Ankara Kent Tarihine Bir Katkı: Turasan Bey ve Yeğen Bey –Hayatı, Hayrâtı ve Vakıfları-
A Contribution to Ankara City History: Turasan Bey ve Yeğen Bey -His Life, Charities and Waqfs-
- Tez No: 793068
- Danışmanlar: PROF. DR. HÜSEYİN ÇINAR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 169
Özet
Turasan Bey, muhtemelen 14. yüzyılın ilk çeyreği ile 15. yüzyılın ilk çeyreği arasında, Ankara'nın Yabanâbâd kazasına bağlı Akçakavak / Tekke köyünde yaşamıştır. Turasan Bey Ankara merkezde ve Yabanâbâd'da vakıfları ve hayratı olan Ankara'nın önde gelen beylerinden biridir. Turasan Bey'in ölümünden sonra vakfının tevliyeti yeğeni Hızır Bâli'ye, halk arasındaki meşhur adı ile Yeğen Bey'e geçmiştir. Yeğen Bey, üzerine tevdi edilen bu görevle Ankara'nın önemli simalarından biri haline gelmiş; yaptığı hayrat ile Ankara merkezde, adını taşıyan bir mahallenin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Turasan Bey Vakfı, vakfın kuruluş yıllarında (15. yüzyılın ilk yarısında) orduya altı cebelü ile katkı veren bir vakıfken, Sultan I. Selim döneminde selatin vakfına dönüştürülmüş, böylelikle serbestiyetlik kazanarak devlet görevlileri tarafından müdahele edilmesinin önüne geçilmiştir. Bu çalışmada, Turasan Bey ve Yeğen Bey'in hayatı, kurduğu vakıflar ve hayratı ile bunların Ankara'nın kent tarihine katkısı incelenmiştir. Ayrıca Turasan Bey'in kızkardeşi olması sebebiyle Hemşire Hatun olarak bilinen Yeğen Bey'in annesi Fatıma Hatun'un kurmuş olduğu vakıf ve hayratı da çalışmanın bir diğer konusunu teşkil etmiştir. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden derleme-tarama usulü kullanılmıştır. Çalışmada genel olarak, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi'nde bulunan vakfiye ile incelenen vakıflarla ilgili kayıtlar, Ankara şerʻiyye sicillerinde ve Ankara sancağına ait vakıf tahrir defterlerinde bulunan konu ile ilgili kayıtlardan faydalanılmıştır. Nitekim 1463, 1522 ve 1571 tarihli tahrir defterlerindeki vakıf kayıtlarında, Ankara merkez ve Kuzeydeki Yabanâbâd, Murtazaâbâd ve Çubukâbâd kazalarında vakfa akar olmak üzere vakfedilmiş çok sayıda dükkan, köy ve mezra bulunmaktadır. Ayrıca Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi'nde bulunan belgelerden tespit edildiği kadarıyla, vakfın ilk başlardaki kayıtlarında olmayan, İstanbul Divanyolu'nda vakıf dükkanları ve evleri bulunmakatadır. Bu durum, daha sonra payitahtta vakfa akar olmak üzere gayrimenkul satın alındığını ortaya koymaktadır. Turasan Bey, Yeğen Bey ve Hemşire Hatun'a ait vakıf hayratın sonraki dönemlerdeki durumu, çalışmada arşiv kaynaklarından takip edilmeye çalışılmış; bu vakıflara ait eserlerden bir kısmının yangın vb. afetlerden dolayı günümüze ulaşamadığı tespit edilmiştir. Vakfın günümüze ulaşan hayratı hakkında da bilgi verilmiştir.
Özet (Çeviri)
Turasan Bey, probably lived in the village of Akcakavak / Tekke, in Ankara's Yabanabad district, between the first quarter of the 14 and 15th centuries. Turasan Bey is one of the leading beys of Ankara, who has waqfs and charity in the center of Ankara and in Yabanabad. After Turasan Bey's death, the trusteeship of his waqf passed to his nephew, Hızır Bâli who is known as Yeğen Bey among the people. With this task entrusted to him, Yeğen Bey has become one of the important figures of Ankara; With his charity, he led to the emergence of a neighborhood called after his name in the center of Ankara. While the Turasan Bey's waqf was a waqf that contributed to the army with six armored retainer during the foundation years (first half of the 15th century), it was transformed into a selatin waqf during the reign of Sultan Selim I, thus gained freedom and was secured from interference by state officials. In this study, the life, waqf and charity of Turasan Bey and Yeğen Bey, and their contribution to the city history of Ankara were examined. In addition, the waqf and charity founded by Fatıma Hatun, the mother of Yeğen Bey, known as Hemşire Hatun because she is Turasan Bey's sister, constituted another subject of the study. In this study, compilation-screening method, one of the qualitative research methods, was used. In the study, the records related to the waqfs examined with the endowment in the archives of the General Directorate of Waqfs, the records related to the subject in the Ankara şerʻiyye registers and the waqf cadastral registers of the Ankara sanjak were used. As a matter of fact, in the waqf records in the cadastral registers dated 1463, 1522 and 1571, there are many shops, villages and hamlets dedicated to the waqf in the central Ankara and in the towns of Yabanâbâd, Murtazaâbâd and Çubukâbâd in the North. In addition, as far as it is determined from the documents found in the Archives of the General Directorate of Waqfs, there are waqf shops and houses in Istanbul Divanyolu, which were not in the records of the waqfs in the beginning. This situation reveals that real estate was purchased in the capital city to flow to the waqf later on. The situation of the waqf charity belonging to Turasan Bey, Yeğen Bey and Hemşire Hatun in the following periods was tried to be followed from the archive sources in the study; Some of the works belonging to these wafqs were destroyed by fire etc. It has been determined that it has not reached the present day due to disasters. Information about the waqf's charity that has survived to the present is also given.
Benzer Tezler
- Ankara kent tarihine bir katkı: Kızıl Bey -hayatı, hayrâtı ve vakıfları-
A contribution to ankara city history: Kızıl Bey -his life, charities and waqfs-
KADİR DEMİREL
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
TarihAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RAHMAN ADEMİ
- Ankara kentini 21. yüzyıl başında kent hakkı mücadeleleri üzerinden okumak
Reading the city Ankara through urban struggles on the rights to the city at the beginning of the 21 st century
SİNEM KAYA AKÇAY
Doktora
Türkçe
2019
MimarlıkGazi ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEYNEP ULUDAĞ
PROF. DR. GÜVEN ARİF SARGIN
- Alanya Kalesi kazılarında çıkan Avrupa porselenleri
The European porcelains found in the excavations of Alanya Castle
ÖZLEM ORAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
El SanatlarıAnkara ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZİYA KENAN BİLİCİ
- İzmir belediyeciliğinde Burhan Özfatura dönemi (1984-1989 / 1994-1999)
Burhan Özfatura period in İzmir municipality (1984-1989 / 1994-1999)
MERVE AKINCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
TarihDokuz Eylül ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜLSÜM TÜTÜNCÜ UĞURLUBAY
- Tarihi yapıların sürdürülebilirliği açısından zamansız müze kavramı üzerine bir değerlendirme: ankara gar binası
AN EVALUATION ON THE TIMELESS MUSEUM CONCEPT IN TERMS OF SUSTAINABILITY OF HISTORICAL BUILDINGS: ANKARA STATION BUILDING
ESRA USLU
Doktora
Türkçe
2024
MimarlıkKarabük ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. AYŞEN ESRA BÖLÜKBAŞI ERTÜRK