Türk kahvesi kültürü ve geleneği'nin miraslaştırılmasına sosyolojik bir bakış
Heritagization of turkish coffee culture and tradition in sociological perspective
- Tez No: 795214
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET FATİH AYSAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sosyoloji, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Somut Olmayan Kültürel Miras, Miraslaştırma, Türk Kahvesi, Kimlik, Ekonomi, Intangible Cultural Heritage, Heritagization, Turkish coffee, Identity, Economy
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sosyoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 149
Özet
Bu tez, Türkiye'de kahve pratiğinin UNESCO Temsilî Listeleri aracılığıyla miraslaştırılma sürecini eleştirel miras çalışmaları perspektifinden incelemektedir. 16. yüzyılda Osmanlı topraklarına geldiği bilinen ve Türkiye'de kültürel bir pratik olarak kabul edilen kahve, 2013 yılında UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne (SOKÜM Temsilî Listesi) ulusal dosya olarak kaydedilmiştir. Ancak Türk kahvesinin miraslaştırılma sürecinde bazı tartışmalar ortaya çıkmıştır. Bu tartışmalardan birisi Türk kahvesinin sahipliği konusudur. Türkiye'de Türk kahvesi, kültürün önemli bir parçası olarak kabul edilir ve tarihi oldukça eski zamanlara dayanan bir gemişi vardır. SOKÜM Temsilî Listesi'ne kaydedilen Türk kahvesinin kültürel miras olarak kabul edilmesi, Türkiye ve Yunanistan arasında kahvenin menşei/sahibi kim tartışmalarını da beraberinde getirmiştir. Sahiplik tartışmalarına ek olarak bu çalışma, bugün merkezci bakış açısında listelenen Türk kahvesi geleneğinin arkasındaki ekonomik boyutu ve listeleme sürecine etkisini incelemektedir. UNESCO'da listelenmesi süreciyle birlikte Türk kahvesinin nasıl kültür endüstrisi ve turizm sektöründe kullanıldığını araştırmaktadır. Bu çalışmada iki temel nitel araştırma yönteminden (derinlemesine mülakat tekniği ve içerik analizi) faydalanılarak bugün merkezci bakış açısında kültürel bir pratiğin UNESCO listeleri aracılığıyla miraslaştırılma süreci anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu noktada tezimin araştırma sorusu, Türkiye'de kahve pratiğinin miraslaştırılmasının arkasında yer alan sebeplerin neler olduğudur. Araştırma sonuçları UNESCO listesine kaydedilen kahvenin bir içecekten öte Türkiye'de kültürel kimliğin bir ifadesi olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca Türk kahvesinin ulusal dosya olarak listelenmesi, benzer pratiği paylaşan Türkiye ve Yunanistan arasında kahvenin kökeninin hangi ulusa ait olduğu üzerinden tartışmaları ortaya çıkarmıştır. Ulusal ve uluslararası medyaya yansıyan çeşitli haberler kahvenin sahipliği tartışmalarını pekiştirerek, mirasa yönelik milliyetçi yaklaşımları pekiştirdiği görülmüştür. SOKÜM Sözleşmesi her ne kadar kültürel miras listesine kaydedilen unsuru insanlığın ortak mirası olarak kabul etse de, Türk kahvesinin miraslaştırılma sürecinde ulusal kimliklerin ve söylemlerin tekrardan inşa ettiği görülmüştür. Son olarak, Türk kahvesinin arkasında yer alan ekonominin de UNESCO SOKÜM Temsilî Listesi'ne kaydedilmesinde etkili bir faktör olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma, Türkiye'de Türk kahvesinin arkasında yer alan ekonominin fark edilmesi ile birlikte dünyada Türk kahvesi ve kahve ile ilgili araç gereçlerin pazarı genişlemeye başladığı sonucunu ortaya koymuştur. İkinci nesil kahve zincirlerinin ulusal pazara girmesiyle birlikte Türk kahvesini tanıtma ve koruma amacıyla gerçekleştirilen faaliyetlerin, turizm ve kültür endüstrisine olan katkısı ülkenin ekonomik değer elde etmesine olanak sağlamıştır. Fakat bu koruma çalışmalarının unsuru korumaktan ziyade“aşırı ticarileşme”ye sebep olduğu düşünülmüştür.
Özet (Çeviri)
This thesis examines the process of heritagization of coffee practice in Turkey through the perspective of critical heritage studies. Coffee, which is known to have arrived in the Ottoman lands in the 16th century and is accepted as a cultural practice in Turkey, was registered in 2013 as a national file in the UNESCO Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity. However, there have been some controversies during the heritage-making process of Turkish coffee. One of these controversies is about the ownership of Turkish coffee. In Turkey, Turkish coffee is considered an important part of the culture and has a history dating back to ancient times. The acceptance of Turkish coffee on the UNESCO Representative List as cultural heritage has also brought with it debates over who owns the origin of coffee between Turkey and Greece. In addition to ownership debates, this study examines the economic dimension behind the Turkish coffee tradition listed in UNESCO from a present-centredness perspective and its impact on the listing process. It investigates how Turkish coffee has been used in the cultural industry and tourism sector since its listing process in UNESCO. In this study, I used two qualitative research methods (in-depth interview technique and content analysis) to understand the process of heritagization of a cultural practice through UNESCO lists from a critical heritage studies approach. At this point, the research question of my thesis is what the reasons behind the heritage-making of coffee culture in Turkey are. Field research revealed that the coffee listed on the UNESCO list as Turkish Coffee, Culture and Tradition was an expression of cultural identity in Turkey rather than just a beverage. In addition, listing Turkish coffee as a national file has led to debates between Turkey and Greece about the origin of coffee, which shares a similar practice. Various news stories reported by national and international media have reinforced the ownership debates and strengthened nationalist approaches towards heritage. Although the UNESCO Convention recognizes the element registered on the cultural heritage list as a common heritage of humanity, it has been seen that national identities and discourses are reconstructed during the process of heritagemaking of Turkish coffee. Finally, it has been concluded that the economy behind Turkish coffee is also an influential factor in its listing on the UNESCO Representative List. The research shows that with the recognition of the economy behind Turkish coffee in Turkey, the market for Turkish coffee and coffee-related materials is expanding worldwide. The activities carried out to promote and protect Turkish coffee, in conjunction with the entry of secondgeneration coffee chains into the national market, have contributed to the country's economic value in tourism and cultural industries. However, it is thought that these protection efforts have led to“over-commercialization”rather than preserving the element.
Benzer Tezler
- Türk kahve kültürü ve grafik tasarım ilişkileri
The relationship between the Turkish coffee culture and graphic design
EBRU ARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Güzel Sanatlarİstanbul Arel ÜniversitesiGrafik Tasarımı Ana Sanat Dalı
PROF. SELAHATTİN GANİZ
- Ortaokul BİLSEM öğrencilerinin somut olmayan kültürel mirasa yönelik tutum ve farkındalıklarının incelenmesi
Investigation of attitudes and awareness levels of 'BİLSEM' secondary school students towards intangible cultural heritage
TUĞBA ÇAKMAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimBursa Uludağ ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. SEÇİL ŞENYURT
- Yabancılara Türkçe öğretiminde somut olmayan kültürel miras unsurlarının kullanımı ve kültürel etkileşim
Usage of cultural heritage components in Turkish language teaching for foreigners and cultural interaction elementselements
BEGÜM ÖZKABALAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Halk Bilimi (Folklor)Hacettepe ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. REFİA GÜLİN ÖĞÜT EKER
- Türk kahve geleneği sunumu ve kuşaktan kuşağa aktarımı
Turkish coffee tradition presentation and transmission from generation to generation
AÇELYA OĞUZ EKİNCİ
Doktora
Türkçe
2023
Halk Bilimi (Folklor)Ankara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PERVİN ERGUN
- Türk kahvesi kültürü ve kahve sunumu için konsept fincan tasarımı
Concept cup design for Turkish coffee culture and coffee presentation
SONAY ERSÖYLEYEN