Osman Hulûsî Efendi, hayatı, eserleri ve tasavvuf anlayışı
Osman Hulusi Efendi's life, his works and his understanding of sufism
- Tez No: 794327
- Danışmanlar: PROF. DR. KADİR ÖZKÖSE
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 560
Özet
Nakşibendiyye-Hâlidiyye geleneğinin 20. yüzyıldaki önemli temsilcilerinden, mutasavvıf şair Osman Hulûsî Efendi, tasavvuf ve edebiyat birlikteliği şahsında görünen isimlerden biridir. 1914-1990 yılları arasında yaşayan Hulûsî Efendi'nin hayat öyküsü, Cumhuriyet tarihi ile zaman bakımından örtüşmektedir. 1945-1987 yılları arasında Şeyh Hamîd-i Velî Camii'nde İmam-Hatiplik görevini yerine getiren Hulûsî Efendi, cami ve tekke dersleri, sosyal ve aktivist yönü ile yaşadığı toplumun dinî-tasavvufî hayatına tesir etmiş bir isimdir. Osman Hulûsî Efendi, şeyhi İsmail Hakkı Efendi'nin riyasetinde seyr u sülûkunu tamamladıktan sonra Nakşî-Hâlidî-Hâkî şubenin temsilcilerinden biri olmuştur. Nakşî geleneğin irşad metotlarını benimseyen ve uygulayan Hulûsî Efendi, ayrıca semâ', nazar ve tefekkürün manevî terbiyedeki fonksiyonunu da kullanmıştır. Dîvân, Mektûbât ve Hutbeler adlı eserlerinde ve gün ışığına çıkmamış yazma vesikalarda tasavvufun amelî veçhelerine ışık tutan Hulûsî Efendi, metafizik meselelerde de söz söylemiştir. Eserleri mensur kitaplar gibi sistematik bir tasavvuf anlatısı içermediği için onun fikirleri, özellikle şiirlerinden hareketle metin tahlili yöntemi ile tespit edilmiştir. Tasavvufun tahalluk ve tahakkuk babında görüşlerini ekseriyetle manzûmelerinde serdetmiş, vahdet-i vücûd ve vahdet-i şühûd terennümlerinde bulunmuş, insân-ı kâmilin ontolojik yönüne ışık tutmuştur. Osman Hulûsî Efendi; iç tenkit geleneği, keramet, tevessül-istimdad, şatahât, âlim ve zâhid eleştirisi, zaman ve dünya eleştirisi, akıl eleştirisi gibi konularda söz söyleyerek tasavvufun içeriden ve dışarıdan kaynaklı problematik meselelerine dair görüşlerini eserlerinde beyan etmiştir. Şiirleri hem tekke hem halk hem de tasavvuf edebiyatı geleneğinin 20. yüzyıldaki örneklerinden biri olup sembolik ögeler açısından oldukça zengindir. Özellikle tasavvufun kendine özgü, mistik ve metafizik konularını, Allah-âlem ve insan arasındaki irtibatı, seyr u sülûk süreçlerini mazmunlar ve metaforlarla ifade etmiş, ehline anlatmak ve ehil olmayandan gizlemek arasında bir yol izlemiştir. Âşık-maşûk, bülbül-gül, zülf, hâl, leb, ruhsâr, meyhâne, şarap, sâkî, semâver ve sanem bu mazmunların en sık kullanılanlarıdır. Çalışmamız, bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Girişte araştırmanın konusu, amacı, yöntemi, literatür değerlendirmesi ve araştırmanın kaynakları ele alınmıştır. Birinci bölümde Osman Hulûsî Efendi'nin yaşadığı döneme genel bir bakış, hayatı, şahsiyeti ve eserleri incelenmiştir. İkinci bölümde tahalluk kavramları, seyr u sülûk kavramları ve irşad yöntemleri konu edilmiştir. Üçüncü bölümde ise tahakkuk kavramları, metafizik tasavvuf, tartışmalı konular, metaforik ifadeler ve mazmunlar işlenmiştir. Ayrıca ekler bölümünde, gün ışığına çıkmamış yazma vesikalara yapılan atıfların, görsel kaynakları serdedilmiştir.
Özet (Çeviri)
One of the most important representatives of the Naqshbandiyya-Khalidiyya tradition in the last century, the sufi poet Osman Hulûsî Efendi, who is the owner of the divan, is one of the names that show the unity of Sufism and literature in his person. The life story of Hulusi Efendi, who lived between 1914-1990, coincides with the history of the Republic in terms of time. Hulusi Efendi, who served as Imam-Hatip in Sheikh Hamid-i Velî Mosque between 1945-1987, is a name that has influenced the religious-mystical life of the society with his mosque and dervish lodge lessons, social and activist aspect. Osman Hulûsî Efendi became one of the representatives of the Naqshi-Khâlidî-Hâkî branch after he completed his sûluk in the direction of his sheik İsmail Hakkı Efendi. Hulusi Efendi, who adopted and applied the methods of guidance of the Naqshi tradition, also used the function of sema', nadhar and contemplation in spiritual training. Hulusi Efendi, who shed light on the practical aspects of Sufism in his works called Divan, Mektûbât and Sermons and in manuscripts that have not come to light, also spoke about metaphysical issues. Since his works do not contain a systematic Sufi narrative, his ideas have been identified, especially based on his poems. He expressed his views on the subject of tahalluq and realization of Sufism, mostly in his poems, found the chant of unity of existence and unity of shuhud, and shed light on the ontological aspect of the perfect human being. Osman Hulusi Efendi expressed his views on the problematic issues of Sufism originating from inside and outside by speaking on issues such as the tradition of internal criticism, karamat, tawassul-istimdad, shatahat, criticism of scholars and ascetics, criticism of time and the world, criticism of reason. His poems are among the examples of the dervish lodge, folk, and Sufi literature of the last century and are rich in symbolic elements. In particular, he expressed the unique, mystical, and metaphysical subjects of Sufism, the connection between God, the universe, and human beings, and the processes of navigation through metaphors and metaphors. The most frequently used examples are the lover-beloved, nightingale-rose, zülf, hal, leb, ruhsâr, tavern, wine, sâki, samovar, and sanem of these madmuns. Our study consists of an introduction and three parts. In the introduction, the subject, purpose, method, literature review and sources of the research are discussed. In the first chapter, an overview of Osman Hulusi Efendi's period, his life, personality, and works are examined. In the second part, the concepts of tahalluq, the concepts of seyr u sulûk and the methods of guidance are discussed. The third and last part covers the concepts of accrual, metaphysical mysticism, controversial issues, metaphorical expressions, and metaphors. In addition, in the appendices, the visual sources of the references to the manuscripts that have not come to light are presented.
Benzer Tezler
- Çağımız mutasavvuflarından Es-Seyyid Osman Hulusi Ateş'in hayatı, eserleri ve tasavvuf anlayışı
A Contemporay sufi: Es-Seyyid Osman Hulusi Ateş's life, work and conception of tasavvuf
İSMAİL PALAKOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ETHEM CEBECİOĞLU
- Dârendevî Hulûsî Efendi Divanı'nda tipler ve kişilikler
Types and characters in Dârendevî Hulûsî Efendi Divan
ŞERİFE KARACA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıMuş Alparslan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HULUSİ EREN
- Osman Hulûsî Efendi'nin 'Dîvân-ı Hulûsî Dârendevî' adlı eserinde Kur'an ayetlerine yaklaşımı
Osman Hulûsî Efendi's approach to verses from the Quran in his work 'Di̇vân-i Hulûsî-i̇ Dârendevî'
AYŞE NUR ÇELİKKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinErciyes ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ÖMER ÖZBEK
- Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi'nin tasavvufi görüşleri ve Halidi cemaati
The Theosofical order of As-Sayyid Osman Hulusi Efendi and Halidi community
HAKKI KARAŞAHİN
- Birgivî vasiyet-nâmesi (Giriş-dil incelemesi-metin-dizin-tıpkıbasım)
Birgivî vasiyet-nâmesi (Introduction-language review-text-index-facsimile)
ZEYNEP HATİCE TİKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimOndokuz Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZEN YAYLAGÜL ÜSTÜNEL