Morfolojîya kurmancî ya devera Xerzan
Garzan yöresi kurmancisinin morfolojisi
- Tez No: 799032
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ZAHİR ERTEKİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Kürtçe
- Üniversite: Bingöl Üniversitesi
- Enstitü: Yaşayan Diller Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kürt Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 314
Özet
Dünya ve Kürt bilim insanları, başlangıcından 20. yüzyıla kadar Kürt dilinin dilbilimi, lehçebilimi ve biçimbilimi üzerinde çeşitli araştırmalar yapmış ve bu alanda zengin bir alanyazını oluşmuştur. Bu çalışmaların alanyazınında her ne kadar Kürmancî lehçesi ve ağızları üzerinde geniş bir yer tutuyorsa da Kürmancî lehçesinin ağızlarından Garzan yöresi Kurmancisi, biçimbilimiyle ilginç ve farklı olduğu halde, üç makale hariç, şimdiye kadar doğrudan doğruya akademik araştırmaların konusu olmamıştır. Kürmancinin tüm ağızları arasında Garzan ağzı, adlarının cinsiyet özelliğini atmış olduğundan ve biçimbilimsel özellikleriyle soran lehçesine yakın olduğundan, bu çalışma, bu ağzın farklı olan biçimbilimsel özelliklerini, standart Kürmancî ile karşılatırmak ve Garzan Kürmancîsini kendine özgü bir Kürmancî ağzı olarak tespit etmek amacıyla,“Garzan Yöresi Kürmancî Ağzı”başlığıyla araştırma konusu yaptı. Bu araştırmanın, belirlenen amacına ulaşması için, hem dünya tarihi alanyazınından hem de Kürt tarihi alanyazınından, hem genel lehçebilim alanyazınından hem Kürt lehçebilim alanyazınından hem genel biçimbilim alanyazınından hem de Kürmancî biçimbilim alanyazınından teorik bilgiler alındı, daha sonra çalışma evreni olan bölge popülasyonundan, eski ve yeni nesil konuşucularından sözlü tarih, yaşamöyküsü, anı ve masal metinleri, ses kayıt cihazlarıyla örnek veriler olarak derlendi ve deşifrasyonları yapıldı. Deşifre edilen metinler, her bir çekimli eylemsel ve adsıl biçimbilim özelliği için örnek olarak gösterildi ve standard yazı Kürmancîsiyle karşılaştırıldı. Garzan Kürmancisinin biçimbilimsel her bir farklı özelliği,“betimleyici dilbilim”ve“karşılaştırmalı dilbilim”esas alınarak tespit edilip açıklandı. Garzan Kürmancîsinin tarihi, lehçebilimsel ve biçimbilimsel tespitlerinin tamamlanmasından sonra Garzan Kürmancî ağzının, Kürmancî lehçesinin ağızları arasında birçok farklılığa sahip olduğu kanısı oluştu. Ayrıca bazı Garzan hanedanlarının Soran taraflarından geldiği tespit edildi ve bu ağzın, bazı leksiki ve biçimbilimsel özelliklerini, o hanedanlardan almış olabileceği varsayıldı. Bu şekliyle bu araştırma, daha sonra yapılacak çalışmalar için bir başlangıç olabileceği gibi, sesbilim ve sözdizim araştırmacılarının Garzan Kürmancisinin sesbilimsel ve sözdizimsel özellikleri üzerinde yeni çalışmalar yapmalarını teşvik edebilir. Bu çalışmalarla onlar özelde Kürmancî lehçesine, genelde Kürt diline yeni ufuklar açabilirler.
Özet (Çeviri)
From its inception to the 20th century, world and Kurdish scholars conducted various researches on the linguistics, dialectology and morphology of the Kurdish language, thus forming a rich literature in this field. Although the Kurmanci dialect and dialects occupy a large place in the literature of these studies, Garzan region Kurmanci, one of the accents of the Kurmanci dialect, is interesting and different with its morphology, but has not been directly the subject of academic research until now, except for three articles. Since it has been a land of civilization since ancient times, since among all the dialects of the Kurmanji, this Garzan dialect has discarded the gender characteristic of their name and is close to the asking dialect with its morphological features, this study made the subject of research under the title of“The Kurmanji Accent of the Garzan Region”in order to compare the different morphological features of this dialect with the standard Kurmanji and to identify the Garzan Kurmanji accent as a unique Kurmanji dialect. In order for this research to achieve its stated purpose, theoretical information was obtained from both the world history literature and the Kurdish historical literature, both the general dialectology literature, the Kurdish dialectology literature, the general morphology literature and the Kurmanci morphology literature. Oral history, biography, memoir and fairy tale texts from the second generation speakers were compiled as sample data with voice recorders and deciphered. The deciphered texts were cited as examples for each inflected verb and nominative morphology feature and compared with the standard written Kurmanci. Each morphological feature of Garzan Kürmanci was determined and explained on the basis of“descriptive linguistics”and“comparative linguistics”. After the completion of the historical, dialectological and morphological determinations of Garzan Kürmanci, it was concluded that the Garzan Kürmanci dialect has many differences between the dialects of the Kurmanci dialect. It was also determined that some Garzan dynasties came from the Soran side, and it was assumed that this dialect might have taken some of its lexical and morphological features from those dynasties. In this way, this research may be a start for future studies and may encourage phonological and syntactic researchers to conduct new studies on the phonological and syntactic features of Garzan Kürmanci. With these studies, they can open new horizons for the Kurmanji dialect in particular and the Kurdish language in general
Benzer Tezler
- Morfolojîya navdêrî ya Kurmancîya herêma Qoçgırîyê
Koçgiri bölgesi Kürtçe'sinin nominal morfolojisi / Nominal morphology of Koçgiri's region
FATİME SARUHAN
Yüksek Lisans
Kürtçe
2023
DilbilimVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAŞİM ÖZDAŞ
- Nomînal morfolojiya kurmanciya herêma torê
Tori kurmanci kürtçesinde adsıl biçimbilim
AHMET GÜNERİ
Yüksek Lisans
Kürtçe
2018
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. RAFIK DR SULAIMAN
- Veracêkerdena gramerê Zazakî û Kurmancî: Dîyalekt, alfabe û fonetîk, morfolojî
Karşılaştırmalı Zazaki ve Kurmanci grameri: Diyalekt, alfabe ve fonetik, morfoloji
SAİT VEROJ
Yüksek Lisans
Kürtçe
2014
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KADRİ YILDIRIM
- Veracêkerdena gramerê zazakî û kurmancî: Dîyalekt, alfabe û fonetîk, morfolojî
Karşılaştırmalı zazaca ve kurmanci grameri: Diyalekt, alfabe ve fonetik, morfolojî
SAİT VEROJ
Yüksek Lisans
Kürtçe
2014
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KADRİ YILDIRIM
- Di çend pexşanên Kurmancî de Evînên Efsanevî
Birkaç Kurmancî nesirde Efsane Aşklar
EDİP POLAT
Yüksek Lisans
Kürtçe
2015
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KADRİ YILDIRIM