Geri Dön

Hidrometalürjik yöntemle çinko üretim prosesinde oluşan ekstraksiyon artığının kirletici özelliklerinin incelenmesi ve stabilizasyonu

Investigation on pollution potential and stabilization of extraction residue generated in hydrometallurgical zinc production plant

  1. Tez No: 770710
  2. Yazar: ARZU ÖZVERDİ
  3. Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ERDEM
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Çevre Mühendisliği, Environmental Engineering
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2022
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Fırat Üniversitesi
  10. Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Çevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 98

Özet

Çinko üretiminde, cevherin içerdiği çinko H2SO4 kullanılarak ekstrakte edilir. Bu aşamada asitte çözünmeyen ve içerisinde ağır metaller bulunan tehlikeli bir atık açığa çıkmaktadır. Bu atığın deşarj edilmeden önce uygun bir stabilizasyon/solidifikasyon (S/S) yöntemiyle çevreye zarar vermeyecek bir hale getirilmesi zorunludur. Bu çalışmada; çinko üretim prosesinde oluşan çinko ekstraksiyon artığının (ÇEA) XRF ve XRD analizleriyle kirletici bileşenleri belirlenmiş ve portland çimentosu (PÇ), kireç, uçucu kül (UK) ve fosfat kayası (FK) ile S/S'i incelenmiştir. ÇEA'nın ana bileşen olarak % 19.02 Pb, % 7.98 Zn, % 6.19 Ca, % 5.44 Fe, % 6.74 Si, % 1.85 Al ve % 12.25 S, ana bileşenlerin yanı sıra 602, 310 ve 224 mg/kg oranında sırasıyla Cu, Cd ve Ni gibi minör bileşenler içerdiği tespit edilmiştir. Ana bileşenlerden kurşunun anglesit [PbSO4] ve massicot [PbO], çinkonun franklinite [ZnFe2O4], kalsiyumun jips [CaSO4.2H2O], demirin maghemit [Fe2O3] ve hercinit [Al2FeO4] ve silisin kuartz [SiO2] kristal yapısında bulunduğu belirlenmiştir. ÇEA'nın içerdiği kirleticilerin çözünürlüğüne sıvı/katı oranı, temas süresi ve pH'nın etkisi incelenmiş ve TCLP (Toxicity Characteristic Leaching Procedure-Toksisite Özellikli Liç İşlemi), MEP (Multiple Extraction Procedure-Çoklu Ekstraksiyon İşlemi), SPLP (Synthetic Precipitation Leaching Procedure- Sentetik Asit Yağmurunu Modelleyen Liç İşlemi) ve Eluat testleriyle de kirlilik potansiyelleri ortaya koyulmuştur. Artan sıvı/katı oranı ile ortama geçen metal iyon konsantrasyonlarının azaldığı, artan temas süresine bağlı olarak bir miktar arttığı, pH 11 ve 12 haricinde ise pH ile fazla değişmediği tespit edilmiştir. Uygulanan TCLP, SPLP ve eluat testleriyle toksik bileşenlerden kurşun ve kadmiyum çözeltiye sırasıyla 69 ve 2.9, 3 ve 0.9, 3.82 ve 0.68 mg/L oranında geçmiştir. MEP testiyle de 21. ekstraksiyonda dahi kurşunun TCLP sınır değeri olan 5 mg/L'nin üzerinde çözeltiye geçtiği tespit edilmiştir. Çözünen kurşun ve kadmiyum değerlerine bağlı olarak; ÇEA'nın kirlilik yükünün önemli derecede olduğu, bu nedenle de evsel atıklarla birlikte depolanamayacağı veya gelişigüzel çevreye atılamayacağı belirlenmiştir. Kirletici bileşenlerin çözünmelerini önlemek amacıyla uygulanan S/S ile ÇEA'nın % 10 PÇ, % 30 UK, % 50 FK ve % 50 kireç varlığında stabilize ve solidifiye olduğu metalik bileşenlerin oldukça stabil bir hale geldiği ve S/S ile ağır metallerin çözünmeyen hidroksit bileşiklerine dönüşerek stabilize ve solidifiye olduğu belirlenmiştir.

Özet (Çeviri)

In the hydromettalurgical zinc production, as the zinc leached by sulphuric acid, hazardous leaching residue that contains heavy metals and insoluble impurities forms. It is necessary to make it harmless environmentially by an appropriate stabilization/solidification (S/S) method before it is discharged. In this study, the pollutants and pollution potential of the zinc extraction residue (ZER) were determined, and its S/S by Portland cement (PC), lime, phosphate rock (FK) and fly ash (FA) were investigated. Primarily, the mineralogical and chemical compositions of ZER were determined by XRD and XRF analyses. Main constituents of the ÇEA were found to be 19.02% Pb, 7.98% Zn, 6.19% Ca, 5.44% Fe, 6.74% Si, 1.85% Al and 12.25% S. In addition, it has been determined that ÇEA contains minor components such as Cu, Cd and Ni in the concentrations of 602, 310 ve 224 mg/kg, respectively. It has been determined that the main components in the structure are lead in anglesite [PbSO4] and massicot [PbO], zinc in franklinite [ZnFe2O4], calcium in gypsum [CaSO4.2H2O], iron in maghemite [Fe2O3] and hercynite [Al2FeO4] and silica in quartz [SiO2] crystal structures. The effects of contact time (30-240 min), liquid/solid ratio (5-100) and pH (3-12) on the releasing of pollutants, and the pollution potential of the ZER by TCLP (Toxicity Characteristic Leaching Procedure), SPLP (Synthetic Precipitation Leaching Procedure), eluat test and MEP (Multiple Extraction Procedure) were examined. It was determined that the releasing concentrations of pollutants decrease with increasing liquid/solid ratio, increase slightly with the increasing contact time. But, they do not change significantly with pH (except pH 11 and 12). With the applied TCLP, SPLP and eluate tests, 69 and 2.9, 3 and 0.9, 3.82 and 0.68 mg/L of toxic components released into the solution, respectively. With the MEP test, it was determined that even in the 21st extraction, lead released above the TCLP limit value of 5 mg/L. Depending on the released lead and cadmium values, it has been determined that ZER has a significant pollution potential, therefore, it cannot be stored with household waste or thrown into the environment indiscriminately. With S/S applied to prevent the dissolution of the contaminants, ZER stabilized and solidified in the presence of 10% PÇ, 30% UK, 50% FC and 50% lime, the heavy metals stabilized and solidified with transforming into the insoluble hydroxide compounds by the S/S.

Benzer Tezler

  1. Çinko ekstraksiyon atığı döner filtre kekinden yüksek sıcaklık-basınç şartlarında çinko-kurşun kazanımı

    Recovery of zinc and lead from zinc extraction residue of rotary filter cake by high temperature-pressure leaching

    MEHMET ŞAHİN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2014

    Mühendislik BilimleriFırat Üniversitesi

    Çevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEHMET ERDEM

  2. Çinko ekstraksiyon atığı döner filtre kekinden NaOH liçi ile çinko-kurşun kazanımı

    Recovery of zinc and lead from zinc extraction residue of rotary filter cake by NaOH leaching

    MUSTAFA YURTEN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2011

    Çevre MühendisliğiFırat Üniversitesi

    Çevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. MEHMET ERDEM

  3. Çinkolu atıkların hidrometalurjik yöntemle kazanılması

    Recovery of zinc from wastes by hydrometallurgical processes

    SUAT CENGİÇ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2007

    KimyaYıldız Teknik Üniversitesi

    Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. MUHLİS NEZİHİ SARIDEDE

  4. Pirinç atıklarındaki bakır ve çinkonun hidrometalurjik yöntemle geri kazanımında iyonik sıvıların kullanılabilirliğinin araştırılması

    Investigation of usability of ionic liquids for recovery of copper and zinc by hydrometallurgical method from brass foundary wastes

    AYFER KILIÇARSLAN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2016

    Metalurji MühendisliğiYıldız Teknik Üniversitesi

    Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MUHLİS NEZİHİ SARIDEDE

  5. Galvaniz küllerinden klor giderilmesi

    Dechlorination of zinc ash

    FİLİZ ÇINAR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1990

    Metalurji Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    PROF.DR. OKAN ADDEMİR