Merzifon'da Osmanlı'dan Cumhuriyet dönemine intikal eden Müslüman ve Gayrimüslim eserleri
Muslim and non-Muslim artifacts from the Ottoman Empire tothe Republican period in Merzifon
- Tez No: 801517
- Danışmanlar: DOÇ. DR. TURGUT İLERİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Amasya Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 97
Özet
Merzifon tarihinin M.Ö. 5500'lere kadar uzandığı tahmin edilmektedir. Merzifon kazası Antik Çağ'dan günümüze kadar Hititler, Frigler, Lidyalılar, Persler, Romalılar, Bizanslılar, Danişmendler, Selçuklular, İlhanlılar ve Osmanlıların kurduğu medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Merzifon kazasında, Karanlık Çağ Döneminde M.Ö. 1700-700 yılları arasında Hititler, yine Karanlık Çağ Döneminde M.Ö. 8.yüzyılda Frigler, M.Ö. 600'lerde Kafkaslardan Anadolu'ya gelen Kimmer ve İskitler, M.Ö. 6.ve. 4.yüzyıllarda Persler hakimiyet kurmuşlardır. M.Ö. 333 yılında yapılan İsos Savaşı ile bölgede Perslerin hakimiyeti son bulmuş ve Pontos Devleti kurulmuş, devletin başkenti ise Amasya olmuştur. Bu dönemlerde Merzifon önemli bir ticaret merkezi haline gelmiştir. Yaklaşık 200 yıllık Pontos (Mitridatlar) Dönemi M.Ö. 47 de son bulmuş ve bölgede Romalıların hakimiyet dönemi başlamıştır. Roma İmparatorluğu M.S. 395 de Doğu ve Batı Roma olarak ikiye ayrılmış, Merzifon ve civarı Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans) topraklarında kalmıştır. 11.yüzyılda Danişmentliler hakimiyetine giren Merzifon ilçesi sırası ile 12.yüzyılda Selçuklu egemenliğime 14.yüzyılda İlhanlı hakimiyetine girmiştir. 1335-1341 yılları arasında Eratna Beyliği hakimiyetine giren Merzifon 1353-1396 tarihleri arasında Türkmen Beylerinden Taşanoğulları'nın hakimiyetinde kalmıştır. Yıldırım Bayezid Döneminde ise 1396 yılından itibaren Osmanlı hakimiyetine giren Merzifon Sivas eyaletine bağlı Amasya Sancağının önemli bir kültür merkezi haline gelmiştir. 1.Dünya Savaşından sonra 15 Mart 1919'da İngilizler tarafından işgal edilen Merzifon, Merzifon halkının işgal boyunca sürdürdükleri tepkiler ve Mustafa Kemal Paşa'nın girişimleri sonucunda 27 Eylül 1919'da işgalden kurtulmuştur. Merzifon ilçesi Cumhuriyet Döneminde ve günümüze kadar Türk toprağı olarak binlerce insana ev sahipliği yapmıştır. Cumhuriyet öncesinde Osmanlı hakimiyetine giren ve Sivas eyaletine bağlı Amasya Sancağının bir kazası olan Merzifon bu statüyü Cumhuriyet döneminde de korumuştur. Bu çalışmada 5500 yıllık tarihsel süreci olan Merzifon kazasında yaşayan Müslümanlara ve gayrimüslimlere ait eserler ayrı ayrı ele alınarak bilgi verilmiştir. Müslümanlara ait eserler olarak Merzifon'daki camiler, hamamlar, ticaret mekanları, okullar, konaklar, türbeler ve çeşmelerin varlıkları tespit edilmiştir. Camiler içinde tarihsel önemi olan, Abide Hatun Cami, Eyüp Çelebi Cami, Büyük Hacı Hasan Cami, Çay Cami, Hanife Hatun Cami, Kara Mustafa Paşa Cami, Taceddin İbrahim Paşa Cami, Ulu Cami, Bozacı Cami, Alaca Minare Cami, Dönertaş Cami, II. Murat Cami, Dobak Cami ve Denizli Cami tüm ayrıntıları ile ortaya konulmuştur. Merzifon'un en önemli tarihi yapı gruplarından bir diğeri ise hamamlardır. Bu doğrultuda ise Tuz Pazarı Hamamı, Çifte Hamam, Paşa Hamamı ve Maarif Hamamı hakkında bilgi verilmiştir. Bunlardan başka ticaret mekanları olarak ise Taşhan, Bedesten ve Tuz Pazarı incelenmiştir. Merzifon'un ünlü konaklarından Basmacılar ve Ulukuşlar Konakları da çalışmada yer almıştır. Bunlarla birlikte Piri Baba Tekkesi ve Türbesi, Kümbet Hatun Türbesi ile çeşmeler hakkında bilgi verilmiştir. Tarihsel değeri olan eğitim kurumlarına bakıldığında ise Kara Mustafa Paşa İlkokulu, Çelebi Sultan Mehmet Medresesi hakkında bilgi verilmiştir. Merzifon'da gayrimüslimlerden kalan tarihi eserler içinde ise St. Barbara Kilisesi ve Protestan Kilisesi hakkında bilgi verilmiş, Merzifon'da gayrimüslimlerin kurduğu Merzifon Ruhban Okulu, Merzifon Yatılı Kızlar Okulu, King Sağırlar Okulu, Harbinger Yüksek Okulu ve Merzifon Anadolu Koleji de çalışmamızda değerlendirilmiştir. Çalışmamız iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Merzifon'un coğrafyası sosyo- ekonomik durumu ve tarihçesine değinilirken ikinci bölümde ise Merzifon ilçesinde bulunan eserler Müslümanlara ve gayrimüslimlere ait eserler olarak iki alt başlığa ayrılarak eserler hakkında bilgiler sunulmuştur. Cumhuriyet Dönemine intikal eden tarihi eserlerin onarımları yapılarak günümüze ulaştığı ve varlılarını koruduğu, bazı eserlerinde işlevselliklerinde değişiklikler olduğu tespit edilmiştir.
Özet (Çeviri)
The history of Merzifon is estimated that dates back to 5500 BC. Merzifon has hosted the civilizations founded by the Hittites, Phrygians, Lydians, Persians, Romans, Byzantines, Danishmends, Seljuks, Ilkhanids, and Ottomans from Ancient age to the present. In the Merzifon district, the Hittites during the Dark Ages between 1700 and 700 BC, the Phrygians in the 8th century BC during the Dark Ages, the Cimmerians and Scythians who came to Anatolia from the Caucasus in 600 BC, and the Persians between the 6th and 4th centuries established dominance. With the Battle of Isos in 333 BC, the domination of the Persians in the region ended and the Pontos State was established, and the capital of the state was Amasya. During these periods, Merzifon became an important trade center. About 200- year Pontos (Mithridates) Period ended in 47 BC and the period of Roman domination began in the region. The Roman Empire was divided into two as Eastern and Western Rome in 395 AD, Merzifon and its vicinity remained in the territory of the Eastern Roman Empire (Byzantines). Merzifon District, which came under the rule of Danishmends in the 11th century, came under the rule of the Seljuks in the 12th century, and the Ilkhanids in the 14th century, respectively. Merzifon, which came under the rule of Eratna Principality between 1335-1341, remained under the rule of Taşanoğulları, one of the Turkmen Beys, between 1353-1396. In the reign of Yıldırım Bayezid, Merzifon, which came under the rule of the Ottomans since 1396, became an important cultural center of Amasya Sanjak, which is a part of Sivas province. Occupied by the British on March 15, 1919 after the World War I, Merzifon was liberated on September 27, 1919, as a result of the reactions of the people of Merzifon throughout the occupation and the attempts of Mustafa Kemal Pasha. Merzifon district has hosted thousands of people as Turkish land from the beginning of the Republican Period to present. Merzifon, which was a district of Amasya Sanjak, which was under the rule of the Ottoman Empire before the Republic, preserved this status in the Republican period as well. In this study, historical artifacts belonging to Muslims and non-Muslims living in the Merzifon district, which has a historical process of 5500 years, are discussed separately and information are given. As historical artifacts belonging to Muslims, the existence of mosques, baths, commercial places, schools, mansions, tombs and fountains in Merzifon have been determined. Abide Hatun Mosque, Eyüp Çelebi Mosque, Büyük Hacı Hasan Mosque, Çay Mosque, Hanife Hatun Mosque, Kara Mustafa Pasha Mosque, Taceddin İbrahim Pasha Mosque, Ulu Mosque, Bozacı Mosque, Alaca Minare Mosque and Dönertaş Mosque, II. Murat Mosque, Dobak Musque, Denizli Musque which have historical importance among the mosques, are scrutinized with all details. One of the most important historical building groups of Merzifon is the baths. Thus, information are given about Tuz Pazarı Bath, Double Bath, Pasha Bath and Maarif Bath. Apart from these, Taşhan, Bedesten and Tuz Pazarı were examined as trade venues. Basmacılar and Ulukuşlar Mansions, which are among the famous mansions of Merzifon, were also included in the study. Additionally, information are given about Piri Baba Lodge and Tomb, Kümbet Hatun Tomb and fountains. When it comes to the educational institutions that have historical value, information are given about Kara Mustafa Pasha Primary School and Çelebi Sultan Mehmet Madrasa. Among the historical artifacts left by non-Muslims in Merzifon, St. Barbara Church and the Protestant Church, and the history of Merzifon Seminary, Merzifon Boarding School for Girls, King School for the Deaf, Harbinger High School and Merzifon Anatolian College, which were established by non-Muslims in Merzifon. The study consists of two parts. In the first part of the study, the geography, socio-economic status and history of Merzifon were mentioned. In the second part of the study, historical artifacts in Merzifon district are divided into two sub-titles as belonging to Muslims and non- Muslims, and information about those historical artifacts are presented. In the first part of the study, the geography, socio-economic status and history of Merzifon were mentioned. In the second part of the study, historical artifacts in Merzifon district are divided into two sub-titles as belonging to Muslims and non-Muslims, and information about historical artifacts are presented. It has been determined that the historical artifacts that were transferred to the Republican Period have been repaired and have reached the present day and preserved their existence, and that there were changes in their functionality in some artifacts.
Benzer Tezler
- 19. yüzyılın ikinci yarısında amasya şehri nin demografik yapısı ve iskan siyaseti
The demographic structure and settlement policy of the city of Amasya in the second half of 19th century
AHMET CANER ÇATAL
- Âşık Sıdkî Baba'nın hayatı eserleri edebi şahsiyeti ve yaşayan mirası
Ashiq Sidkî Baba's life, works, literary personality and living legacy
BAHATTİN ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Halk Bilimi (Folklor)Ankara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SELCAN GÜRÇAYIR TEKE
- Merzifon'un ahşap tavanlı camilerindeki kalem işi tezyinat
The painting decoration in the mosques with wooden ceiling of Merzifon
SEMA NUR KÖKVER
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinHitit Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CANDAN NEMLİOĞLU
- Geç Osmanlı döneminde bir misyoner yerleşkesi: Merzifon Anadolu koleji
A missionary campus in the Late Ottoman period: Marsovan Anatolia college
ASLI KIRBAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. VESİLE GÜL CEPHANECİGİL