Kültürel mirasın bir bileşeni olarak eğitim mirası: Trakya eğitim yapıları (1839-1923) ve korunmalarına yönelik öneriler
The heritage of education as a component of cultural heritage: Educational buildings in thrace (1839-1923) and recommendations for conservation
- Tez No: 798225
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ZEYNEP ERES ÖZDOĞAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Restorasyon Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 686
Özet
18. yüzyılda dünyada başlayan yenileşme hareketleri, askeriye başta olmak üzere çeşitli sosyal, idari ve ekonomik alanlarda etkisini göstermeye başlamış, pek çok değişimi beraberinde getirmiştir. Modernleşme adımlarının etkileri Osmanlı Devleti'nde de görülmeye başlamış, eğitim ise önemli uygulama sahalarından birisi olmuştur. 19. yüzyılın ilk yarısında geleneksel eğitim devam ederken modern eğitim sisteminin de temelleri atılmaya başlamıştır. İlk uygulamalar başkent İstanbul'da görülmekle beraber modern eğitim sistemi, 19. yüzyılın ikinci yarısında ülke geneline yayılmıştır. Sıbyan mektepleri ve medreselerde görülen geleneksel eğitimin yanı sıra iptidai, rüşdiye, idadi, sanayi okulu, meslek okulu, öğretmen okulu gibi yeni eğitim kurumları faaliyete geçmiştir. Modern eğitim sisteminin oturtulmaya çalışıldığı ilk yıllarda mevcut mektep, ev ve benzeri yapılarda eğitim verilse de bir süre sonra modern eğitim sistemine göre yeni eğitim yapıları inşa edilmeye başlanmıştır. Ülke genelinde tüm çocuklar için eğitimin zorunlu hale getirilmesi ile okullardaki öğrenci sayısı artmış, mevcut binalar yetersiz gelmeye başlamıştır. Bununla birlikte, mevcut binaların modern eğitim sisteminin ihtiyaçlarını karşılayamaması nedeniyle yeni eğitim yapılarının inşasına ağırlık verilmiştir. Böylece, modern eğitim veren yeni eğitim kurumlarının sayısı ülke genelinde artmaya başlamıştır. Bu dönemde inşa edilen yapıların önemli bir bölümü, günümüze kadar ulaşmıştır. Bu yapıların bir bölümü hala özgün işlevini sürdürüyorken bir bölümü farklı işlevlerle kullanılmaktadır. Günümüze ulaşan yapıların bazıları da harap durumdadır. Bu çalışmada, eğitim ile ilgili taşınır ve taşınmaz kültür varlıklarının tümü eğitim mirası olarak tanımlanmaktadır. Türkiye'de eğitim mirası kavramının yaygın bir kullanımı olmasa da hem dünyada hem de ülkemizde bu kavramın gelişmesine ICOMOS öncülük etmiştir. 2013 yılında ICOMOS'un düzenlemiş olduğu Uluslararası Anıtlar ve Sitler Günü kapsamında, 'Eğitim Mirası' temasının belirlenmesi bu konuda etkili olmuş, yapılan etkinlikler ile eğitim yapılarının korunmasına yönelik çalışmaların yapılması tavsiye edilmiştir. Avrupa'da ve Amerika'da son yıllarda bu kapsamda çalışmalara ağırlık verilmiştir. Türkiye'de ise tekil düzeyde yapılan koruma çalışmaları ve bilimsel araştırmalar dışında eğitim mirasının korunmasına ilişkin önerilerin geliştirilmediği tespit edilmiştir. Bu çalışma ile kültür ve eğitim mirasımızın önemli unsurları olan eğitim yapılarının tespit çalışmalarının yanı sıra korunmasına yönelik öneriler geliştirilmiştir. Kültürel mirasın bir bileşeni olarak tanımlanabilecek eğitim mirasının tespitine yönelik yapılacak çalışmalar için öncelikle bir çalışma bölgesi ve zaman aralığı tanımlanmıştır. Bu kapsamda, hem başkent İstanbul'a hem de reformların merkezi Avrupa'ya yakınlığı ile önemli bir uygulama sahası olan ve çok sayıda okul yapısının inşa edildiği Trakya seçilmiştir. Osmanlı Devleti'nde 1839 yılı Tanzimat Fermanı ile başlayan eğitimde modernleşme adımları başlarda kurumsal düzeyde kalsa da 19. yüzyılın ikinci yarısında ülke genelinde eğitim yaygınlaşmış, okul yapılaşması artmıştır. Bu nedenle, modern eğitim sistemini ve mimariye yansımasını anlayabilmek için 1839 yılı Tanzimat Fermanı'nın ilanından başlayarak 1923 yılı Cumhuriyet'in ilanına kadar geçen süreç, çalışılacak dönem aralığı olarak tanımlanmıştır. Belirlenen dönem aralığı içerisinde Trakya'nın ana vilayeti olan Edirne'nin sınırları ile günümüz Türkiye sınırları dikkate alınarak çalışma alanının sınırları çizilmiştir. Buna göre Edirne, Kırklareli, Tekirdağ il, ilçe ve köyleri ile birlikte Çanakkale iline bağlı Eceabat ve Gelibolu ilçeleri ve köyleri (Gelibolu Yarımadası) incelenmiştir. Çalışma kapsamında, 1839-1923 yılları arasında Trakya'da inşa edilen eğitim yapılarının tespiti aşamasında T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivleri başta olmak üzere çeşitli arşivlerde incelemeler yapılmış, çok sayıda yazılı kaynak taranmış, sözlü görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nda yapılan kapsamlı incelemeler ile tespit edilen yapıların koruma sürecine ilişkin detaylı bilgilere ulaşılmıştır. Bölgede yapılan alan araştırmaları ile yapıların mevcut durumuna yönelik tespitler yapılmıştır. Elde edilen veriler doğrultusunda eğitim mirasının korunabilmesi için önerilerin sunulduğu bu çalışma, yedi ana başlıktan oluşmaktadır. Çalışmanın amaç, kapsam ve yöntemine dair bilgiler ile çalışmada kullanılan temel kaynaklar tezin ilk bölümünde detaylı olarak aktarılmıştır. İkinci bölümde, eğitim mirası kavramına yer verilerek dünyada ve Türkiye'de eğitim mirasına yönelik yapılan çalışmalar incelenmiştir. Yurtiçinde ve yurtdışında yapılan çalışmalar, çalışma kapsamında geliştirilen koruma önerileri için örnek olmuştur. Bununla birlikte, bu bölümde Türkiye'de eğitim yapılarının tasarım, kullanım ve onarım sürecine ilişkin yasal metinler incelenmiştir. Hem bir kültür varlığı olarak eğitim yapılarının koruma mevzuatındaki yeri hem de bir eğitim yapısı olarak kullanımı devam eden yapıların Milli Eğitim Bakanlığı mevzuatında yer alan yasal metinlerdeki yeri incelenmiş ve sorunlar tespit edilmiştir. Üçüncü bölümde, geleneksel eğitim sisteminden başlayarak modern eğitim sistemine doğru geçiş süreci ve eğitim sistemindeki gelişmeler sırayla aktarılmıştır. Bununla birlikte, eğitim yapılarının inşa süreci, bu süreçte yer alan kişi ve kurumlar incelenmiştir. Bu bölümde, çalışma bölgesi içerisinde 19. yüzyılda inşa edilen eğitim yapıları ve onların fiziksel durumlarına ilişkin bilgiler, çeşitli arşiv belgeleri ile ortaya çıkarılmıştır. Dördüncü bölümde, Trakya'da 1839-1923 yılları arasında inşa edilen eğitim yapılarına yönelik tespitlere yer verilmiştir. Bu yapılar ile ilgili olarak inşa tarihi, kimler tarafından inşa edildiği/ettirildiği, inşa edildiği dönemdeki eğitimin seviyesi, yapıların büyüklüğü, günümüzdeki işlevi ve korunmuşluk durumuna ilişkin analizler yapılmıştır. Günümüze ulaştığı tespit edilen 37 yapı içerisinden farklı değerlere sahip olduğu tespit edilen 16 yapı belirlenmiş ve bu yapıların ayrıntılı çalışılmasına karar verilmiştir. Bu bölümde, aynı zamanda ayrıntılı çalışılmayacak yapılar ile günümüze kadar geçen zamanda yıkıldığı tespit edilen yapılar ile ilgili bilgiler paylaşılmıştır. Beşinci bölümde, ayrıntılı çalışılmasına karar verilen yapılar ile ilgili olarak tarihsel süreç, mimari özellikleri ve koruma sorunlarına ilişkin bilgiler ayrı başlıklar altında aktarılmıştır. Yapılan tespit çalışmaları sonucunda elde edilen verilere ilişkin değerlendirmelere altıncı bölümde yer verilmiştir. İki ana başlık altında yapılan değerlendirmelerde, ilk olarak eğitim mirası yapılarının mimari gelişim süreçlerine yer verilmiştir. Bu kapsamda, yapıların yerleşim durumu ve fiziksel özelliklerine yönelik değerlendirmeler yapılmıştır. Bu bölümde yer verilen diğer önemli konu ise eğitim mirasının korunmasına dairdir. Öncelikle çalışma bölgesindeki tarihi eğitim yapılarında görülen sorunlara yer verilmiştir. Eğitim sistemindeki değişimler, önleyici korumanın eksikliği, niteliksiz müdahaleler, vandalizm, işlev değişiklikleri, bürokratik sorunlar, bütçe yetersizlikleri, yapıların yıkılması ve eğitim mirasının topluma aktarımı konusunda tespit edilen sorunlar, bölgedeki yapılar üzerinden örneklerle aktarılmıştır. Belirlenen sorunlar ve dünyada yapılan uygulamalar dikkate alınarak hem bölgesel hem de ulusal ölçekte hayata geçirilmek üzere öneriler geliştirilmiştir. Bu bölümde aynı zamanda sürdürülebilirlik konusuna değinilerek bir tarihi eğitim yapısının korunmasının sürdürülebilir bir yaşama nasıl katkı sağlayacağı irdelenmiştir. Tezin son bölümü olan yedinci bölümde eğitim mirası, çalışma bölgesinde ve belirlenen zaman aralığında inşa edildiği tespit edilen eğitim yapıları, onların mimari değerlendirmesi, koruma sorunları ve günümüze ulaşan yapıların korunmasına yönelik geliştirilen önerilere dair çıkarımlar aktarılmıştır. Arşiv araştırmaları, alan çalışmaları, yazılı ve sözlü kaynak incelemeleri doğrultusunda tespit edilen eğitim yapılarının mimari biçimlenişine yönelik yapılan değerlendirmeler ile koruma sorunlarına yönelik geliştirilen öneriler bu araştırmanın özgün çıktılarını oluşturmaktadır.
Özet (Çeviri)
The modernization movements that started in the 18th century began to effect in various fields such as social, administrative and economic, especially in the military, and caused many changes in many parts of world. The effects of modernization movements were also seen in the Ottoman Empire, and education became one of the most important fields of new applications. While, the traditional education was continued in the first half of the 19th century, a transition towards the modern education system was started in this period. Even though the first applications were seen in the capital Istanbul, the modern education system spread throughout the country in the second half of the 19th century. Besides the traditional education seen in primary schools (sıbyan) and madrasahs, new educational institutions such as primary schools (iptidai), secondary schools (rüşdiye), high schools (idadi-sultani), industrial schools, vocational schools, teacher's schools were opened. Although education was given in existing schools, households and similar structures at the beginning of the transition period, new and modern education structures were built in time. With the compulsory education for all children in the country, the number of students in schools increased and existing buildings had started to become inadequate. Due to the fact that the existing buildings could not respond the needs of modern education system, the construction of new educational structures was emphasized. Thus, the number of new and modern educational institutions increased throughout the country. A significant part of the structures built in this period have survived to the present day. While some of these structures still maintain their original function, some of them have been reused with different functions. Unfortunately, some of the structures that have survived to the present day are devastated and are waiting to be demolished. In this study, all movable and immovable cultural properties related to education are defined as“the heritage of education”. Although the concept of educational heritage is not widely used in Turkey, ICOMOS has pioneered the development of this concept both in the world and in our country. Within the scope of the International Day of Monuments and Sites organized by ICOMOS in 2013, the determination of“the heritage of education”theme was effective in this regard, and it was recommended to analyze the activities and the studies on the conservation of educational structures and to make progress about this matter. Studies in this context have been focused on in Europe and America in recent years. In Turkey, it has been determined that no recommendations for a holistic conservation approach have been developed except for the singular conservation studies and some scientific researches. With this study, besides the identification studies of educational buildings, which are important elements of our cultural and educational heritage, recommendations for their holistic protection have been developed. A study area and period was defined in order to carry out the identifications the heritage of education, which can be defined as a component of cultural heritage, in a qualified manner. In this regard, Thrace was chosen. It was an important application area because of its proximity to both the capital İstanbul and the Europe which was the central of reforms and many school buildings were built in this area. Although the modernization movements in education, which started with the Tanzimat Edict of 1839 in the Ottoman Empire, was changed the institutional structure at the beginning, it became widespread throughout the country in the second half of the 19th century and so the number of school's construction increased. For this reason, in order to understand the modern education system and its reflection on architecture, the period starting from the Tanzimat Edict of 1839 until the proclamation of the Republic in 1923 was defined as the period to be studied. Within the specified period, the borders of the study area were defined by considering the borders of Edirne, the main province of Thrace in 19th century, and the borders of today's Turkey. Accordingly, the provinces, districts and villages of Edirne, Kırklareli, Tekirdağ and Çanakkale/Eceabat and Gelibolu (Gallipoli Peninsula) were analyzed. In this study, in order to identify the educational structures constructed in Thrace between 1839 and 1923, different archives, particularly the Ottoman Archives of Presidency of the Republic of Turkey Directorate of State Archives, were examined. Additionally, numerous textual materials were scanned, and oral interviews were undertaken. In addition to this, detailed information about the conservation process of the educational buildings was obtained through the archive of Regional Council for the Conservation of Cultural Properties. With the field surveys carried out in the region, information about the current condition of the buildings was collected. In line with all data, this study consists of seven main titles. In the first part of the thesis, purpose, scope, method and main sources of the study were clarified in detail. In the second section of the thesis, information about the heritage of education were included. The development of the concept of educational heritage and its place in the world and in Turkey were analyzed. Studies and applications conducted in Portugal, Montreal/Canada, England and the United States of America in order to protect the educational heritage were searched. Additionally, what was done and whether there are future studies was investigated in Turkey. The compilation of international and national studies provided data for conservation proposals. Another subject examined in this section was the legal texts on the design, use and repair process of educational heritage buildings in Turkey. Both the place of educational buildings as a cultural property in the conservation legislation and the place of the buildings that are still in use as an educational structure in the legal texts of the Ministry of National Education were analyzed. Thus, laws, regulations, declarations and directives that should be taken into account in the use and repair process of historical buildings were revealed and its effects on educational buildings were investigated. In order to analyze the historical educational structures, it is necessary to understand the history of education correctly. Between 1839 and 1923, many changes occurred in the education system and new practices were implemented. All changes affected the architecture of educational buildings as well as the quality of education. In this context, the development of the modern education system in the Ottoman Empire was explained in detail in the third section of the thesis. The transition from the traditional education system to the modern education system and the education reforms were examined. In this section, the construction process of educational buildings, the individuals and institutions involved in this process were also explained. Additionally, information about the educational buildings built in the 19th century in the study area and their physical conditions were revealed with various archival documents. In the fourth section of the thesis, identifications of the educational buildings built between 1839-1923 in Thrace were given. While a significant part of the buildings has survived to the present day, some of them have been demolished due to various reasons. Among the objectives of the study are the evaluation of the architectural features of the educational buildings that have survived to the present day and the determination of conservation problems. But, due to the large number of educational structures that have survived to the present day and it is not possible to study all of them in detail in this thesis, it was decided to deal with some of them comprehensively. The structures to be studied in detail were determined with the analysis made on the construction date of the buildings, by whom they were built, the level of education at the time they were built, the dimension of the building, the function of the building and its state of preservation. According to analyzes, among the 37 buildings which have survived to the present day, 16 buildings with different values were determined and it was decided to study these buildings in detail. In this section, historical information about the structures that were not be studied in detail were also included. However, during the researches, it was determined that many educational buildings were destroyed due to various reasons. General information about the destroyed educational buildings were given. These knowledges were contributed to the determination of conservation problems, which is one of the main objectives of the thesis. The structures that were studied in detail were explained in the fifth section. In this context, the historical information, architectural features and conservation problems of 16 identified buildings were examined under separate headings. In the sixth section of the thesis, the architectural development process of the educational buildings was evaluated. Evaluations were made about the settlement status and physical condition of the buildings. The accessibility of the buildings and the ownership status of the lands are important factors regarding the settlement status. The evaluations of the physical condition of the buildings were made on the architectural style, form, facade and plan features, construction technique and material. This section also was included conservation problems of educational heritage. These problems are changes in the education system, deficiency of preventive conservation, inappropriate interventions, vandalism, change of functions, bureaucratic problems, budget inadequacies, demolition of structures and the problems of presenting the educational heritage to the society. In accordance with those problems, various recommendations were developed to be implemented both on a regional and national area. In this section, it was also discussed the issue of sustainability and how the conservation of a historical education structure will contribute to sustainable life. In the seventh section, which is the last part of the thesis, the inferences were made about the heritage of education, the identified educational buildings in the study area, their architectural evaluation, conservation problems and the recommendations developed for the conservation of the structures that have survived. The evaluations made on the architectural features of educational buildings which were determined by archival research, field studies, written and oral source studies, and suggestions developed for conservation problems constitute the original outputs of this research.
Benzer Tezler
- Cultural heritage circular governance for the integrated conservation of historic cities: The case of the Medina of Munis
Tarihi şehirlerin bütünleşik korunmasına yönelik kültürel miras'ın döngüsel yönetişimi: Tunus Medine örneği
YASMINE TIRA
Doktora
İngilizce
2024
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık, Planlama ve Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HANDAN TÜRKOĞLU
- Impacts of modernization process on conservation and restoration of traditional wooden religious buildings; a comparative study between Turkey and Japan
Modernleşme sürecinin geleneksel ahşap dinî yapıların korunması ve restorasyonu üzerindeki etkileri, Türkiye ve Japonya arasında karşılaştırmalı bir araştırma
SÜHEYLA KOÇ
Doktora
İngilizce
2022
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DENİZ MAZLUM
PROF. DR. KEİSUKE FUJII
- Sosyal sürdürülebilirlik kavramının camiler üzerinden irdelenmesi
Examining the concept of social sustainability through mosques
ELİF DİLARA DURMUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MimarlıkİSTANBUL BEYKENT ÜNİVERSİTESİMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ASLI PINAR BİKET
- The heritage of viticulture in Anatolia: Connecting Cappadocia and Mardin through a cultural route of the vine
Anadolu'da bağcılık mirası: Kapadokya ve Mardin'i şarap kültürüyle bağlamak
JOAN MACDONALD
Yüksek Lisans
İngilizce
2012
SosyolojiKoç ÜniversitesiKültürel Miras Yönetimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. LUCİENNE THYS ŞENOCAK
- Bodrum Girelbelen Köyü'nde kırsal mimarinin korunması
Conservation of rural architecture in Girelbelen Village, Bodrum district
İZLEM HASBUTCU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CEYLAN İREM GENÇER