Aziz Nesin'in Arapçaya çevrilen romanlarında kalıplaşmış ifadelerin çeviri stratejileri açısından incelenmesi 'Zübük ve Tatlı Betüş romanları'
An examination of formulaic expressions in Aziz Nesin's novels translated to Arabic in terms of translation strategies 'Zübük' and 'Tatlı Betüş' novels
- Tez No: 796735
- Danışmanlar: PROF. DR. ABDULHADİ TİMURTAŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Arap Dili ve Belagatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 230
Özet
Çeviri, insanlık tarihi boyunca farklı dillerin oluşması ile birlikte her daim kendini belirgin şekilde gösteren bir faaliyet olmuştur. Bu faaliyet, çeşitli uygarlıklar arasında köprü vazifesini üstlenen, değişik kültürlere mensup şahısları birbirlerine yakınlaştıran ve medeniyetler arasındaki iletişimi ve etkileşimi sağlayan bir araçtır. Her uygarlık kendine özel bir dil üretmiş, bu dil öteki uygarlıklara göre yabancı dil sayılmış ve tabi olarak fertler birbirlerini anlayamamışlardır. Çeviri, yabancı dilin sebep olduğu iletişim engelini ortadan kaldıran, dillerin oluşumu kadar kadim bir aktarım vasıtasıdır. Farklı uygarlık ve kültür oluşumları devam ettiği müddetçe farklı diller ile iletişim kurulması da devam edecek ve dolaylı olarak bu faaliyet durmayacaktır. Çeviri yapmak kültürler arası gerçekleştirilen bir eylemdir. Kaynak metnin taşıdığı mesajı hedef kitleye en ideal şekilde iletmek ise çevirmenin aslî görevlerindendir. Ancak çeviri tarihi boyunca kısa ve özlü ifadelerle çok şeyler anlatan deyim ve atasözü gibi kalıp ifadeler, her daim çevirmenler için sorunlar oluşturmuştur. Bu sorunların temel noktası, deyim ve atasözleri gibi kalıplaşmış ifadelerin bir topluma özgü, kültür odaklı olması ve mecazî yönü baskın, söz sanatları ile bezenmiş olmasıdır. Çeviri faaliyeti, 20. yüzyılın başlarından bu yana giderek müstakil bir bilim haline gelmiş ve çeviribilim araştırmacıları, çeviri sorunlarının çözümü için stratejiler geliştirmişlerdir. Bu doğrultuda dilbilimcilerin çeviri problemlerini odak noktası yaparak çalışmalarını çeviribilim alanlarına yönlendirmesi çeviri usul, strateji ve kuramları alanında birbirinden farklı ancak birbirinden çok da uzak olmayan görüşlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Çöl medeniyetini temsil eden Arap toplumu ile bozkır medeniyetini temsil eden Türk toplumu arasında yazılı çeviri, her iki medeniyet sahibi milletin İslam medeniyetinde buluşmaları ile başlamıştır. Dinî ve klasik metinlerin iki dil arasında aktarılması ile başlayan çeviri süreci, 19. yüzyıldan itibaren roman ve tiyatro gibi yeni edebî türlerinde ortaya çıkması ile beraber farklı bir boyuta taşınmıştır. 1988 yılında Mısırlı Arap yazar Necîb Mahfûz'un ve 2006 yılında Türk yazar Orhan Pamuk'un Nobel Edebiyat Ödülünü alması, iki toplum arasında özellikle edebiyat alanında çeviri faaliyetlerinin artmasına vesile olmuştur. Fikrî ve dinî eserlerin yanı sıra, son yıllarda Arapçadan Türkçeye edebi eserlerin de tercüme sayısında bir artış görülmüştür. Türkçeden Arapçaya çeviri ise Nazım Hikmet ve Aziz Nesin istisna olmakla beraber aynı ilgiyi görmemiştir. Aziz Nesin'e ait 62 eser Suriye, Kuveyt ve Tunus başta olmak üzere birçok Arap ülkesinde farklı yayınevleri tarafından farklı çevirmenlere tercüme ettirilip yayınlanmıştır. Aziz Nesin'in romanlarında kalıp ifadelere sıklıkla yer verdiği, özellikle atasözü ve deyimleri anlatımının vazgeçilmez bir parçası haline getirdiği eleştirmenler tarafından değerlendirilmiştir. Nesin'in tüm romanlarında 107 adet atasözü ve 2645 adet deyim tespit edilmiştir. Atasözleri ve deyimler onunla özdeşleşen eleştirel mizahı sağlayan, yazılarına akıcılık-çekicilik kazandıran ve üslubunu etkileyici kılan en önemli unsurlardan biri olarak eserlerinde karşımıza çıkmıştır. Bu çalışma, Abdulkâdir Abdellî tarafından çevrilen Aziz Nesin'in Zübük adlı romanı ile aynı yazara ait Bekir Sıtkı tarafından çevrilen Tatlı Betüş romanında yer alan bazı deyim ve atasözleri gibi kalıp ifadelerin her iki çevirmen tarafından Arapçaya hangi çeviri stratejileri kullanılarak aktarıldığını konu almaktadır. Çalışmada kaynak metinlerde yer alan önce deyimler sonra atasözleri ile hedef metindeki çevirileri tablolar halinde karşılaştırmalı olarak ele alınmış ve ardından da çeviri işlemi sürecinde her iki çevirmen tarafından tercih edilen yöntemler, çeviri stratejileri çerçevesinde incelenmiştir. Böylelikle çevirmenlerin çeviri sırasında hangi stratejilere başvurmayı tercih ettiği ortaya çıkarılmıştır. Aynı zamanda çevirmenlerin kabul edilebilir bir çeviri olmaktan uzak aktarımlarını yer yer eleştirerek ve çözümler önererek çeviri faaliyetinde bulunanlara yol gösterilmeye çalışılmıştır. Kaynak ve hedef metinlerden karşılaştırmalı olarak ele alınan kalıp ifadeler, belirli bir bağlam içerisinde verilerek daha anlaşılır bir değerlendirme yapılması hedeflenmiştir.
Özet (Çeviri)
Translation has always been an activity that demonstrates itself prominently with the formation of several languages throughout the history of humanity. This activity is a tool that assumes a bridge among various civilizations, closens the peoples from different cultures, and enables communication and interaction among civilizations. All civilizations have produced their unique languages considered foreign languages by others, and therefore, individuals could not understand each other. The translation is an instrument as autochthonous as the formation of languages that eliminates the communication barrier led by a foreign language. As long as the creation of distinct civilizations and cultures continues, communication among languages will advance, and this activity will indirectly be permanent. The translation is an act actualized interculturally. One of the primary responsibilities of a translator is to effectively deliver the message of the source text to the target audience. However, throughout the history of translation, phrases such as idioms and proverbs that express many things laconically have always been a challenge for translators. The main point of these challenges is that phrases like idioms and proverbs are unique for the societies, culture-specific, figuratively dominant, and ornamented with rhetoric. Since the beginning of the 20th century, translation has gradually become an autonomous science, and researchers of translation studies have developed strategies for resolving translation issues. Accordingly, the concentration of linguistics on translation difficulties and the orientation of their research into the domains of translation studies have paved the way for the appearance of dissimilar but not far-off perspectives in the fields of translation methods, strategies, and theories. Written translation between the Arab population who represents the desert civilization, and the Turkish population who represents the steppe civilization embarked on when each population met Islam civilization. The translation process, which commenced with the transfer of religious and classic texts between two languages, has moved to a different dimension with the emergence of new literary genres, such as novels and theatre, since the 19th century. Receiving the Nobel Prize for Literature by Necîb Mahfûz, Arabic writer from Egypt, in 1998 and Orhan Pamuk, Turkish writer, in 2006 led to an increase in the translation activities, especially in the field of literature, between the two societies. In addition to intellectual and religious works, the number of translations of literary works from Arabic to Turkish has enhanced recently. However, except for Nazım Hikmet ad Aziz Nesin, translation from Turkish to Arabic has not received the same attention. 62 works, which belong to Aziz Nesin, were translated by different translators and published by numerous publishers in several Arab countries, specifically Syria, Kuwait, and Tunisia. It has been evaluated by critics that Aziz Nesin frequently uses patterns and expressions in his novels, especially he makes proverbs and idioms an indispensable part of his expression. It has been identified that 107 proverbs and 2645 idioms contain in all the novels of Nesin. The proverbs and idioms appeared as the significant elements that enable his rhetoric become impressive, provide the critical humor identified with him, and give fluency-charm to his writings. This study subjects which translation strategies were used by both translators to transfer some of the phrases such as idioms and proverbs in Aziz Nesin's novels Zübük translated by Abdulkadir Abdelli, and Tatlı Betüş translated by Bekir Sıtkı. In the study, first of all, the idioms and proverbs in the source texts and their translations in the target texts were examined in the tables in a comparison. Subsequently, within the framework of translation strategies, the methods employed by each translator in the translation process were scrutinized. Thus, the strategies preferred by the translators during the translation process have been revealed. Moreover, it has been endeavored to guide the people who engage in translation activities by criticizing the translations that are far from being acceptable translations of translators, and by suggesting solutions. It is aimed to make a more understandable evaluation by giving the phrases, dwelt on comparatively from the source and target texts, in a certain context.
Benzer Tezler
- Aziz Nesin'in 'Hoptirinam' adlı eserinin Arapça çevirisinin söz oyunları ve ironi açısından değerlendirilmesi
Analysis of Arabic translation of Aziz Nesin's work called 'Hoptirinam' in terms of wordplay and irony
NAİME DURAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DilbilimGazi ÜniversitesiYabancı Diller Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET HAKKI SUÇİN
- Aziz Nesin'in Sen Gara Değilsin oyununun anlatı olarak sahnelenmesi
The staging of Aziz Nesin's play Sen Gara Değilsin as the narrative
ONUR KESKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Sahne ve Görüntü SanatlarıBahçeşehir Üniversitesiİleri Oyunculuk Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SENEM CEVHER
- Aziz Nesin'in sinemaya uyarlanan seçili eserlerinin göstergelerarasılık bağlamında incelenmesi
The examination of Aziz Nesins's chosen pieces which are adapted to the cinema in the context of intersemiotic
SİBEL MELTEM KAFA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Sahne ve Görüntü SanatlarıOrdu ÜniversitesiSinema Televizyon Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. UFUK UĞUR
- Aziz Nesin'in Yaşar Nne Yaşar Ne Yaşamaz, Carl Zuckmayer'in Köpenick'li Yüzbaşı ve Friedrich Dürrenmatt'ın Büyük Romulus adlı eserlerinde mizah, hiciv ve ironi
The satire, humour and irony in the novels by Aziz Nesin Yaşar is Neither Alive nor Dead, Carl Zuckmayer Lieutenant from Köpenick and a drama in Friedrich Dürrenmatt Romulus the Great
CEM TAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Alman Dili ve EdebiyatıUludağ ÜniversitesiYabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. CELAL KUDAT
- Aziz Nesin'in öykü ve romanlarında çocuk ve eğitim teması
Child and education themes in Aziz Nesin's stories and novels
NİLSU AK
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Eğitim ve ÖğretimÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. HULUSİ GEÇGEL