İsâmüddîn İsferâyînî'nin (ö. 943/1536) hayatı ve 'Amme cüzü tefsirindeki metodu
The life of Isamuddin Isferaiini (died c. 943/1536) and the method in the 'Amme juzu tafsir
- Tez No: 771911
- Danışmanlar: DOÇ. DR. TUĞRUL TEZCAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Karabük Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tefsir Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 154
Özet
İsâmüddîn İbrâhîm b. Muhammed b. Arabşâh el-İsferâyînî hem baba hem de anne tarafından eğitimli ve dönemin idarî devlet yapılanmasında kadılık yapmış bir ailede dünyaya gelmiştir. Sahip olduğu keskin zekâsı ile dünyaya geldiği İsferâyîn'deki medreselerde eğitim hayatına devam eden müfessirin sahip olduğu ailevî özelliği için beyt-i ilim tabiri kullanılmaktadır. Daha sonra tahsil için gittiği Herât'ta Abdurrahmân el-Câmî'ye (ö. 898/1492) uzun süre öğrencilik yapmış ve eğitim gördüğü medreselere genç yaşta müderris olarak tayin edilmiştir. Müellifin yetmiş iki yaşında vefat ettiği genel olarak kabul edilmekle birlikte vefat yılıyla ilgili farklı bilgiler vardır. Bunda yaşadığı coğrafyadaki siyasî kargaşa ve iktidar mücalelerinin etkisi olduğu kuvvetle muhtemeldir. Talebelerinden birinin verdiği bilgiye dayanarak 943/1536 yılında vefat ettiği tercih edilmektedir. Bu yıla göre hesaplanan doğum tarihinin de 871/1467 senesi olarak belirlendiği görülmektedir. Uzun süre resmî mederris olarak görev yapan müellif çıkan bir fitne sebebiyle Semerkand'a yerleşmiş ve orada da ilmî faaliyetlerine devam etmiştir. Ziyaret için gittiği Buhârâ'da vefat etmiştir. Birçok talebe yetiştiren İsferâyînî dînî ilimlerin hemen hemen tamamında eser telif etmiştir. Özellikle sarf, nahiv, belâgat, kelam ve mantık alanında yazdığı eserlerle kendini ispatlamış ve kabul görmüş bir âlimdir. Yazdığı eserlerindeki tenkitçiliği ve tartışma üslûbundan eleştirel kişiliği ön plana çıkmaktadır. Tefsir alanında Beyzâvî'nin Envâru't-Tenzîl adlı eserine yazdığı hâşiye ile 'amme cüzüne yazdığı Tefsîru Cüz'i 'Amme isimli müstakil eserleri vardır. Müellifin tefsirinde kelimelerin gramer bilgisi, mânâları, i'rap ve belâgat tahlilleri ön planla çıkmaktadır. Farklı kaynaklara atıf yapan İsferâyînî'nin özellikle Zemahşerî (ö. 538/1144) ve Beyzâvî'den (ö. 685/1286) çokça istifade ettiği görülmektedir. Ancak eleştiri ve tenkitten de geri durmamaktadır. Bu da kendisine âyetlerin açıklanmasında yeni bakış açısı kazandırmaktadır.
Özet (Çeviri)
İsâmüddîn İbrâhîm b. Muhammed b. Arabşah al-Isferâyînî was born in a family that was educated by both his father and mother and was a judge in the administrative state structure of the period. The term“beyt-i ilm”is used for his keen intelligence and the familial characteristic of the mufassir, who continues his education in the madrasahs in Isferâyîn, where he was born. He later studied at Abdurrahmân al-Câmî in Herât, where he went for education, and was appointed as a professor at a young age to the madrasahs where he studied. Although it is generally accepted that the author died at the age of seventy-two, there are different information about the year of his death. It is highly probable that the political turmoil and power struggles in the geography he lived in had an effect on this. It is generally preferred that he died in 951/1544. It is seen that the date of birth is determined according to this year. The author, who served as an official school for a long time, settled in Samarkand due to a strife and continued his scientific activities there. He died in Bukhara, where he went to visit. Isferâyînî, who trained many students, wrote works in almost all of the religious sciences. He is a scholar who has proven himself especially with the works he wrote in the fields of saris, syntax, rhetoric, kalam and logic. His critical personality comes to the fore due to his criticism and discussion style in his works. In the field of tafsir, there are separate works named“Amme”, which he wrote for the“public juz”and annotation he wrote for Beyzâvî's Envâru't-Tenzîl. In the interpretation of the author, grammatical knowledge of words, their meanings, and analysis of rhetoric and rhetoric come to the fore. It is seen that İsferâyînî, who refers to different sources, especially benefited from Zemahşerî a lot. However, he does not shy away from criticism and criticism. This gives him a new perspective in the explanation of the verses.
Benzer Tezler
- Şerḥu'r-Raḍī 'ale'l-Kāfiye Şerḥu İṣām 'ale'l-Kāfiye adlı nahiv eserinin metodolojik açıdan mukayesesi
A methodological comparison between two nahiwbooks: Sharh Al-Raḍī Li-Kafiyat and Sharh Al-Isam Li-Kafiyat
ABDURRAHMAN BAŞCI
Doktora
Türkçe
2021
DilbilimEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ YUSUF KARATAŞ
- تحليل حاشية عصام الدين عربشاه الإسفراييني المخطوط(ت ٩٥١ه) على تفسير البيضاوي (سورة الأنعام )
İsâmüddîn Arabşâh el-İsferâyînî'nin (V. 945/1538), Hâşiye ʹalâ Tefsîri'l-Beyzâvî adlı yazma eserinin incelenmesi (En'am suresi)
MAJID KAREEM ABDULLAH ABDULLAH
Yüksek Lisans
Arapça
2021
DinÇankırı Karatekin ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HİKMETULLAH ERTAŞ
- İsmail b. Sinan es-Sivasi (ö 1048/ 1638)'nin Haşiye ala Şerhi'l-İsam ala Risaleti'l-İstiare adlı eserinin tahkiki
The analyses of Hâşiye'alâ Şerhi'l İsam 'alâ Risâleti'l of İsmâîl b. Sinan es- Sîvâsî
BAYRAM KURT
Yüksek Lisans
Arapça
2019
DilbilimGümüşhane ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SELAHATTİN FETTAHOĞLU
- Halil Fevzi Efendi'nin el-Hâşiyetü'l-Cedîde adlı eseri
Halil Fevzi Efendi life works and analysis of his work 'el-Hâşiyetü'l-Cedîde Alâ Şerh-i Îsâmi'l-Ferîde
ABDULLAH ASLAN
Doktora
Türkçe
2024
DilbilimSüleyman Demirel ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN SOYUPEK
- عجالة البيان في شرحالميزان لمحمد ميراك الطاشكندي(دراسة وتحقيق)
Muhammed Mîrek et-Taşkendî'nin 'Ucâletü'l-Beyân fî Şerhi'l-Mîzân adlı eseri (İnceleme ve tahkik)
AHMAD ALALI
Doktora
Arapça
2023
Dilbilimİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ BULUT