Yıkılış döneminde Büveyhî-Abbâsî ilişkileri (372-447/983-1055)
Relationship of Buwayhids and Abbasids in the Buwayhid's collapse period (372-447/983-1055)
- Tez No: 782235
- Danışmanlar: PROF. DR. GAZİ OSMAN ÖZGÜDENLİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 156
Özet
IV. (X) yüzyıl İslâm dünyasında siyasî dengelerin bozulduğu, Sünnî İslâm'ın merkezi olan Bağdat'taki idarenin gittikçe güçten düştüğü bir dönem olarak kayda geçmiştir. Abbâsî halifelerinin devlet idaresindeki rollerinin değişimine bağlı olarak dinî misyonlarının ön plana çıkması ve buna mukâbil mahallî hânedanlıkların teşekkülü İslâm dünyasının doğu topraklarındaki siyasî şemanın değişmesine sebep olmuştu. Aynı zamanda İslâm dünyasının batısında yeni bir siyasî güç olarak ortaya çıkan ve hilâfet iddiasında bulunarak Şiî İslâm'ın liderliğini üstlenen Fâtımîler de bu döneme tesadüf etmektedir. Yaşanan siyasî değişimin içinde İran'da filizlenen ve kısa süre içinde Irak'ta iktidarı ele geçiren Büveyhîler gerek Şiî olmaları gerekse kendilerinden önceki emîrülümerâlardan daha uzun süren bir siyasî hâkimiyet kurmaları açısında müstesna bir yere sahip olmuşlardır. Deylem kökenli olan mezkûr hanedanın Fars, Cibâl, Hemedân ve Irak'ta tesis etmeyi başardıkları siyasî otorite kurucu olan birinci ve ikinci nesil zamanında güçlü bir görüntü sergilemeyi başarmışlardır. Söz konusu nesilleri temsil eden kurucu üç kardeş olan Muizzüddevle, İmâmüddevle ve Rüknüddevle zamanları ile ikinci neslin üyesi olan Adudüddevle zamanında Büveyhîlerin bütünleşik bir yapıda bulunduğu ve İran-Irak coğrafyasının en güçlü devleti olduğu görülmüştür. Söz konusu devirde başta Abbâsî halifeleri olmak üzere bölgenin önemli güçleri üzerinde hâkimiyet kurmayı başarmışlardır. Ancak tezin asıl konusunu teşkil eden ve devletin yıkılış sürecinin başlangıcı olarak kabul ettiğimiz Adudüddevle sonrası dönemde eski görüntü yerini bir iç karışıklığa bırakmış ve seksen yıla yakın süren devir hânedan içi mücadeleler ile geçmiştir. Adudüddevle'nin oğullarını temsil eden Samsâmüddevle, Şerefüddevle ve Bahâüddevle zamanlarında yaşanan kargaşa ortamı zikredilen emîrlerden üçüncüsü zamanında dindirilmiş olsa da Bahâüddevle'nin vefatının ardından oğullarından Sultânüddevle, Müşerrifüddevle ve Celâlüddevle'nin devirleri asayişin tam anlamıyla bozulduğu ve sükûnetin yok olduğu devirler olarak kayda geçmiştir. Ebû Kâlîcâr ve Melikürrâhîm dönemleri ise doğuda yükselen yeni bir gücün tesis edildiği dönem olarak görülmüştür. Adudüddevle oğulları ve Bahâüddevle oğulları zamanında Sünnî İslâm'a mensup bir Türk hânedanlık olan Gaznelilerin yükseldiği ve Büveyhîler için tehdit oluşturduğu görülmüştür. Söz konusu devirde bilhassa Gazneli Sultan Mahmut'un Abbâsî hilâfeti ile kurduğu müspet ilişki, halifelerin Büveyhî tahakkümüne karşı bir destek bulmasına zemin hazırlamıştır. Ancak Gazneli sultanın ölümünden sonra yerine geçen Sultan Mesut'un aynı politikayı başarıyla devam ettirememesini halifeler için bir kayıp olarak değerlendirmek mümkündür. Ancak Ebû Kâlîcâr devrinde Gazneliler gibi doğudan yükselen ve daha büyük etkiler yaratacak olan Selçuklular tarih sahnesine çıkmıştır. Büveyhîlerin gittikçe zayıfladığı bir dönemde Tuğrul Bey'in temellerini attığı bu yeni devlet, yüz yıldan fazla bir süre Şiî kimliği ile Sünnî hilâfetin başkentinde yaşamış olan devletin sonunu hazırlamıştır. Abbâsî halifelerinin güçten düştüğü dönemde iktidara gelen Büveyhîler yaşadıkları süre boyunca önemli etkiler bırakmışlardır. İşbu hâl içinde mezkûr hânedanın siyasî tarihine bir ışık tutmak, IV. (X) yüzyılın ikinci yarısı ile V. (X) yüzyılın ilk yarısının daha iyi anlaşılmasına zemin hazırlayacaktır.
Özet (Çeviri)
In the fourth (X) century, it was recorded as a period when the political balances in the Islamic world deteriorated and the administration in Baghdad, the center of Sunni Islam, gradually lost its power. Depending on the change in the role of the Abbasid caliphs in the state administration, the prominence of their religious missions, and the establishment of local dynasties, the political scheme in the eastern lands of the Islamic world changed. At the same time, the findings of the Islamic world coincided with the Fatimids, who emerged as a new political power, claimed the caliphate, and assumed the leadership of Shiite Islam. In the time of Abbasid's loss of power and Fatimid's founding, the Buwayhids founded Iran and captured the Iraqi government in a short period of time. The New Dynasty had a special place because they belonged to the Shi'a and remained in power longer than their predecessors (Amir al-Umara). The dynasty from Daylam achieved political stability in the Fars, Djibal, Hamadan, and Iraq, and that situation continued among its first- and second-generation descendants. At the time of its founders, Mu'izz al-Dawla, Imad al-Dawla, and Rukn al-Dawla, and second-generation member 'Adud al-Dawla, the Buyids were the most powerful state in Iran and Iraq and a unity government. In the aforementioned period, the state in question forced the main local forces to submit, as well as the Abbasid caliphate, and succeeded in this. In our opinion, the collapse period of Buwayhids started after Adud al-Dawla, and in the new term, the state had to strive to restore domestic disturbance for about eighty years. That is the main subject of our thesis. The sons of 'Adud al-Dawla were Samsam al-Dawla, Sharaf al-Dawla, and Baha' al-Dawla, and there were disagreements about government between there brothers. But Baha' al-Dawla achieved his goal of cutting up this conflict. After Baha' al-Dawla's death, his sons, Sultan al-Dawla, Musharif al-Dawla, and Jalal al-Dawla, couldn't manage to protect safety, and the state was led to collapse. In the times of Abu Kalijar and al-Malik al-Rahim, new power also rose in the east of the Islamic world. In the ages of 'Adud al-Dawla's sons and Baha' al-Dawlason's, the Ghaznavids were established, and that new state, which belonged to the Shia and was a Turkish dynasty, became a danger for the Buwayhids. Mahmud of Ghazna succeeded in protecting the caliphate from the Buwayhids' dominance because he got in touch with Al-Qadir al-Billah, the Abbasid caliph. However, Sultan Mas'ud, son of Mahmud, failed to maintain this policy. Nevertheless, in the period of Abu Kalijar, the Saldjukids established their state as a new dominant power like the Ghaznavids. Toghril Beg took the lead in the new state that was founded at the time of Buwayhid's falling into decline day by day, and he shattered Buwayhid's, which lived with Shia characters in Baghdad, the capital of Sunni Islam, for about a century. The Buwayhids, who came to power when the Abbasid caliphs fell out of power, left a significant impact during their period. In this situation, to shed light on the political history of the aforementioned dynasty. It will pave the way for a better understanding of the second half of the (X) century and the first half of the (V) century.
Benzer Tezler
- Abbasi Halifesi el-Kaim Biemrillah ve dönemi: 1031-1075
Abbāsid Caliph al-Qā'im bi-Amr Allāh and his period: 1031-1075
SUAT KAYMAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
TarihMarmara ÜniversitesiTürk Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GAZİ OSMAN ÖZGÜDENLİ
- Yıkılış döneminde Türkiye Selçukluları (1277-1308)
Turkey Seljugs in the collapsing period (1277-1308)
UĞUR ERSINADIM
- Türkiye Selçukluları Döneminde Aksaray'ın siyasî ve askeri tarihi
Aksaray's political end military history in Turkey Seljuks
SEDAT BİLEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
TarihAksaray ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. YRD.DOÇ.DR. CİHAT YILDIRIM
- Delhi Türk Sultanlığı döneminde Başkent Delhi ve çevresi
The Capital Delhi and its surroundings during the Delhi Turkish Sultanate period
FAHRİYE GİZEM ERDURAK