Zâkirlik geleneğinde müzik ve kadın kimliği: Ankara merkez örneği
Music and woman identity in the tradition of zâkirlik: Case of Ankara center
- Tez No: 772651
- Danışmanlar: PROF. DR. SEVİLAY ÇINAR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Güzel Sanatlar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Müziği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Müzikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 228
Özet
Birbirinden farklı inanç ve pratiklere sahip olan hem senkretik hem de heterodoks topluluk olma özelliği gösteren Alevi-Bektaşi inancında, sözlü kültür belleğinin bugüne kadar gelmesinde önemli rolü olan zâkirlerin izinin sürüleceği ortamlar, kadın ve erkeğin bir arada bulunduğu cemlerdir. Bazı yörelerde sazende, sazdar, sazandar, sazcı, guyende, âşık, âşık baba, kamber gibi çeşitli adlarla anılan zâkir, söz konusu cemlerde dedeyle birlikte cemi yürüten, cem ritüellerinin uygulanmasında müzik icrasını gerçekleştiren on iki hizmetliden birisidir. Ancak Alevi-Bektaşilikte kadın erkek eşitliğinden söz edilse de ve cemlerde kadın-erkeğin bir aradalığına vurgu yapılsa da zâkir kimliklerinin erkek ağırlıklı yapılanması; buna karşın kadın zâkirlerin görece az olması, 'zâkirlik' rolünün toplumsal cinsiyet bağlamında analiz edilmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bu gereklilikler doğrultusunda, alan çalışması kapsamında beş kadın zâkirle yarı yapılandırılmış görüşme yapılarak, zâkirlik geleneği hakkında sözlü ve müziksel verilerin elde edildiği çalışmada; Ankara'nın Batıkent ve Mamak ilçelerinde yer alan Pir Sultan Abdal Cemevi ve Tuzluçayır Cemevi'nde zâkirlik hizmeti yürüten kadın zâkirlerin, kendilerini konumlandırma biçimleri, icra pratikleri; toplumsal cinsiyet bağlamında analiz edilerek, etnografik alan çalışmasının yöntem ve teknikleri (gözlem, görüşme) kapsamında ortaya konulmuştur. Elde edilen veriler, çalışmada yer alan kadın zâkirlerin topluluğun içine girmelerinde zorlanmadıklarını, kabul görülme/görülmeme durumlarında ise toplumsal rolün yüklediği sorunsalların üstesinden gelerek bir takım önyargıların üstesinden geldiklerini göstermiştir. Diğer taraftan hem çalgılarına olan hakimiyetleri hem yetiştikleri kültür ortamlarının sağladığı imkânlar (repertuar hakimiyeti, icra pratikleri vd.), kadın zâkirlerin görünürlüklerinin sağlanmasında önemli etkenler olarak tespit edilmişlerdir. Yapılan alan araştırmasına göre cem içinde icra edilen müzikal türlerin; deyiş, semah, düvaz-ı imam, miraçlama ve tevhid formları olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada, alan araştırması ile elde edilen cem repertuar örneği (on dört adet); notaya aktarılarak tür, ses genişliği ve ritmik yapı açısından incelenmiştir.
Özet (Çeviri)
In the Alevi-Bektashi belief, which has different beliefs and practices and is both a syncretic and heterodox community, the environments where the traces of the zakirs, who have an important role in the preservation of the oral culture memory, can be traced, are the djems where men and women coexist. In some regions, the zakir, known by various names such as sazende sazdar, sazandar, sazcı, guyende, asık, asık baba, kamber is one of the twelve servants who conduct the cem together with the grandfather and perform the music in the implementation of cem rituals. However, although gender equality is mentioned in Alevi-Bektashism and the coexistence of men and women is emphasized in cem, the male-dominated structuring of zakir identities under the influence of gender codes; on the other hand, the relatively few female zakirs reveal the necessity of analyzing the role of 'zakir' in the context of gender. In line with these requirements, within the scope of the field study, semi-structured inverviews were conducted with five female zakirs and verbal and musical data about the traf zakir were obtained; the way of positioning themselves and their performance practices of female zakirs who perform zakir services in Pir Sultan Abdal Djemevi and Tuzlucayır Djemevi located in Batıkent and Mamak districts of Ankara; analyzed in the context of gender and revealed within the scope of the methods and techniques of ethnographic fieldwork (observation, interview). The date obtained showed that the female zakirs in the study did not have difficulty in entering the community, and in the cases of being accepted / not accepted, they overcame the problematics imposed by the social role and overcame some prejudices. On the other hand, both the dominance of their instruments and the opportunities provided by the cultural environments they grew up in (repertory dominance, performance practices, etc.) were determined as important factors in ensuring the visibility of female zakirs. According to the field research, the musical genres performed in cem; it has been determined that there are the forms of sayin, semah, düvaz-i imam, miraclama and tawhid. The cem repertoire sample (fourteen) obtained through field research; it was transferred to musical notes and examined in terms of genre, sound register and rhytmic structure in the study.
Benzer Tezler
- Günümüz temsillerinde cem ritüelleri: Alevi kültür dernekleri Mersin Cemevi
The cem rituals in the modern-day representations: The alaouite culture associations Mersin Cemevi
MİNE ŞENOL ATICI
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
MüzikNiğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiMüzikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FULYA SOYLU BAĞÇECİ
- Tokat yöresi Alevî-Bektaşî inancında zâkirlik geleneği
The tradition of dhikr performers among Alevî-Bektashi belief in Tokat territory
DENİZ GÜNEŞ
Doktora
Türkçe
2013
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
DOÇ. EROL PARLAK
ÖĞR. GÖR. SÜLEYMAN ŞENEL
- Adana merkez ilçelerindeki cemevlerinde Zakirlik geleneği
Zakirizm tradition at cemevis in the centre of Adana
FULYA KIZAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Halk Bilimi (Folklor)Niğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiMüzikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RESUL BAĞI
- Kültürel belleğin taşınabilirliğinde rol alan etkenler: Çanakkale Tahtacı Türkmenlerinde Sazanderlik örneği
The engaged factors in the portability of cultural memory: Example of sazander among Tahtacı Türkmen in Çanakkale
SEDAT ÇILGIN
- Yaşayan Aşıklık geleneğinin müzik eğitimine etki ve katkıları (Sivas ili örneği)
The effects and contribution of the livining tradition of Anatolia minsrel to musicel educvation (For Sivas region)
AHMET AÇIL
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Eğitim ve ÖğretimCumhuriyet ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ZEKERİYE KAPTAN