Acara (Gürcistan) bölgesi'nde Osmanlı dönemi ve sonrası geleneksel ahşap cami mimarisi
Traditional wooden mosque architecture in Acara (Georgia) region of Ottoman period and afterward
- Tez No: 785956
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ OSMAN AYTEKİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 1216
Özet
Bu araştırmanın konusunu“Acara (Gürcistan) Bölgesi'nde Osmanlı Dönemi ve Sonrası Geleneksel Ahşap Cami Mimarisi”başlıklı doktora tezi oluşturmaktadır. Tezde, 16.-19. yüzyıl arasında, yaklaşık 300 yıl Osmanlı idaresi hâkimiyetinde kalan Acara'daki, Osmanlı dönemi ve sonrası ahşap cami mimarisinin tespiti amaçlanmıştır. Ahşap camiler, Osmanlıların yöreye gelişi ile birlikte sanat kimliği kazanmıştır. Tez kapsamında, günümüzde Gürcistan'da Acara Özerk Cumhuriyeti'ne bağlı; Kobuleti, Helvaçauri, Hulo, Keda ve Şuahevi ilçesi köylerinde sürdürülen arazi çalışmamızda 45 ahşap cami incelenmiştir. Camiler, genellikle Acariskali Vadisi'ndeki köy yerleşmelerindedir. Yapılar, kitabelerine göre 18. yy yarısı ile 20. yy başlarına tarihlenmektedir. Camilerin büyük çoğunluğu Osmanlı geç dönem eseridir. Ahşabın kısa dayanım süresi (250 yıl) nedeniyle, ilk yapılaşmadan (16. yüzyıl) herhangi bir cami ulaşamamıştır. Yapılar, başlangıçta mescit niteliğinde iken, minberlerin ilavesi ile cami işlevini kazanmıştır. Camiler, plan ve mekân açısından birbiri ile uyumludur. 45 caminin; 19'u dikdörtgen, 25'i kareye yakın ve 2'si ise karma plandadır. Subasman işlevli kâgir duvarlı zemin katları, eskiden medrese-mektep ve yakın tarihlerde depo olarak kullanılmıştır. Ahşap yığmalı dış cepheler; iki katlı, geniş saçaklı ve dört omuz kırma çatılara sahiptir. Harim mekânlarını“U”biçimde saran köşklü kadınlar mahfili, mihrap, minber, vaaz kürsüsü, rahle sekisi, bağdadi kubbe ve işlemeli tavanlar içermektedir. Camilerin tümü ahşap çandı tekniğinde inşa edilmiştir. Cepheler, kurtboğazı ve çalma boğaz teknikleri ile sabitlenmiştir. Çakma tekniği; mihrap, minber, vaaz kürsüsü, saçak, döşemeler ve tavanda ince metal çivilerle uygulanmıştır. Seçmeci süsleme karakterini; Ortaçağ'ın taş bezeme geleneği (Gürcü, Ermeni, Selçuklu), yörenin mahalli üslubu ve 19. yüzyıl Osmanlı Batılılaşma dönemi etkileri biçimlendirmiştir. Camiler; geometrik, nesnesel ve ağırlıklı olarak stilize bitkisel motif ve kompozisyonları içermektedir. Süslemeler; ceviz, ıhlamur, çam, kestane, akçaağaç tahtaları üzerine işlenmiştir. Bezemelerde; oyma-kabartma, ajur (yapıştırma), ajur (kafes), kalem işi, düz boyama, tornalama ve kumlama teknikleri mevcuttur. Camiler, Osmanlı arşiv kayıtlarına göre; köylülerce, birkaçı hayırsever ve yerel yöneticilerce inşa ettirilmiştir. Yerel ustaların yanı sıra cami örneklerinin önemli grubu, yakın çevreden (Macahel, Gonio, Arhavi, Şavşat) gelen gezici ahşap ustaları tarafından yapılmıştır. Acara camileri, mimari ve süsleme üslubu yönüyle, yakın sınır komşusu, Türkiye'nin özellikle Doğu Karadeniz Bölgesi (tümüyle) ve Gürcistan'ın Ahıska'daki Osmanlı dönemi camileri (süsleme yönüyle) ile benzerlik göstermektedir. Bu tez kapsamında, Acara'daki ahşap camilerin Osmanlı mimarisindeki yeri ve önemi belirlenmeye çalışılmıştır. Camiler, sanat tarihi disiplini çerçevesinde, ilk defa bu tez ile detaylı ve bütüncül olarak araştırılmıştır. Bu tezin, Güney Kafkasya ve Osmanlı dönemi ahşap cami çalışmalarına ve sanat tarihi bilimine önemli veri sağlayacağı ümidi taşımaktayız. Bu tezin, tüm safhaları; saha çalışması, çağdaş kaynaklar, arşiv belgeleri, fotoğraflar ve çizimlerle desteklenmiştir.
Özet (Çeviri)
The subject of this research comprises doctoral thesis, entitled“Traditional Wooden Mosque Architecture in the Ottoman Period and Afterwards in Adjara (Georgia)”. In the thesis, it is aimed to determine the wooden mosque architecture in Adjara, which was under the rule of the Ottoman administration for about 300 years, between 16th-19th centuries, during Ottoman period and afterward. Wooden mosques gained an artistic identity with the arrival of the Ottomans in the region. Within the scope of the thesis, 45 wooden mosques were examined during our fieldwork, carried out in the villages of Autonomous Republic of Adjara in Georgia such as, Kobuleti, Helvaçauri, Hulo, Keda and Şuahevi. Mosques are generally in village settlements in the Acariskali Valley. Most of the mosques are Ottoman late period works. Due to the short durability of wood (250 years), no mosque has survived from the first settlement (16th century). While the buildings were originally a masjid, they gained the function of mosques with the addition of minbars (pulpit). Mosques are compatible with each other in terms of plan and space. Of 45 mosques; 19 of them are rectangular, 25 are close to square and 2 are in mixed plan. The ground floors, with subbasement function and masonry walls, were used as a madrasah-school and recently as a warehouse. Wooden stacked facades; are with two storeys, wide eaves and four jerkin head. Gathering-place, with pavilion, for women, surrounding the sanctuaries in a“U”shape, includes a mihrab, minbar, sermon, lectern bench, Baghdadi dome and embroidered ceilings. All of the mosques were built in the ahşap çandı technique. The facades had been fixed with kurtboğazı and çalma boğaz techniques. Nailing technique; thin metal nails had been applied on the altar, pulpit, preaching platform, eaves, floors and ceiling. Selective ornament character; the stone decoration tradition of the Middle Ages (Georgian, Armenian, Seljuk), the local style of the region and the effects of the 19th century Ottoman Westernization period styled it. Mosques; includes geometric, objective and predominantly stylized floral motifs and compositions. Decorations; had been engraved on walnut, linden, pine, chestnut and maple woods. In decorations; carving-relief, openwork (gluing), openwork (lattice), hand-drawn, flat painting, turning and sandblasting techniques can be seen. Mosques, according to Ottoman archive records; were built by villagers, a few benefactors and local administrators. Besides local masters, majority of the mosque samples, were made by travelling wood masters coming from the close vicinity (Macahel, Gonio, Arhavi, Şavşat). Adjara mosques are similar to the Ottoman period mosques (in terms of ornamentation) in their close border, Turkey, especially the Eastern Black Sea Region (wholly), and Georgia's Ahiska in terms of their architectural and ornamental style. Within the scope of this thesis, the place and importance of wooden mosques in Adjara in Ottoman architecture was tried to be determined. The Mosques were investigated in detail and holistically for the first time with this thesis within the framework of the discipline of art history. We hope that this thesis will provide important data to the studies of wooden mosques in the South Caucasus and Ottoman period and to the science of art history. All phases of this thesis have been supported by fieldwork, contemporary sources, archival documents, photographs and drawings.
Benzer Tezler
- Gürcistan'ın acara bölgesinde müzecilik faaliyetleri ve bunların çağdaş müzecilik açısından değerlendirilmesi
Museology activities in Georgia adjara region and its evaluation in terms of contemporary museology
GÜLCAN ÖZBEK
Doktora
Türkçe
2022
Sanat TarihiVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ OSMAN AYTEKİN
- Batum Burunbaşı Mevkii'nde Aziziye şehrinin kuruluşu, mimarisi ve Osmanlı Dönemi yapıları (1864-1878)
The establishment, architecture and Ottoman buildings of the city Aziziye in Burunbasi district of Batumi (1864-1878)
SELMA SALTOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYGÜL AĞIR
- Acara Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Kuruluşu ve teşkilat yapısı)
Ajara Autonomous Soviet Socialist Republic (Establishment and organizational struckture)
SÜLEYMAN AYKAN AKARSULAR
- Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği'nin (SSCB) dağılmasından sonra, Transkafkasya'daki son gelişmeler ve bölgenin etnik yapısı
After finishing of Union Soviet and Socialist Republics (UUSR) last developments in Transcaucasus and ethnic structure of the region
YAŞAR KUNDUH
- Gürcistan acara bölgesinin kırsal turizm potansiyeli ve stratejilerinin değerlendirilmesi: Hulo ilçesi örneği
Evaluation of rural tourism potential and strategies of the adjara region of georgia: The case of Hulo district
SALOME TSETSKHLADZE
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
TurizmSakarya Uygulamalı Bilimler ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AZİZ GÖKHAN ÖZKOÇ