Тил билан жамият алоқаларининг қонуниятлари
Dil ile Toplum İlişkilerinin Kanunları
- Tez No: 782043
- Danışmanlar: DOÇ. А. С. СОДИҚОВ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2005
- Dil: Özbekçe
- Üniversite: Özbekistan Devlet Dünya Dilleri Üniversitesi - Taşkent
- Enstitü: Yurtdışı Enstitü
- Ana Bilim Dalı: Genel Dilbilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Genel Dilbilim Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 97
Özet
Dil ve toplum arasında ilişkiler mevcuttur. Çünkü dil, toplum olarak yaşayan insanların taleplerini karşılayan, onlara hizmet eden bir iletişim aracıdır. Dil, toplumun gelişimine tesir ederken toplum ise dilin gelişimini hızlandırır. Bu sebeple dilin sosyal içeriği, sosyal görevi, sosyal etkenlerin dile olan tesiri, dilin gelişmesinde dil siyasetinin rolü gibi bir dizi meselenin araştırılmasına her zaman ihtiyaç duyulmaktadır. İnsan ve toplum tarihine bakıldığında toplum üyelerinin sırasıyla önce kabile dili ardından halk ve bazı millî dilleri meydana getirdikleri görülür. Çağdaş Özbek dili de insanlık tarihinde önemli izler bırakan bir dil olarak ortaya çıkmıştır. Dil siyasetinden devlet tarafından yürütülen dil ve dilin küçük birimlerinin yerine getireceği görevine göre bölünmesini yahut korunmasını ve dilde kullanılmakta olan lengüistik ölçüleri yenileme veya eskisini koruma, ülke içinde ve dışında yayma hareketlerini anlıyoruz. Özbekistan Cumhuriyeti egemenliğini kazandıktan sonra bağımsız politika izlemiştir. Devlet politikasının önemli ayaklarından birini dil teşkil etmiştir. Özbekistan Cumhuriyeti'nin anayasasının 4. Maddesinde Özbek dili devlet dili olarak kaydedilmiştir. Bu maddeye istinaden bilimin her alanında yeni terimler ortaya çıkmaya başlamıştır. Yeni peyda olan terimler sosyal ve siyasi sahalarda geniş bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Özbekistan uluslararası arenada bağımsız bir devlet olarak tanındıktan sonra onun dil politikası da buna göre uygun hale getirilmeye çalışılmıştır. Özbekçenin devlet dili makamına sahip olması neticesinde 1990-1992 yılları arasında Rus ve Batı Avrupa dillerinden geçen terimler Arapça, Farsça yahut saf Türkçe terimler ile değiştirilmeye çalışılmıştır. Karşılıkları olmayan terimler ise Arapça-Özbekçe, Farsça-Özbekçe bazen de Arapça-Farsça karma kelimeler yardımıyla açıklanmaya çalışılmıştır. Bu alanda tarihte ünlü Özbek şairi Alişir Nevâî dil biliminde ilk defa mukayeseli dil bilimin temelini atmıştır. Nevâî, akraba olmayan yani aynı aileden olmayan Farsça ve Özbekçeyi ustalıkla araştırmış, bu iki dil arasındaki söz/sözlük ve gramerle ilgili özellikleri açıklamıştır. Nevâî, ana dili savunma konusunda ilmi ve mantıki bir metot meydana getirmiştir. Onun bu metoduyla günümüzde yaşanan Özbekçeyi küçümseme girişimlerini kolay bir şekilde savmak mümkündür. Dolayısıyla Özbekistan'da cereyan eden dil politikası aslında“istilacı talepler”ile“hırslara”karşı atılan çok önemli bir adımdır. Çünkü bağımsız bir dil olmadan manevi, kültürel, siyasi ve ekonomik açıdan gelişmek mümkün değildir.
Özet (Çeviri)
There are relations between language and society. Because language is a communication tool that meets the demands of people living as a society and serves them. While language affects the development of society, society accelerates the development of language. For this reason, there is always a need to investigate a number of issues such as the social content of language, its social task, the effect of social factors on language, and the role of language politics in the development of language. When we look at the history of people and society, it is seen that the members of the society first created the tribal language, then the folk and some national languages. Contemporary Uzbek language has emerged as a language that has left important traces in human history. By language policy, we understand language and the division or preservation of language by the small units of the state, according to the task to be fulfilled, and the movements of renewing or preserving the linguistic measures used in the language, and disseminating them inside and outside the country. The Republic of Uzbekistan followed an independent policy after gaining its sovereignty. Language constituted one of the important pillars of state policy. In Article 4 of the Constitution of the Republic of Uzbekistan, the Uzbek language is registered as the state language. Based on this article, new terms have begun to emerge in every field of science. Emerging terms have been widely used in social and political fields. After Uzbekistan was recognized as an independent state in the international arena, its language policy was tried to be adapted accordingly. As a result of Uzbek's status as the state language, between 1990-1992 the terms passed from Russian and Western European languages were tried to be replaced with Arabic, Persian or pure Turkish terms. Terms that do not have equivalents are tried to be explained with the help of Arabic-Uzbek, Persian-Uzbek and sometimes Arabic-Persian mixed words. In this field, the famous Uzbek poet Alişir Nevâî laid the foundation of comparative linguistics for the first time in linguistics. Nevâî expertly researched Persian and Uzbek, which are not related, that is, not from the same family, and explained the vocabulary/dictionary and grammatical features between these two languages. Nevâî created a scientific and logical method to defend the mother tongue. With his method, it is possible to easily dismiss the attempts to underestimate the Uzbek language. Therefore, the language policy in Uzbekistan is actually a very important step against“invading demands”and“ambitions”. Because without an independent language, it is not possible to develop spiritually, culturally, politically and economically.
Benzer Tezler
- Жусуп баласагындын 'кутадгу билигдеги' 'тил' концептинин азыркы кыргыз тилиндеги эквиваленттүүлүгү
Yusuf Has Hacib'in 'Kutadgu Bilig' Adlı Eserindeki 'Dil' Kavramının Çağdaş Kırgız Türkçesindeki Eşdeğerliliği
AYKERİM KUBATBEK KIZI
Yüksek Lisans
Kırgızca
2019
DilbilimKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BURUL SAGINBAYEVA
- Öğrencilerin yabancı dil hazırlık eğitiminde karşılaştıkları öğrenim zorlukları ve çözüm önerileri (KTMÜ örneği)
Окуучулардын чет-тилди үйрөнүүдө туш болгон кыйынчылыктарын табуу жана аларды чечүү боюнча сунуштар (КТМУ мисалында)
MURAT BAYIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RÜŞTÜ YEŞİL
- Uzaktan öğretimde açık uçlu sorulara verilen cevapların metin madenciliği teknikleri ile değerlendirilmesi
Узактан билим берүүдө текст түрүндө берилген жоопторду чоң берилиштер менен иштөө ыкмаларын колдонуп баалоо
İBRAHİM BENLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. RİTA İSMAİLOVA
- T.C. Bişkek Eğitim Müşavirliğine bağlı orta öğretim kurumlarında dramanın bir metod olarak İngilizce öğretimine etkisi
Түркия республикасынын бишкектеги билим берүү кеңешчилигине тиешелүү орто мектептерде драманын метод катары англис тилин үйрөтүүдөгү таасири
ABDULLAH BOZAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Eğitim ve ÖğretimKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AKMATALİ ALİMBEKOV
- Eski Türkçe dönemi (VI-XI. yüzyıl) temel eserlerinde geçen yer adları
«Байыркы т³рк тили дооруна (VI-XI кылымдар арасы) тиешел³³ чыгармаларда кездешкен топонимдер»
İBRAHİM ŞAHİN
Doktora
Türkçe
2006
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KADIRALI KONKOBAYEV