Medeni Usûl Hukukunda delil sözleşmelerinin hukuki dinlenilme hakkı çerçevesinde incelenmesi
Examination of evidential contracts in Civil Procedure Law within the framework of the right to be heard
- Tez No: 794158
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ CENGİZ SERHAT KONURALP
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Özel Hukuk Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 126
Özet
Hukuki dinlenilme hakkı, dayanağını Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Anayasadan alan temel bir haktır. Bu hak, yargılamanın eşit ve adaletli bir şekilde yürütülmesini güvence altına alır. İspat hakkının en önemli dayanaklarından biri olan hukuki dinlenilme hakkı, yargılama faaliyeti boyunca, tarafların kendilerini özgürce ifade edebilmeleri ve eşit haklara sahip olmalarını sağlar. Medeni usûl hukukunda büyük önem taşıyan hukuki dinlenilme hakkı, tarafların taleplerini dayandırdıkları vakıaların gerçekliğinin ispatı için gereklidir. Mahkeme, tarafların sunmuş oldukları vakıaları ve delilleri dikkate alarak karar verecektir. Bu nedenle, tarafların ispat faaliyeti çerçevesinde delil sunabilmesi, hukuki dinlenilme hakkının 'açıklama ve ispat hakkı' unsurunun önemli bir parçasını oluşturur. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununda ispat ve delillere dair hükümler arasında delil sözleşmeleri yer almaktadır. Bu kapsamda, taraflar, Kanunun kesin delille ispatını öngördüğü vakıaların başka delil veya delillerle de ispat edilebileceğini veya Kanunun belirli delillerle ispatını öngörmediği vakıaların yalnızca belirli delil veya delilerle ispat edilebileceğini kararlaştırabilirler. Delil sözleşmeleriyle, ispat faaliyeti açısından önemli bir etki yaratılmaktadır. Bu sözleşmeler, ispat hakkının en önemli güvencelerinden olan delil sunma hakkını etkilemektedir. Bu nedenle delil sözleşmeleri ispat faaliyeti ve hukuki dinlenilme hakkı ile önemli bir bağlantı içerisindedir. Delil sözleşmelerini düzenleyen maddenin devamında, delil sözleşmelerinin, taraflardan birinin ispat hakkını“imkânsız kılması”veya“fevkalade güçleştirmesi”halinde geçersiz olacağı düzenlenmiştir. Bu hüküm, Hukuk Muhakemeleri Kanununda doğrudan ispat hakkının yer aldığı düzenlemelerden birisidir. Ancak hükümde belirtilen sınırların net bir şekilde tespit edilmemesi nedeniyle, ispat hakkının sınırlandırılmasına ilişkin ölçütün belirlenmesinde bazı tereddütler meydana gelebilmektedir. Bu çalışmada delil sözleşmelerinin hukuki dinlenilme hakkına etkisi incelenmiştir. Delil sözleşmeleri, uygulamada sıkça bankacılık, sigorta, seyahat ve taşımacılık hizmetleri gibi alanlarda düzenlenen sözleşmelerde şablon olarak karşımıza çıkmaktadır. Tek taraflı olarak düzenlenen bu sözleşmeler, hukuki ilişkinin güçsüz durumda olan tarafının, başta hukuki dinlenilme hakkı olmak üzere yargısal temel haklarını sınırlandırarak, hukuken kendisini savunamayacak hale gelmesine sebep olma riski taşımaktadır. Bu nedenle delil sözleşmeleriyle yargılamada taraflardan birinin, delil sunma bakımından üstün konumda olup olmadığı, taraflar arasındaki dengenin sözleşmeden ne şekilde etkilendiği ve bu sözleşmelerin ispat hakkına müdahalesi, hassasiyetle değerlendirilmelidir. Delil sözleşmelerinin hukuki dinlenilme hakkı ile ilişkisi tespit edilirken, özellikle hakkın ispat faaliyetiyle sıkı bir bağlantısı olan“açıklama ve ispat hakkı”unsuru üzerinde durulmuş ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu m. 193/2'de belirlenen delil sözleşmelerinin geçerliliğine ilişkin sınır incelenmiştir. Bu bağlamda, delilleri daraltıcı etkili delil sözleşmelerinin tarafların hukuki dinlenilme hakkını sınırlandırıcı nitelikte olabileceği sonucuna varılmıştır.
Özet (Çeviri)
The right to be heard is a fundamental right based on the European Convention on Human Rights and the Constitution. This right guarantees that the proceedings are conducted in an equal and fair manner. The right to be heard, which is one of the most important foundations of the right of proof, ensures that the parties can express themselves freely and have equal rights throughout the trial process. The right to be heard, which is of great importance in civil procedural law, is necessary for the parties to prove the authenticity of the facts on which they base their claims. The court will decide by considering the facts and evidence presented by the parties. Therefore, the ability of the parties to present evidence within the framework of the proof activity constitutes an important part of the 'right to explanation and proof', which is a element of the right to be heard. In the Turkish Code of Civil Procedure numbered 6100, there are provisions on proof and evidence, including evidential contracts. Within this scope, the parties may agree that the facts which the Law requires to be proven with definitive evidence can also be proven with other evidence, or that the facts which the Law does not require to be proven with definitive evidence can only be proven with certain evidence, as agreed upon by the parties. Evidential contracts have a significant impact on the activity of proof. These contracts affect the right to present evidence, which is one of the most important guarantees of the right of proof. Therefore, evidential contracts are in an important connection with the activity of proof and the right to be heard. In the continuation of the article regulating evidential contracts, it is regulated that evidential contracts shall be invalid if they“make it impossible”or“make it extraordinarily difficult”for a party to prove its right of proof. This provision is one of the provisions of the Turkish Code of Civil Procedure that directly regulates the right of proof. However, due to the lack of a clear determination of the limits specified in the provision, some hesitations may arise in determining the criterion regarding the limitation of the right of proof. This study examines the effect of evidential contracts on the right to be heard. Evidential contracts frequently encountered as templates in contracts concluded in practice in areas such as banking, insurance, travel, and transportation services. These one-sided contracts carry the risk of causing the weaker party to the legal relationship to become legally unable to defend itself by limiting its fundamental judicial rights, particularly the right to be heard. Therefore, in litigation with evidential contracts, it is essential to evaluate whether one of the parties is in a superior position in terms of presenting evidence, how the balance between the parties is affected, and how these contracts interfere with the right to prove with sensitivity. While determining the relationship between evidential agreements and the right to be heard, the“right to explanation and proof”, which is closely related to the right to be heard, is emphasized and the limit on the validity of evidential agreements set out in Article 193/2 of the Turkish Code of Civil Procedure is analyzed In this context, it is concluded that evidentiary agreements that have a restrictive effect on the evidence may limit the parties' right to be heard.
Benzer Tezler
- Blokzincir tabanlı kayıtların medeni usul hukuku açısından güvenilirliği ve delil olarak değerlendirilmesi
The reliability of blockchain-based records from the perspective of civil procedure law and their evaluation as evidence
ESAT ERBİL TAVUS
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
HukukÇağ ÜniversitesiÖzel Hukuk Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ TUĞÇE ARSLANPINAR TAT
- Arabuluculukta gizliliğin korunması
Protecting confidentiality in mediation
ÇİĞDEM YAZICI TIKTIK
Doktora
Türkçe
2011
Hukukİstanbul Kültür ÜniversitesiÖzel Hukuk Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAKAN PEKCANITEZ
- Medeni Usul Hukukunda delil başlangıcı
Prima facie evidence in the Law of Civil Procedure
OZAN TOK
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
HukukMarmara ÜniversitesiÖzel Hukuk Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET KAMİL YILDIRIM