Orta Asya'da atın ehlîleştirilmesi, yetiştirilmesi ve bölgeye özgü at ırkları
Horse tale, breeding, and region-special horse breeds in Central Asia
- Tez No: 771276
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ENGİN EROĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Central Asia, Turks, Horse, Horse Breeds, Horse Diseases
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Amasya Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 176
Özet
Orta Asya, Hazar Denizi'nin doğusunda ve kuzeyinde büyük çöllerle, otlaklarla çevrili kapalı bir alan içerisinde yer almaktadır. İlk Türk anayurdu olan bu coğrafyanın etrafında yüksek dağlar bulunmaktadır. Orta Asya'da iklim, devletlerin ve toplumların yaşamını belirleyen en temel etkendir. İklimin karasallığı ve kuraklığı; sulamayı kısıtladığı gibi tarım yapılmasına da engel olmuştur. Nitekim tarımın yapılamaması, iklimin kurak oluşu; Orta Asya coğrafyası üzerinde yaşayan toplulukları zorunlu olarak hayvancılık yapmaya itmiştir. Hayvanlarına gür otlaklar bulmak ve yaşamlarını devam ettirebilmek için göçebe bir yaşamı benimseyen Türkler, bu yaşamın vazgeçilmez hayvanı olarak da atı görmüşlerdir. At, Türklerin yaşamının her alanında var olmuştur. Orta Asya, Türk yaşamına ve karakterine etki ederken, Türklerde atlarına etki etmekteydiler. Kendilerini at ile o kadar içselleştirmişlerdir ki yapılan arkeolojik kazılarda kurganlardan at iskeletleri, at koşum takımları çıkarılmıştır. Kurganlarla sınırlı kalmayan at; sosyal, ekonomik, siyasi, askeri, dini hayatta, edebiyatta, sanatta, kültürde ve mitolojide kendisine yer bulmuştur. Adeta Türk'ün kanadı, sırdaşı, yoldaşı ve dostu haline gelmiştir. Orta Asya'da at yetiştiriciliğine büyük önem verilmiştir. Türkler tarafından yetiştirilen at ırklarının, üzerinde yaşanılan coğrafyanın koşullarına uyum sağlaması için sıkı bir eğitimden geçirilmiştir. Doğumundan ölümüne kadar süren bu eğitimlerde ana tema atların; bozkırın hırçın, hırslı, agresif ve sert yapısına dayanaklı olmasıdır. Nitekim Orta Asya Türk atları istenilen dayanıklılığa sahip olduğu gibi son derece zarif ve güzel atlardır. At yetiştiriciliğinde diğer önemli bir husus ise atların bakımıdır. Türk atları coğrafyayla uyumlu olarak göçebe yaşamda yazlık ve kışlıklarda barındırılmaktaydı. Atların barındırıldıkları yerlerin temiz ve mevsimsel koşullara göre havadar olmasına dikkat edilirdi. Barınmanın yanında temizliği de yapılan atların, bu kapsamda tımarına ve ayaklarının nallanmasına dikkat edilmekteydi. Atlara nal çakımı ayaklarının taştan ve topraktan korunması için yapılmaktaydı. Güzel bir bakımdan geçirilen atlar ister istemez hastalanıyordu. Bu hastalıklar ya bakımsızlıktan ya da üzerinde yaşanılan coğrafyanın koşullarından kaynaklanıyordu. Hastalanan atların büyük bir titizlikle tedavisi yapılır ve eski sağlığına kavuşması beklenirdi. Tez çalışmamız giriş ve sonuç bölümleri hariç dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Orta Asya'da yaşam şartları ve atın ehlîleştirilmesi konusu bulunmaktadır. Bu kapsamda değinilen konular arasında Orta Asya'nın tabiatı, iklimi, yaşamı ve bu coğrafya üzerinde yaşayan Türklerin ilk anayurdu, yayılma sebepleri, Orta Asya'nın Türk yaşamına etkisi ile eski Türk kültürleri, bu kültürlerin ana unsurlarından biri olan at ve at koşum takımları bulunmaktadır. İkinci bölümde Türk kültüründe ve siyasal yaşamında atın önemine yer verilmiştir. Bu bağlamda sosyo-ekonomik, siyasi, askeri, dini ve edebi açıdan atın yeri ve önemi konuları ele alınmıştır. Ayrıca bu bölümde ikinci bir kısım oluşturularak Türklerde dini, mitolojik, sanat ve edebiyat açısından at unsuru irdelenmiştir. Üçüncü bölümde Orta Asya Türk tarihi coğrafyasına özgü at ırkları hakkında bilgiler verilmiştir. Bu kapsamda Sibirya ve Ötüken Atları, Kazak Atları, Kırgız Atları, Özbek Atları, Türkmen Atları, Kafkas Atları, İdil ve Güney Rusya Atları ele alınmıştır. Dördüncü ve son bölümde ise Orta Asya Türk tarihi coğrafyasına özgü atların bakımı konusu anlatılmıştır. Anlatılanlar arasında Türklerde at yetiştiriciliği, atların eğitimi, bakımı, at hastalıkları ve tedavi şekilleri bulunmaktadır.
Özet (Çeviri)
Central Asia is located in a closed area surrounded by large deserts and grasslands to the east and north of the Caspian Sea. There are high mountains around this geography, which is the first Turkish homeland. Climate in Central Asia is the most fundamental factor determining the life of states and societies. The continentality and aridity of the climate; It restricted irrigation as well as hindered agriculture. As a matter of fact, agriculture cannot be done, the climate is dry; It forced the communities living on the geography of Central Asia to engage in animal husbandry. The Turks, who adopted a nomadic life in order to find lush pastures for their animals and to continue their lives, saw the horse as the indispensable animal of this life. The horse has existed in every aspect of the life of the Turks. While Central Asia was affecting the Turkish life and character, the Turks were also affecting their horses. They internalized themselves with the horse so much that during the archaeological excavations, horse skeletons and horse harnesses were unearthed from the kurgans. The horse, not limited to kurgans; It has found its place in social, economic, political, military, religious life, literature, art, culture and mythology. He has almost become the wing, confidant, comrade and friend of the Turk. Horse breeding was given great importance in Central Asia. The horse breeds bred by the Turks have undergone rigorous training in order to adapt to the conditions of the geography they live on. In these trainings, which lasted from birth to death, the main theme is horses; The fact is that the steppe is resistant to its vicious, ambitious, aggressive and hard structure. As a matter of fact, Central Asian Turkish horses have the desired endurance and are extremely elegant and beautiful. Another important issue in horse breeding is the care of horses. Turkish horses were kept in summer and winter houses in the nomadic life in accordance with the geography. Care was taken to ensure that the places where the horses were housed were clean and airy according to seasonal conditions. In this context, attention was paid to the grooming and shoeing of the horses, which were cleaned as well as sheltering. Horseshoes were used to protect their feet from stone and soil. Horses, which had been well cared for, were inevitably sick. These diseases were caused either by neglect or by the conditions of the geography they lived on. Sick horses were treated with great care and expected to regain their former health. Our thesis consists of four parts, excluding the introduction and conclusion parts. In the first chapter, there is the subject of living conditions in Central Asia and the domestication of the horse. Among the topics covered in this context are the nature, climate, life of Central Asia and the first homeland of the Turks living on this geography, the reasons for its spread, the effect of Central Asia on Turkish life and ancient Turkish cultures, horse and horse harnesses, which are one of the main elements of these cultures. In the second part, the importance of horse in Turkish culture and political life is given. In this context, the place and importance of the horse in socio-economic, political, military, religious and literary terms are discussed. In addition, in this section, a second part was created and the horse element was examined in terms of religion, mythological, art and literature in Turks. In the third chapter, information about the horse breeds specific to the Central Asian Turkish historical geography is given. In this context, Siberian and Ötüken Horses, Kazakh Horses, Kyrgyz Horses, Uzbek Horses, Turkmen Horses, Caucasian Horses, İdil and Southern Russian Horses were discussed. In the fourth and last chapter, the subject of the care of horses specific to the Central Asian Turkish historical geography is explained. Among the stories told are horse breeding, horse training, care, equine diseases and treatment methods among the Turks.
Benzer Tezler
- 8. - 11. yüzyıllar arasında göçebe Türklerin yaylak ve kışlak hayatı
The pastural life of nomadic Turks in summer and winter between the 8th and 11th centuries
ÖZCAN KAYALI
- İskit, Hun ve Göktürklerde sosyal ve ekonomik hayat
Social and economical lives of scythes (Sakas), Huns and Göktürks
AYHAN BALABAN
- Rıdvan Nafiz Edgüer'in hayatı ve Küçük Türk Tarihi adlı kitabının transkripsiyonlu metni
Rıdvan Nafiz Edguer life and Little Turkish History the text of the book transcript
ÖMER ERİŞ
- Orta Asya petrogliflerindeki at tasvirleri
Horse descriptions on Central Asian petroglyphs
MEHMET AKİF ARSLAN
- Bozkır kavimlerinde askeri kültür (Başlangıçtan IX. yüzyıla kadar)
Military culture in steppe tribes (From beginning to IXth century)
EDA DURMUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
TarihAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ESMA REYHAN