Geri Dön

Su altı kültür mirasının korunması ve sunumuÇanakkale savaş alanları Tekke Koyu örneği

Conservation and presentation of underwater cultural heritage Çanakkale battlefields example of Tekke Bay

PDF İndir

  1. Tez No: 767857
  2. Yazar: ERKİN YAŞAR ÇERİK
  3. Danışmanlar: PROF. DR. YEGAN KAHYA SAYAR
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Mimarlık, Architecture
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2022
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Restorasyon Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 269

Özet

Su altı kültür mirası iç sularda veya uluslararası sularda bulunan tamamen ya da kısmen su altında yer alan arkeolojik alanları, ören yerlerini, ulaşım araçlarını ve kargolarını kapsamaktadır. İnsanlık tarihi su kenarında şekillendiği için en az karadaki kadar kültür mirası ögesine ve çeşitliliğe sahip olsa da görünürlüğünün ve ulaşılabilirliğinin zorluğu sebebiyle 20. yy'ın ikinci yarısına kadar öncelik görmemiştir. Bu tarihten sonra ise uluslararası alanda İsveç Vasa Savaş Gemisi, ülkemizde ise Uluburun ve Serçe Limanı Cam Batıkları ile su altı kültür mirası dikkat çekmiş ve bilimsel kazı ve kurtarma çalışmaları başlamıştır. Bu operasyonların ilk aşamalarında koruma ilkelerinin, tecrübenin ve teknik ekipmanların ve yöntemlerin eksikliklerinden dolayı pek çok kültür mirası ögesine de zarar verilmiştir. Bu kurtarma çalışmaları için emsal oluşturan örnekler sayesinde bilimsel koruma ilkeleri, belgeleme, koruma yöntemlerine kılavuz oluşturacak koruma tüzükleri ve sözleşmeler ortaya çıkmıştır. Uluslararası alanda 1996 ICOMOS Su Altı Kültür Mirasının Korunması ve Yönetimi İle İlgili Tüzük ve 2001 UNESCO Su Altı Kültür Mirasının Korunması Sözleşmesi birer kılavuz oluşturmaktadır. Ülkemizde ise su altı kültür mirası koruma uygulamarı 3386 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu içinde değerlendirilmektedir. Ülkemizde pek çok su altı kültür mirası ögesi ve alanı olmasına rağmen Çanakkale, Gelibolu bu alanlar içinde özel bir yere sahiptir. 1915 Çanakkale Savaşları sırasında Gelibolu Yarımadası'nda yapılan çıkarma harekatları ilk amfibik harekatlardan biri olma özelliğine sahip iken 1. Dünya Savaşı'na ait su altı kültür mirasını Dünya üzerinde bulunduran sayılı alanlardandır. Savaş sırasında batırılmış pek çok savaş gemisi, destek gemisi, çıkarma gemisi ve araçları ve deniz altı su altı kültür mirasını oluşturmaktadır. Ancak bu kültür mirasının önemli bir kısmı ne yazık ki 1923-1970 yılları arasında ülkenin başta çelik olmak üzere hammadde ihtiyacını karşılamak için hurda olarak parçalanarak satılmıştır. Hurdacılık faaliyetleri sırasında pek çok gemi ve diğer kültür mirası ögesi anlaşılamayacak kadar zarar görmüştür. Çıkarma alanlarından biri olan Tekke Koyu da pek çok su altı kültür mirası ögesine sahiptir. Su altında, çıkarmada kullanılan tekneler ve barçlar, yüzer iskele olarak kullanılan gemiler, iskele ayakları ve iskele gövdesini oluşturan taşlar mevcuttur. Kıyıda ise iskele ayakları ve iskele gövdelerini oluşturan taşlar, çıkarmada kullanılan barçlar, tekneler, savaş sırasında kullanılmış varil ve sandıklar mevcuttur. Ancak zaman içerisinde hurdacılık faaliyetlerinden ve doğal etkenlerden zarar görerek anlaşılması güç bir hale gelmişlerdir. Buna rağmen Tekke Koyu'nun Çanakkale Savaşları'na yaptığı tarihi tanıklık, bu tanıklığın yansımaları olan gemi, iskele ve diğer kalıntılarının zarar görmüş de olsa birbirini tamamlar şekilde bütüncül olarak günümüze ulaşmış olması ve hala yerin ruhunu yansıtıyor olması, savaş sonrası el değmemiş durumu gibi pek çok özelliği koruma değerini oluşturmaktadır. Tekke Koyu'nun çıkarma koyu olarak seçilmesinde etkili olan coğrafi özellikler ve günümüzde de alanda okunabilir olmaları, savaş sonrasında el değmemiş doğası, ilk amfibik harekatlardan birine ev sahipliği yapmış olması da kültürel peyzaj değerini oluşturmaktadır. Bu şekilde Tekke Koyu'nun ayrılmaz bir parçası olmuş taşınır ve taşınmaz kültür mirası ögelerinin alanda korunması ve ziyaretçilere sunulması 2008 ICOMOS Quebec Yerin Ruhunun Korunması Deklerasyonu'nda da işaret edildiği üzere yerin ruhunun yansıtılmasında en önemli araç olacaktır. In-situ koruma Tekke Koyu'nun bu özelliklerinden de anlaşılacağı üzere su altı kültür mirasında tarih tanıklığı yaptığı yer bağlamında değerlendirilmelidir. Koyun bütün halde koruma uygulamaları başlamamış olsa da Tekke Koyu'nda bulunan su altı kültür mirasından iki batık gemi Gelibolu Tarihi Su Altı Parkı envanterine dahil edilmiştir. Dolayısıyla koyun su altı turizm faaliyetleri için de büyük bir potansiyeli vardır. Bu nedenle Dünya tarihinde ve ulusal tarihimizde önemli bir yer tutan Çanakkale Savaşları'nın yaşandığı yerlerden biri olan Tekke Koyu'nun, bu tarihsel geçmişinin günümüze ulaşmış izleriyle ziyaretçilere yerinde aktarılması gerekmektedir. Bu aktarım sırasında ise geleneksel su üstü ve su altı sunum teknikleri yeterli olmayacaktır. Teknolojinin gelişmesi ile çağdaş bir sunum tekniği olarak ortaya çıkan artırılmış gerçeklik uygulamaları ise Tekke Koyu için en uygun sunum yöntemini oluşturacaktır. Artırılmış gerçeklik sunumları ile eser açıklamaları direkt görsel ve yazılı olarak eser üzerine yansıtılabilir, pano vb. fiziksel araçların kullanılmasına gerek kalmayabilir ve bakım maliyetinden sakınılabilir, bütünleme uygulamaları görsel olarak yapılarak fiziki müdahale azaltılabilir, fotoğraf ve videolar eser üzerine çakıştırılarak yerin ruhu en gerçekçi şekilde aktarılabilir, gezi rotası işaretçilere gerek kalmadan alanda gösterilebilir, etkileşimli uygulamalar ile ziyaretçi sunuma dahil edilebilir, sunum kurgusu ile ziyaretçi yoğunluğu azaltılabilir. Su altı ögelerinin sunumunda sözel iletişimin olmaması, batıkların bütün formunun anlaşılamaması, sunum ögelerinin su altında konumlandırılamaması, konumlandırılsa bile görüş mesafesi ile okunurluğunun az olması, rotaların takip edilememesi, yansıtma vb. sunumların yapılamaması gibi engeller de bu sayede aşılmış olacaktır. Bu özellikler ile gerek su altında gerekse su üstünde bulunan parçalanmış ve anlaşılması zor bir hale gelmiş kültür mirası ögelerinin artırılmış gerçeklik ile görsel olarak bütünlenerek ziyaretçiye sunulması kalıntıların bir rehber veya zihinde canlandırma ihtiyacı olmadan anlaşılabilirliğini en etkili şekilde sağlayacaktır. Bunun yanısıra tarihi fotoğrafların ve yeniden üretilmiş görsel veya video sunumların kalıntılar üzerine çakıştırılması ile tekil halde bulunan kültür mirası ögelerinin kullanım amaçları, birbirleriyle ve alanla olan ilişkileri ve 1915 yılında ki durumları en doğru biçimde ziyaretçiye aktarılacaktır. Su altı kültür mirasının başından günümüze oluşum öyküsü ve bu öykü sonucunda Tekke Koyu'nun su altı kültür mirası ögelerinin korunmasının gerekliliği vurgulanmış olup, fotoğraflar ile Tekke Koyu'ndaki su altı kültür mirası envanteri oluşturulmuştur. Tekke Koyu için ÇATAB tarafından hazırlanmış olan 2016-2020 ve 2019-2023 ÇATAB stratejik planı ve 1/25.000 Ölçekli Tarihi Alan Planı tez kapsamında incelenmiştir. Hazırlanan stratejik planlar bir çıkarma sahili olarak tanımlanmış ve koruma altına alınmış olan Tekke Koyu için koruma ve sunum uygulamaları için genel ölçekte bir çerçeve çizse de“Tekke Koyu Çıkarma Alanı Açıkhava Müzesi ve Dalış Noktası”adı altında oluşturulacak ve Seddülbahir Kalesi Morto, Ertuğrul Koyları tematik müzesine dahil edilecek özel bir planlama gereksinimi vardır. Bu açıkhava müzesi ve dalış noktasına halihazırda Tarihi Sualtı Parkı'na dahil edilmiş Maria Delle Vittorie and Vincenzo Florio batıkları dışında kalan batık, iskele ve diğer kalıntıların da dahil edilmesi önerilmektedir. Tekke Koyu'nda bulunan kültür mirası eserleri 1996 ICOMOS Su Altı Kültür Mirasının Korunması ve Yönetimi ile İlgili Tüzük ve 2001 UNESCO Su Altı Kültür Mirasının Korunması Sözleşmesi değerlendirilmiş ve koruma maddeleri kapsamında yapılması gereken günümüzdeki uygulamalar ve proje planları önerilmiştir. Aynı zamanda Tekke Koyu'nun modern savaş tarihindeki ilk amfibik harekatlardan olması ve özgün su altı kültür mirası durumu 1994 ICOMOS Nara Özgünlük Belgesi, Çanakkale Savaşı'nın Dünya, Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki yeri ve günümüzde de bu değerin alandaki kültür mirası ögeleri üzerinde hala okunabiliyor olması 2008 ICOMOS Quebec Yerin Ruhunun Korunması Deklerasyonu kapsamında değerlendirilmiş olup ziyaretçilere sunulmasında önemi belirtilmiştir. 2008 ICOMOS Kültürel Miras Alanlarının Yorumlanması ve Sunumu tüzüğü Tekke Koyu'nun özgün durumuna uygun sunum yöntemlerinin geliştirilmesi için tez kapsamında incelenmiştir. Tekke Koyu'nun envanterinin artırılmış gerçeklik sunumları ile anlaşılabilirliğinin artırılması, koyda su üstünde ve su altındaki kültür mirası ögelerinin yerin ruhunu yansıtır şekilde in situ korunmasını ve sunumunu sağlaması, minimum zarar ilkesine uygun şekilde en az fiziki bütünleme yapılmasını sağlaması, tarihi fotoğraf, çizim vb. kaynakların kültür mirası ögeleri üzerine çakıştırılması ile özgün bir deneyim sunulması, pano vb. ek fiziksel sunum araçlarına gerek kalmaması, koy içinde yönlendirme işaretçilerine gerek kalmaması, fiziki sunum ve yönlendiricilerin azalması ile koyun özgün halinin korunması, su altını ziyaret edemeyen ziyaretçiler için alan çeperinde ve bakı noktalarında alternatif sunumlar oluşturulması gibi öne çıkan avantajları ile Tekke Koyu için en uygun sunum yöntemi olacağı düşünülmekte, en sağlıklı ve etkili şekilde ziyaretçilere aktarılacağı tezin sonucunu oluşturmaktadır.

Özet (Çeviri)

Underwater cultural heritage includes fully or partially underwater archaeological sites, transportation vehicles and cargo in inland or international waters. Although the history of humanity is shaped by the water, it has at least as much cultural heritage and diversity as on land, but it was not prioritized until the second half of the 20th century due to the difficulty of its visibility and accessibility. Accessibility to underwater cultural heritage has increased thanks to developing underwater vehicles, imaging techniques, remotely controlled vehicles and diving equipments. This accessibility has led to negative as well as positive results over time. After this date, the Swedish Vasa Warship in the international arena, and the Uluburun and Serçe Harbor Glass Shipwrecks in Republic of Turkey, the underwater cultural heritage attracted attention and scientific excavation and rescue activities started. In the early stages of these operations, many cultural heritage items were also damaged due to the lack of conservation principles, experience and technical equipment and methods. Thanks to the examples that set a precedent for these rescue efforts, scientific conservation principles, documentation, conservation regulations and charters that will guide the conservation methods have emerged. Internationally, the 1996 ICOMOS Charter for the Protection and Management of the Underwater Cultural Heritage and the 2001 UNESCO Convention on the Protection of Underwater Cultural Heritage constitute guidelines. Thanks to the 1996 ICOMOS Charter, 14 guidelines were determined for the protection of underwater cultural heritage. These articles define many issues from conservation principles to the design of the project, from the creation of the budget to the qualifications of the teams. Thanks to the 2001 UNESCO Convention, underwater cultural heritage in special areas such as exclusive economic zones in the sea, international waters, the protection and management of this heritage are defined and classified as follows according to international law. According to this definition, it is also included that for a cultural heritage item to be considered as an underwater cultural heritage, it must be partially or completely underwater for 100 years. In Republic of Turkey, underwater cultural heritage protection practices are evaluated within the Law No. 3386 the Protection of Cultural and Natural Assets with all cultural heritage items. Although there are many underwater cultural heritage items and areas in Republic of Turkey, Çanakkale and Gallipoli have a special place among these areas. While the landing operations on the Gallipoli Peninsula during the 1915 Çanakkale Wars were one of the first amphibious operations, it is one of the few areas in the world that has the underwater cultural heritage of the 1st World War. Many warships, support ships, landing craft and vehicles, and submarines sunk during the war constitute the underwater cultural heritage. However, an important part of this cultural heritage was unfortunately broken down and sold between 1923-1970 to provide the Republic of Turkey's raw material needs, especially steel. During the scrapping activities, many ships and other cultural heritage items were damaged beyond comprehension. On the other hand, the harsh climate and salty sea conditions of Çanakkale have also caused this cultural heritage inventory to be damaged. The piers and the remains in contact with the coastal water have also been exposed to the very harmful wave erosion. Tekke Bay (W Beach), which is also known as W Beach or Lancashire Landing Bay, is one of the landing operation areas, also has many underwater cultural heritage items. There are boats and barges used for landing operation, ships used as floating piers, pier legs and stones that make up the pier bodies remains under water. On the shore, there are stones forming the pier legs and pier bodies, barges used in landing operation, boats, barrels and chests used during the war. However, over time, they have become difficult to understand by being damaged by scrapping activities and natural factors. Despite this, Tekke Bay's (W Beach's) historical testimony to the Çanakkale Wars, the fact that the ships, pier and other ruins, which are the reflections of this testimony, have reached the present day as a complete complement, even if damaged, and still reflect the spirit of the place, its post-war untouched condition. These features constitute the protection value. The geographical features that were effective in the selection of Tekke Bay (W Beach) as a landing bay and the fact that they can still be read in the field today, its untouched nature after the war, and the fact that it hosted one of the first amphibious operations constitute the cultural landscape value. In this way, the preservation of the movable and immovable cultural heritage elements, which have become an integral part of Tekke Bay (W Beach), in the area and their presentation to the visitors will be the most important tool in reflecting the spirit of the place, as indicated in the 2008 ICOMOS Quebec Declaration for the Protection of the Spirit of the Place. As it can be understood from these features of Tekke Bay (W Beach), in-situ conservation should be evaluated in the context of the place where it has witnessed history in the underwater cultural heritage. Although the protection practices for the whole bay have not started, two sunken ships from the underwater cultural heritage in Tekke Bay (W Beach) have been included in the Gallipoli Historical Underwater Park inventory. Therefore, the Tekke Bay (W Beach) also has a great potential for underwater tourism activities. For this reason, Tekke Bay (W Beach), one of the places where the Çanakkale Wars took place, which has an important place in the history of the world and history of Republic of Turkey, should be presented to the visitors. Traditional on land and underwater presentation techniques will not be sufficient for severely damaged cultural heritage items. Minimum or no physical integration intervention will be possible with augmented reality. With the augmented reality presentations, the descriptions of the cultural heritage can be directly reflected on the heritage in visual and written form, physical tools may not be used and maintenance costs can be avoided, physical intervention can be reduced by making integration applications visually, the spirit of the place can be conveyed in the most realistic way by superimposing photographs and videos on the work, the sightseeing route can be shown in the area without the need for markers, the visitor can be included in the presentation with interactive applications, presentation setup visitor density can be reduced. By this way, augmented reality applications, which emerged as a contemporary presentation technique with the development of technology, will create the most appropriate presentation method for Tekke Bay (W Beach). Visually integrating the fragmented and incomprehensible cultural heritage elements, both underwater and above water, with augmented reality, will provide the comprehensibility of the ruins without the need for a guide or visualization in mind. In addition, by overlaying historical photographs and reproduced visual or video presentations on the ruins, the purpose of use of individual cultural heritage items, their relations with each other and the area, and their situation in 1915 will be conveyed to the visitor in the most accurate way. In this way, obstacles such as the lack of verbal communication in the presentation of underwater items, the inability to understand the entire form of the shipwrecks, the inability to position the presentation items under water, the low visibility and legibility even if these presentation items positioned, the inability to follow the routes, the inability to make presentations such as reflection on board or items such as videomapping will also be overcome. In this way, there will be no need to use physical presentation structures and elements in the bay or there will be a minimum number of them. In this way, the nature of the Tekke Bay (W Beach), which has remained untouched since the war, will not be spoiled. The history of the formation of the underwater cultural heritage from the beginning to the present and the necessity of preserving the underwater cultural heritage elements of Tekke Bay (W Beach) as a result of this story were emphasized, and an underwater cultural heritage inventory in Tekke Bay (W Beach) was created with photographs. For Tekke Bay (W Beach), the 2016-2020 and 2019-2023 ÇATAB strategic plan prepared by ÇATAB and the 1/25.000 Scale Historical Area Plan were examined within the scope of the thesis. Although the prepared strategic plans draw a general framework for the protection and presentation practices for Tekke Bay (W Beach), which has been defined as a landing beach and taken under protection, it needs to be created under the name of“Tekke Bay Landing Area Open Air Museum and Diving Point”and needed to be included to Seddülbahir Castle, Morto and Ertuğrul Bays thematic museums. There is a specific planning requirement to be included. It is suggested that in addition to Maria Delle Vittorie and Vincenzo Florio shipwrecks, which are already included in the Historical Underwater Park, Tekke Bay open-air museum and diving spot should include the rest of the wrecks, piers and other ruins. Cultural heritage artifacts in Tekke Bay (W Beach) were evaluated with 1996 ICOMOS Regulation on the Protection and Management of Underwater Cultural Heritage and 2001 UNESCO Convention on the Protection of Underwater Cultural Heritage. Current practices and project plans that should be made within the scope of protection articles were suggested. It has been analyzed through the 1996 ICOMOS charter as follows. The basic principles in the 1st article of the 1996 ICOMOS Charter for the Protection and Management of the Underwater Cultural Heritage will be re-evaluated with the possibilities of augmented reality presentation. Project design in the 2nd article will increase the intelligibility of Tekke Bay (W Beach) and the ruins in the bay, and will preserve the bay's untouchedness with minimum physical construction with augmented reality presentation. The research techniques in the 5th article will be facilitated with the techniques to be used to create augmented reality presentations. The use of new generation recording methods for 7th article preliminary research and 8th article documentation will provide more detailed documentation and a detailed guide will be created for further studies. The fact that no or minumum physical additions will be made for the presentation of the material, will be effective in 9th article which is the protecting the original material. In this way, reintegration works that sometimes put a heavy burden on the original item and will be large in the case of Tekke Bay (W Beach) will be avoided in this way. The use of augmented reality, one of the contemporary methods, will provide an understandable and effective presentation of the scattered, highly damaged ruins in Tekke Bay (W Beach). By this way the preservation and display which is the 13th article will be expanded with visionary techniques. The area will also be experienced by visitors who cannot dive. At the same time, Tekke Bay (W Beach) is one of the first amphibious operations in the history of modern warfare and its unique underwater cultural heritage evaluated by 1994 ICOMOS Nara Certificate of Authenticity. The place of the Dardanelles War in the history of the world and The Republic of Turkey, can still be read on the cultural heritage elements of the area. Today this value has been evaluated in thesis within the scope of 2008 ICOMOS Quebec the Declaration for the Protection of the Spirit of Place and its importance has been emphasized in presenting it to visitors. The 2008 ICOMOS Charter for the Interpretation and Presentation of Cultural Heritage Sites has been examined within the scope of the thesis to develop presentation methods suitable for the original situation of Tekke Bay (W Beach). Increasing the intelligibility of the inventory of Tekke Bay (W Beach) with augmented reality presentations, ensuring the preservation and presentation of the cultural heritage elements above and under water in the bay in a way that reflects the spirit of the place, ensuring the least physical integration in accordance with the principle of minimum damage, historical photographs, drawings, etc. providing an original experience by overlapping the sources on cultural heritage elements, the most suitable presentation method for Tekke Bay (W Beach), with its prominent advantages such as no need for additional physical presentation tools, no need for directional markers in the bay. Preservation of the original state of the bay with the reduction of physical presentations and guides, creating alternative presentations at the perimeter of the area and at viewing points for visitors who cannot visit underwater. As a result, it is thought that augmented reality presentations and conservation methods will be the result of the thesis, which will be conveyed to the visitors in the most healthy and effective way by protecting the cultural heritage in Tekke Bay (W Beach),with minimum physical impact.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    387916

    Recoding the nautical archaeology: Virtual museum of underwater cultural heritage

    Denizel arkeolojiyi yeniden kodlama: Su altı kültür mirası sanal müzesi

    GÜZDEN VARİNLİOĞLU

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2011

    İç Mimari ve Dekorasyonİhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi

    İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Ana Sanat Dalı

    PROF. DR. BÜLENT ÖZGÜÇ

  2. Tez No

    493047

    Kilikya bölgesinde sualtı kültür mirasının korunması perspektifinde üç boyutlu grafik modelleme

    Three dimension modelling in the perpective of the protection of underwater cultural heritage in Cilicia region

    ÇETİN ACAR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    ArkeolojiSelçuk Üniversitesi

    Arkeoloji Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. HAKAN ÖNİZ

  3. Tez No

    615602

    Sualtı kültürel peyzajının dokümantasyonu ve haritalanması: Likya antik bölgesi - Kaş

    Documentation and mapping of underwater cultural landscapes – case study: Ancient Lycia – Kaş

    SİNEM GÜREVİN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    Peyzaj Mimarlığıİstanbul Teknik Üniversitesi

    Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. YASİN ÇAĞATAY SEÇKİN

  4. Tez No

    217335

    Ülkemizin taraf olmadığı sualtı kültürel mirasının korunması sözleşmesi ve sualtı kültür varlıklarımız

    Convention on the protection of underwater cultural heritage that Turkey is not a party and underwater cultural heritage

    UMUT GÖRGÜLÜ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2007

    ArkeolojiSelçuk Üniversitesi

    Arkeoloji Ana Bilim Dalı

    DOÇ.DR. ASUMAN BALDIRAN

  5. Tez No

    733198

    Sualtı kültür varlıklarının in situ koruma yöntemlerinin değerlendirilmesi

    Evaluation of in situ preservation methods of underwater cultural heritage

    HİRANUR GÜLTEKİN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    Arkeolojiİstanbul Üniversitesi

    Taşınabilir Kültür Varlıklarını Koruma ve Onarım Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. NAMIK KILIÇ

Geri Dön