Dönemi ilkokul binaları (1923-1945)
Early Republican Period primary school buildings in Istanbul (1923-1945)
BURAK GÜRTEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
MimarlıkTrakya ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ARİF MISIRLI
- Geç Dönem Osmanlı İmparatorluğu'nda iktisadi düşüncenin gelişmesinde liberal iktisat ve milli iktisat yaklaşımlarının etkisi: Karşılaştırmalı bir inceleme, 1800-1914
The effect of liberal economics and national economic concepts in the development of economic thought in the late Ottoman Empire: A comparative study, 1800-1914
AHMET DENİZ BOZKURT
Doktora
Türkçe
2019
EkonomiAnkara Hacı Bayram Veli Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ METİN SARAÇOĞLU
- Şanlıurfa'da Geç Osmanlı Dönemi kamu yapıları (Mektepler ve hastaneler)
Late Ottoman Period Public buildings at Şanlıurfa (Schools and hospi̇tals)
ELİF CEYLAN EROL
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Sanat TarihiHacettepe ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. M. FATİH MÜDERRİSOĞLU
YRD. DOÇ. DR. BİRGÜL AÇIKYILDIZ ŞENGÜL