Şefika Yarkın'ın hayatı, eserleri ve hikâyeciliği üzerine bir inceleme
An analysis on the life, works and storytelling of Şefika Yarkın
- Tez No: 772159
- Danışmanlar: DOÇ. DR. TÜRKAN GÖZÜTOK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Şefika Yarkın, Afganistan Özbek Edebiyatı, Hikâye, Doğu Türkçesi, Şefika Yarkın, Afghanistan Uzbek Literature, Story, Eastern Turkish
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Karabük Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 274
Özet
Çalışma, modern Özbek edebiyatının kadın yazar ve şairlerinden biri olan Şefika Yarkın'ın hayatı, eserleri ve hikâyeciliği üzerine bir inceleme yapılmıştır. Muhammed Kasım Karizade kızı Şefika Yarkın 1955'te Afganistan'ın Sar-i Pul şehrinin Kazizade Mahallesinde dünyaya gelmiştir. İlkokulu Mezar-i Şerif Sultan Raziye kız lisesinde ortaokul ve liseyi ise Kabil şehrindeki Rabia-yi Belhi lisesinde okumuştur. Okulu bitirdikten sonra Kabil Üniversitesi edebiyat ve beşeri bilimler fakültesi gazatacilik bölümünü kazanmış 1976 yılında bu bölümden mezun olmuştur. 1999 yılında Özbekistan Cumhuriyeti, Emir Ali Şîr Nevâî dil ve edebiyat enstitüsü bilimler akademisinde filologiya fenleri bölümünde doktora diplomasını almıştır. Şefika Yarkın Özbekçe, Farsça ve Peştunca'yı ana dili seviyesinde, Türkçe, Rusça, İngilizce,Urdunca ve İsveç dilini iyi derecede bilmektedir. Şefika Yarkın ortaokuldayken babası Rusça'dan Farsça'ya çevirilmiş“Mor Çiçek”adlı bir hikâye kitap hediye etmiş ve o kitabı okuduktan sonra edebiyat ile ilgilenmeye başlamıştır. Yarkın Afganistan Özbek edebiyatının modern dönem kadın şair ve yazarlarından başta olmak üzere çocukluktan itibaren edebiyatla ilgilenmektedir. Özbek edebiyatı denilince ilk aklımıza gelen isim Emir Ali Şîr Nevâî dir. Nevâî'nin sanatı kendi dönemindeki birçok şairleri etkilemekle birlikte kendinden sonraki dönemlerde gelen şair ve yazarları etkilemiş ve hâlâ onun izlerini Özbek edebiyatında görmek mümkündür. Afganistan'daki Özbek şiarları Çağatay dönemindeki şairlerin eserlerini okuyarak ve onların eserlerinden etkilenerek izlerini sürdürmektedir. Emir Ali Şîr Nevâî Çağatay Özbek edebiyatının dünya edebiyatı düzeyine getirmeye başarmış ve önünü açmıştır. Yarkın'nın basılmış hikâyeleri,“Yine Görüşünceye Kadar”,“Kurtuluş, EbediyeteErişen Gece”,“Son Yol”,“Facia, ”Aslan Neden Ormana Kaçtı“, ”Barış İçin Güreş“, ”Bebek Avlayan Kartallar“ Özbek Türkçeden ve Farsça'dan Türkçe'ye çevirilmiştir. Basılmamış hikâyeleri, ”İki Köpek Yavrusu“, ”Yalansız Şehir“, ”Beyaz Civciv“, ”Şehzade“ ve ”Su Perisi“, ”Çözülen Kulaklar“, ”Annem Söyleyen Hikâyeler“ ve ”Yalanın Sonu" adlı hikâyeleri de incelemesi yapılmıştır. Yarkın Agfanistan modern Özbek edebiyatında edebî eserleri, akademik çalışmaları, siyasi ve toplumsal faaliyetleri ile öne çıkan kadın şairlardan biridir. Yazarın yaratığı eserleri kelime, sanat ve hazine bakımından çok zengin bir edebî dile sahiptir. Yarkın, ana vatan, huzur, aşk, vatan sevgisi, vatan toprağı, gurbet, baharın ruhu, güneş misafiri, son yol, özlem vs. konuları işlemiştir. Yarkın Farsça ve Özbek Türkçede 45'dan fazla eser yaratmış, eserlerinin çoğunu Juvandun ve Terbiyet dergisinde yayımlanmıştır. Şairin şiir ve hikâyelerinde çoğunlukla Çocuk, Vatan ve Kadın söz konusudur. Şiirinde ahengi, Kafiye, redif ve aruz vezni uyumlu bir şekilde kullanılmıştır. Yarkın Afganistan modern Özbek Türkçesi'nde hikâyeciliği başlatıcısıdır. On birinci sınıftayken hikâye yazmaya başlamış ama bir sınıf arkadaşı yazdığı hikâyelerini izinsizce okuyup defterinin köşesinde kendi fikirlerini eklemiş ve Yarkın ise kızgançlıktan yazdığı hikâyelerini yıkmış ve üniversite dönemine kadar hikâye yazmaya ara vermiştir. Yarkın'a göre hikâyeni kaleme alınca önce iyice beğine güçlendirir ve kağıda yazılır sonra defalarca okunup düzeltilir. İlk hikâye kitabı olan (Yine Görüşünceye Kadar), 2007'de yayımlanmıştır. Yarkın her zaman kaleme aldığı hikâyelerinde kadınların sözcüsü olmuş ve onların üzerindeki zülmu, şiddet ve baskıyı dünyaya yansıtmak amacıdır. Afganistan'da 45 yıldır savaş yüzünden kadınlara şiddet, zulüm, adaletsizlik, haksızlık uygulanmaktadır. Ülkede savaş ve yoksulluktan dolayı kızları borç karşılığına satmak, tecavüzlere uğramak, öldürmek gibi her türlü baskı ve zulüm altında hayatlarını devam ettirmektedir. Yarkın Afganistan Özbek edebiyatı anlayışının dil politikasını hikâyelerinde ilke edinen sanatçılarından biridir. Bütün eserlerinde akıcı ve sade Özbek Türkçesi kullanarak kendi dili politikasını oluşturmuştur. Yarkın'ın hikâyelerinde tasvir oldukça başarılı ve anlatım özelliklerine sahipdir. Sanatçı sanatını icra ederken anlatım tekniklerini kullanarak hikâyelerinde anlatım açısından zengin bir dile sahiptir. Özbek dilinin önemli bir özelliği olan ikileme sisteminde şiir ve hikâyelerinde bolca istifâde eder. böylece anlatımında konuşma dilinin, canlılığı ve akıcılığı kazandırılmış olur. Afganistan'da yarım yüzyıldır devam eden savaş ve iç karışıklıkta daima ilk hedef durumundaki kadın ve kızların yaşadığı zorlu hayatı eserlerinde ele almıştır. Ülkede cihadı ve dini baskı unsuru olarak kullanıp kadınları cahil ve eğitimsiz bırakan, haklarını gaspeden kesimlere karşı kadınların sesi olmayı amaçlamıştır. Yarkın hikâyelerinde ülkede cereyan eden olaylara gözlemci sıfatı ile ve bizzat şahit olduklarını kaleme alarak dünyaya duyurmaya çabalamıştır.
Özet (Çeviri)
In the study, an examination was made on the life, works and storytelling of Şefika Yarkın, one of the women writers and poets of modern Uzbek literature. Muhammed Kasım Karizade's daughter Şefika Yarkın was born in 1955 in the Kazizade District of Sar-i Pul city, Afghanistan. She attended primary school in Mezar-i Şerif Sultan Raziye girls' high school, and secondary school and high school in Rabia-yi Belhi high school in Kabul. After graduating from school, she won the Department of Journalism at the Faculty of Literature and Humanities at Kabul University. She graduated from this department in 1976. In 1999, he received his doctorate degree from the Department of Philology at the Emir Ali Şîr Nevâî Language and Literature Institute, academy of sciences in the Republic of Uzbekistan. Şefika Yarkın is fluent in Uzbek, Persian and Pashtun at native level, as well as Turkish, Russian, English, Urdu and Swedish. When Şefika Yarkın was in secondary school, her father gave a story book called“Mor Çiçek”translated from Russian to Persian as a gift, and after reading that book, she became interested in literature. Yarkın has been interested in literature since childhood, especially among the modern period women poets and writers of Afghanistan Uzbek literature. When it comes to Uzbek literature, the first name that comes to mind is Emir Ali Şîr Nevâî. Although Nevâî's art influenced many poets of his time, it influenced poets and writers who came in the following periods and it is still possible to see his traces in Uzbek literature. Uzbek slogans in Afghanistan continue their traces by reading the works of poets of the Chagatai period and being influenced by their works. Emir Ali Şîr Nevâî Çağatay succeeded in bringing Uzbek literature to the level of world literature and paved the way. Yarkın's published stories,“Until We See You Again”,“Liberation, Eternal Night”,“The Last Road”,“The Disaster,”“Why Did the Lion Flee to the Forest”,“Wrestling for Peace”,“Eagles Hunting Babies”are in Uzbek Turkish and Persian. His unpublished stories are“Two Puppy”,“City Without a Lie”,“White Chick”,“Prince”and“Water Fairy”,“Ears That Dissolved”,“Stories That Tell My Mother”and“The End of Lie”. The stories were also analyzed. Yarkın Agfanistan is one of the prominent female poets in modern Uzbek literature with her literary works, academic studies, political and social activities. The works created by the author have a very rich literary language in terms of words, art and treasure. Yarkın, homeland, peace, love, patriotism, homeland, homeland, homeland, spirit of spring, sun guest, last road, longing etc. covered the topics. Yarkın has created more than 45 works in Persian and Uzbek Turkish, and most of his works have been published in the journals of Juvandun and Terbiyet. In the poems and stories of the poet, Child, Homeland and Woman are mostly in question. In his poetry, harmony, rhyme, redif and aruz meter are used in harmony. Yarkın Afghanistan is the initiator of storytelling in modern Uzbek Turkish. He started to write stories when he was in the eleventh grade, but a classmate read his stories without permission and added his own ideas in the corner of his notebook, and Yarkın destroyed his stories out of anger and stopped writing stories until his university term. According to Yarkın, when you write your story, it first strengthens your mind and then it is written on paper and then read and corrected many times. His first story book“Yine Seenceye Kadar”was published in 2007. Violence, oppression, injustice and injustice have been applied to women in Afghanistan for 45 years because of the war. Due to war and poverty in the country, they continue their lives under all kinds of oppression and persecution, such as selling girls for debt, being raped and murdered. Yarkın is one of the artists who adopted the language policy of Afghanistan Uzbek literature as a principle in his stories. He created his own language policy by using fluent and plain Uzbek Turkish in all his works. The depiction in Yarkın's stories is quite successful and has narrative features. The artist has a rich language in terms of narration in his stories by using narrative techniques while performing his art. He makes great use of the reduplication system, which is an important feature of the Uzbek language, in his poems and stories. thus, the liveliness and fluency of the spoken language is gained in the narration. In his works, he dealt with the difficult life of women and girls, who are always the first targets in the war and civil turmoil that has been going on for half a century in Afghanistan. It aimed to be the voice of women against those who use jihad and religion as an element of oppression, leaving women ignorant and uneducated, and usurping their rights. Yarkın tried to announce the events taking place in the country in his stories, as an observer, and by writing what he personally witnessed to the world.
Benzer Tezler
- Şefika Yarkın'ın (Shafiqa Yarqin) hayatı ve edebi eserleri
Works and life of Shafika Yarqin
FATMA BEGZADA
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
BiyografiGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NEZAHAT ÖZCAN
- Günümüz Afganistan Özbek nesri üzerinde muhteva incelemesi
The content research on present-day Afghan-Uzbek prose
SULTANMAHMOOD TOYGHUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. VELİ SAVAŞ YELOK
- Şefike Yarkin'in Alisden Bir Ses adlı eseri üzerine bir çalışma (transkripsiyon-aktarma-inceleme-sözlük)
A study on Shafiqa Yarqin's work titled 'A Voice From Alis' (transcription, translation, analysis, dictionary)
ADIL BEG BUNYAD
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DilbilimAfyon Kocatepe ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET KARAMAN
- Muhammed Yahya Hafızî Jawzjanî (Hayatı, sanatı ve eserleri)
Muhammed Yahya Hafizî Jawzjanî (Life, art and works)
SAIFUL MALIK UYGUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıNevşehir Hacı Bektaş Veli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÇERİBAŞ
- Dîvân-ı Kebîr'in yazma nüshaları ve Türkçe tercümeleri
Manuscript copies and Turkish translations of Dīvān-ı Kabīr
GÜNGÖR LEVENT MENTEŞE
Doktora
Türkçe
2024
Mütercim-TercümanlıkAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiMütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ADNAN KARAİSMAİLOĞLU