Giving in Turkish: A corpus-driven frame semantic description
Türkçede vermek: Derleme dayalı çerçeve anlambilimsel bir çözümleme
- Tez No: 786151
- Danışmanlar: PROF. DR. AYGÜL UÇAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, İngiliz Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature, English Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: çerçeve anlambilim, derlem dilbilimi, FrameNet, vermek eylemi, frame semantics, corpus linguistics, FrameNet, the verb ver
- Yıl: 2023
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Mersin Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 172
Özet
Sözlükbirimler, sözlüksel anlambilim ve diğer dilbilim araştırmalarında önemli çalışma alanlarından birini oluşturmaktadır. Özellikle, dilbilimsel teoriler ve çerçeveler oluşturulurken tümce örüntülerini belirlemekte önemli rolü olan eylem ulamına büyük önem verilmekte ve eylemlerin anlam betimlemelerinin konu edildiği çalışmalar alanyazında geniş bir yer tutmaktadır (Jackendoff, 1983; Levin, 1993). Bu çalışmada, çerçeve anlambilim kuramı (Fillmore ve Atkins, 1992) temelinde ve derlem-temelli bir yaklaşım izlenerek Türkçedeki çokanlamlı vermek eyleminin sözdizimsel ve anlambilimsel özellikleri betimlenmiştir. Anlambilimsel (kılıcı, etkilenen) ve dilbilgisel (özne, nesne) roller arasındaki ilişki çözümlenmiştir. Çalışma, derlem-temelli olması, eylemler için çerçeve odaklı bir sözlük oluşturan ve geniş bir veritabanı ile yapılan kapsamlı bir çalışma olması bakımından önem taşımaktadır. Çalışmada İngilizce sözlükbirimler için oluşturulan FrameNet (https://framenet.icsi.berkeley.edu) (Baker ve diğerleri, 1998; Fillmore ve diğerleri, 2003; Fillmore & Baker, 2010;Ruppenhofer ve diğerleri, 2010) çevrimiçi sözlüksel veritabanındaki sınıflandırma yöntemi izlenmiş, bu sınıflandırma, Türkçe Ulusal Derleminin 10 milyon sözcüklük tümcelerine ayrılmış altderleminde vermek eylemi için oluşturulan veri tabanında uygulanmıştır. Çalışmanın ilk aşamasını 10 milyon sözcüklük altderlemde teksözcük listelerinin aratılması oluşturmuş, eylemin bağımlı dizinlerinin aynı sözlüksel birimleri içeren kullanımlarının ayrıştırılmasıyla çalışma devam etmiştir. Böylelikle, altderlemde gözlenen teksözcükler çalışma kapsamına alınmış ve Fillmore'un çerçeve anlambilim yaklaşımına dayanan FrameNet'in İngilizce için ortaya koyduğu sözdizimsel ve anlambilimsel eylem sınıflandırması temelinde, Türkçede ver- eyleminin yüklem konumunda olduğu tümcelerde anlambilimsel ve sözdizimsel etiketlemeler yapılarak eylemin çerçeve ağı oluşturulmuştur. Bu yaklaşım, eylemin sözlüksel tanımı, dil konuşucularının sözcüğün kodladığı kavramın artalandaki çerçevesini bilmelerine bağlıdır yaklaşımını desteklemektedir. Dolayısıyla, bir sözcüğün anlamları birbiriyle doğrudan bağlantılı değildir. Anlamlar, birbirleriyle, arka plandaki ortak çerçevelerinin bağlantıları ve bu çerçevelerin belirli öğelerini vurgulama biçimleri yoluyla ilişkilendirilebilmektedir (Fillmore & Atkins, 1992: 77). Doğal dil kullanımı örneklerinin kapsamlı ve çok yönlü derlem temelli gözlemleri sonucunda, a) ver- eylemine ilişkin sözdizimsel ve anlambilimsel tümleç dökümleri; b) çokanlamlı bu eylemin her bir anlamının çağrıştırdığı anlamsal çerçeve ve bu çerçevelerin tanımlamaları ve birbirleri arasındaki ilişkiler; c) çerçevelerin içinde yer alan temel ya da seçimli anlambilimsel rolleri temsil eden çerçeve öğeler; d) ortak eşdizimlilik gösteren ve tüm temel sözdizimsel bağlamları temsil eden tümceler ve tümce bileşenlerinin çerçeve öğeleri sınıflandırması; e) anlam çerçevelerinin artalanında yatan sözdizimsel ve anlambilimsel özelliklerin algoritmasının yanı sıra çerçevelere ait kavramsal şemalar da önerilmiştir.
Özet (Çeviri)
The lexicons have become one of the focus areas of lexical semantics and other linguistic studies in terms of providing key information in both grammatical structures and language processes. Particularly, the category of verb plays a significant role in the identification of sentence patterns, and generally in the formation of linguistic theory and framework, so the studies on semantic descriptions of verbs take a large place in the literature (Jackendoff, 1983; Levin, 1993). In this study, the semantic and syntactic features of the verb ver- 'give' in Turkish is analysed on the basis of frame semantics theory (Fillmore, 1982, 1983, 1992; Fillmore & Atkins, 1992) and following a corpus-driven approach. The semantic and grammatical structure of sentences are investigated capturing the relationship between semantic roles (agent, patient) and grammatical roles (subject, object). The study is significant in terms of compiling the first corpus-driven and frame-based dictionary of the actual realizations of the verb through a large data set. The lexical decription of the verb is based on the theory that speakers of a language know the meaning of a word only if they first understand the background frames that motivate the concept that the word encodes. Therefore, word senses are not related to each other directly; they are related to each other by way of their links to common background frames and the manner in which word senses highlight the particular elements of these frames (Fillmore & Atkins, 1992: 77). The database of our study is constructed out of the concordace lines of the verb ver- 'give' in 10-million-word subcorpus of Turkish National Corpus, so each concordance line is categorized and classified adopting a frame-based (Fillmore & Atkins, 1992) and corpus-driven approach making reference to the classification methods in the Berkeley FrameNet project (https://framenet.icsi.berkeley.edu) (Baker et al., 1998; Fillmore et al., 2003; Fillmore & Baker, 2010; Ruppenhofer et al., 2010), which is an online lexical database of English lexical units built on the principles of frame semantics. Based on the comprehensive and multi-directional corpus-driven analyses of the examples of actual language use, in the present study, a) the sentences including the verb ver- as predicates are annotated with the aim of forming a detailed syntactic and semantic description; b) the semantic frames that the verb evokes, their descriptions, and the relation between these frames are identified; c) the frame elements representing the semantic roles in frames are listed and categorized as core or non-core for each sense; d) the sentences exhibiting common collocations and showing all major syntactic contexts are selected, so the constituents of sentences that express these frame elements are labelled and a specific syntactic role category is assigned to each frame element; e) the algorithm of the underlying syntactic and semantic features of the frames and their schematic constructions are suggested.
Benzer Tezler
- Gödel makinelerinde öğrenme sorunu
Learning problem in Gödel machines
ABDULLAH HANZALE KORKMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Felsefeİstanbul ÜniversitesiSistematik Felsefe ve Mantık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZGÜÇ GÜVEN
- (Anti)feminist signs and their reproduction in literary translation: The case of A Strangeness in My Mind
Yazınsal çeviride (anti)feminist göstergelerin yeniden üretimi: Kafamda Bir Tuhaflık örneği
BURCU DEMİREL
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Mütercim-Tercümanlıkİstanbul Okan ÜniversitesiMütercim Tercümanlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MESUT KULELİ
- Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde eşdizimlilik
Collocations in teaching Turkish as a foreign language
BİLGE MERVE KARADAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Dilbilimİstanbul ÜniversitesiYabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET GÜRLEK
- Sımone de Beauvoır ve İnci Aral'ın romanlarında kadın imgesi
Woman image in the novels of Simone de Beauvoir And İnci Aral
ELİF KARAER
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Fransız Dili ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiFransız Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET GÖGERCİN
- Rhetoric in master thesis introductions in the field of English language teaching within turkish context: A genre analysis
Türkiye'de İngiliz dili ve eğitimi alanında yazılmış olan yüksek lisans tezlerinin giriş bölümlerinin yapısal incelemesi: Bir tür analizi
MERVE GEÇİKLİ
Yüksek Lisans
İngilizce
2012
DilbilimAtatürk ÜniversitesiYabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. OKTAY YAĞIZ