Özbek yazar İsacan Sultan'ın Bilge Hakan romanı üzerine bir inceleme
A review on the Bilge Hakan novel of Uzbek author Isacan Sultan
- Tez No: 781452
- Danışmanlar: DOÇ. DR. YILMAZ ÖZKAYA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Bilge Kağan, Modern Özbek Edebiyatı, tarihî roman, Bilge Kağan, Historical novel, Modern Uzbek Literature
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 344
Özet
Dünya tarihi boyunca geniş bir coğrafyaya hükmeden Türklerin önemli bilgelerinin yaşam öykülerinden ve tarihe bıraktıkları izlerden yola çıkılarak oluşturulan bu eser, İsacan Sultan tarafından Türk tarihine dikkat çekmeye ve bu dikkatin yarattığı etkileşimin Türk ulusları arasında gelecekte de devam etmesine yardımcı olmak amacıyla yazılmıştır. İsacan Sultan, Türk dil, kültür ve tarihinin zenginliğini bugüne aktarmak için geçmiş ile bugün arasında köprü kurma görevi üstlenerek okuru Orhun yazıtlarının satır aralarında dolaştırır. Türklerin en eski tarihî yazılı belgelerini bugüne taşır. Yazar geçmiş ile bugün arasında bir köprü kurma görevini üstlenerek başta Özbekistan olmak üzere tüm Türk Dünyası içerisinde millî duyguları uyandırmaya çalışır. Millî duyguların yenilen canlandırılması amacıyla yazılan bu roman, Özbek edebiyatında millî bir uyanış hareketinin göstergesi olarak kabul edilebilir. Roman, bugün Özbekistan'da ceditçiliğin yeniden canlandığına ve Özbek aydınlarının ortak Türk tarihine, ortak Türk kimliğine ne kadar önem verdiğini gösteren somut bir delil niteliğindedir. İsacan Sultan, bu eserinde Orhun Yazıtları rehberliğinde II. Köktürk Devleti'nin Bilge Kağan dönemini ve o dönemi yaşayan kahramanların hayatlarını temel alarak yazmıştır. Romanın karekterlerini ise yine o dönemde yaşayan Bilge Kağan'ın liderlik ettiği toplumdan insanlar; dostları ve mücadele etmek zorunda kaldığı halklar içerisindeki düşmanları oluşmaktadır. Yazar, II. Köktürk Devlet'inde Bilge Kağan'ın önderliğinde toplumun nasıl tekrar ayağa kalktığını, dört bir yana dağılan diğer Türk boylarının, ailelerin, obaların nasıl Bilge Kağan etrafında toplanıp güçlendiğini, Çinlilerle ve diğer Türk boylarıyla ilişkilerini; siyasi, sosyal ve toplumsal yapılarını, askeri seferlerini, gelenek ve göreneklerini pek çok yönden ele alarak güçlü bir tarihi roman oluşturmuştur. Çalışmamız esnasında, Türkiye Türkçesi ve Özbek Türkçesi leksik, morfolojik ve söz dizimi bakımından karşılaştırılarak çalışılmış; Özbekçe-Özbekçe sözlük kullanma becerisi, Kiril harfli edebî metin okuma becerisi edinildikten sonra metin aktarma aşamasına geçilmiştir. Şimdiye kadar taranan; yararlanılan kaynakların künyeleri oluşturulmuştur. Orhun Yazıtları başta olmak üzere, çalışmada kullanılan kaynakları belirtmek için roman tahlili, Özbek Edebiyatı, Türk Tarihi, Türk Mitolojisi üzerine birçok kaynak taranmıştır. Roman tahlilinde Mehmet Kaplan, Berna Moran, Şerif Aktaş ve Nurullah Çetin gibi isimlerin çalışmaları incelenerek tespitler yapılmış ve Nurullah Çetin'in Roman Çözümleme Yöntemi adlı kaynağı rehber edinilirek eser incelenmiştir. Tezin birinci kısmını oluşturan Giriş bölümünde, romanın kaynağını belirtmek amacıyla Köktürk tarihi, Köktürk Yazıtları, Özbek Türkçesi, Özbek tarihi ve Özbek Edebiyatı üzerine yapılan incelemeler sunularak genel değerlendirmeler yapılmıştır. İkinci bölümde, eserin Türkçe aktarmasına, üçüncü bölümde eserin tahliline, dördüncü bölünde ise sonuç kısmına yer verilmiştir. Beşinci bölümde ise eserin kiril harfli orijinal metnine yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
This work, which was created based on the life stories of the important sages of the Turks who ruled a wide geography throughout the world history, and the traces they left in history, was written by Isacan Sultan to draw attention to Turkish history and to help the interaction created by this attention to continue in the future among Turkish nations. In order to convey the richness of Turkish language, culture and history to the present, İsacan Sultan undertakes the task of building a bridge between the past and the present, and guides the reader between the lines of the Orhun inscriptions. It carries the oldest historical written documents of the Turks to the present. By undertaking the task of building a bridge between the past and the present, the author tries to awaken national feelings in the Turkish World, especially in Uzbekistan. This novel, which was written with the aim of reviving national feelings, can be accepted as an indicator of a national awakening movement in Uzbek literature. The novel is a concrete proof that shows the revival of jadidism in Uzbekistan today and how much importance Uzbek intellectuals attach to the common Turkish history and common Turkish identity. In this work, İsacan Sultan wrote under the guidance of the Orkhon Inscriptions, based on the Bilge Khan period of the 2nd Köktürk State and the lives of the heroes who lived in that period. The characters of the novel are composed of people from the society led by Bilge Kağan, who lived at that time, as well as his friends and enemies among the peoples he had to struggle with. The author explains how the society rose up again under the leadership of Bilge Kagan in the 2nd Köktürk State, how the other Turkish tribes, families, and tribes scattered around Bilge Kagan gathered and became stronger, and their relations with the Chinese and other Turkish tribes;he created a powerful historical novel by dealing with his political, social and social structures, military expeditions, traditions and customs in many ways. During our study, Turkey Turkish and Uzbek Turkish were studied by comparing them in terms of lexical, morphological and syntax; After the skill of using Uzbek-Uzbek dictionary and reading a literary text in Cyrillic letters were acquired, the text transfer phase was started. Scanned so far; The identifiers of the resources used were created. Many sources on novel analysis, Uzbek Literature, Turkish History and Turkish Mythology have been scanned in order to specify the sources used in the study, especially the Orkhon Inscriptions. In the analysis of the novel, determinations were made by examining the works of names such as Mehmet Kaplan, Berna Moran, Şerif Aktaş and Nurullah Çetin, and the work was examined by taking the source of Nurullah Çetin's Novel Analysis Method as a guide. In the Introduction section, which constitutes the first part of the thesis, general evaluations were made by presenting the studies on Köktürk history, Köktürk Inscriptions, Uzbek Turkish, Uzbek history and Uzbek Literature in order to indicate the source of the novel. In the second part, the translation of the work in Turkish, the analysis of the work in the third part, and the conclusion part in the fourth part are given. In the fifth part, the original text of the work in cyrillic letters is given.
Benzer Tezler
- Ulug'bek Hamdam'ın 'Künglimdӓgi Dӓryå', 'Sӓfӓr', 'Qaytiş', 'Binӓfşӓ' ve 'Yöl (Fӓlsӓfiy Råmӓn)' adlı eserleri üzerine dil incelemesi (metin-inceleme)
A language analysis of Ulug'bek Hamdam's works titled 'Künglimdӓgi Dӓryå', 'Sӓfӓr', 'Qaytiş', 'Binӓfşӓ' and 'Yöl (Fӓlsӓfiy Råmӓn)' (text-review)
HÜSEYİN CAN ÇETİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DilbilimMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EKREM AYAN
- Özbek yazar Saide Zünnunova'nın hikâyeleri (İnceleme-metin)
Study on the stories of Saie Zünnunova
EBRU KUZU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıAtatürk ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSEYİN BAYDEMİR
- Özbek yazar Otki̇r Hâşi̇mov'dan seçme hi̇kâyeler 'Uruşni̇ng Songgi̇ Qurbâni̇, Hâtäm-Xasi̇sni̇ng Xazi̇näsi̇, Quyåş Tärâzi̇si̇, Muşti̇pär, Bemâr Pi̇yâz'-İnceleme, metin, aktarma, dizin
Featured stories from Uzbek author Otki̇r Hâşi̇mov 'Uruşni̇ng Songgi̇ Qurbâni̇, Hâtäm-Xasi̇sni̇ng Xazi̇näsi̇, Quyåş Tärâzi̇si̇, Muşti̇pär, Bemâr Pi̇yâz'- Review, text, transfer, index
GAMZE TÜRKAN GÖKÇE
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ARZU ERDOĞAN ÖZTÜRK
- Özbek yazar Otkir Hâşimov'dan seçme hikâyeler: Umr Sävdâsi, Negä Negä, Zil-Häzil, Âş; inceleme, metin, aktarma, dizin
Başlık çevirisi yok
GÜLÇİN GÜLER
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ARZU ERDOĞAN ÖZTÜRK
- Özbek yazar Şükrullah Yusufoğlu ve Tirik Ruhlar romanı
Başlık çevirisi yok
GÜLDEN SALTIK
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF.DR. ŞUAYİP KARAKAŞ