Klasik Türk edebiyatında mensur gülistân sözlükleri (İnceleme–karşılaştırmalı sözlük-tıpkıbasım)
Prose gülistân dictionary in classical Turkish literature (Review–comparative glossary-printer)
- Tez No: 802062
- Danışmanlar: PROF. DR. NESLİHAN İLKNUR KOÇ KESKİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 575
Özet
Saʿdî-i Şirâzî'nin 1258 yılında yazdığı Gülistân, hikmetli fikirlerin ve ahlaki öğütlerin tahkiyevi olarak ele alındığı Farsça didaktik bir eserdir. Eser, hem muhtevası hem de metin bağlamlı dil öğrenimine imkan tanıması bakımından Türk edebiyatında ilgi görmüş, birçok müellif tarafından tercüme, şerh ve lügatleri kaleme alınmıştır. Bu çalışmada, çeşitli kütüphanelerden tespit edilen eser sözlüğü kapsamında değerlendirilebilecek 7 Gülistân sözlüğü incelenmiştir. Sözlükler kendi içinde nüshalı olup sayıca 11 tanedir. Klasik sözlük anlayışından farklı olan yazıldıkları metinlerin daha iyi anlaşılabilmesi için hazırlanmış olan eser sözlükleri, dil öğretimi ve eğitimi bakımından dikkate değer yapıtlardır. Edebiyatımızda eser sözlükleri ile alakalı birtakım çalışmalar yapılmışsa da Gülistân üzerine yazılmış ve birçoğu keşfedilmemiş sözlüklerle ilgili çalışmalar eksiktir. Tezde öncelikle tespit edilen Gülistân sözlüklerinin, çeviri yazısı yapılmış, sonrasında her bir sözlüğün söz varlığı ve açıklamaları-en hacimliden en aza doğru- alfabetik olarak excel tablosuna geçirilmiştir. Madde başı olan kelimelerin kökeni ve Osmanlı Türkçesi sözlüklerindeki sözlük anlamı da karşılaştırmalı sözlük tablosuna yerleştirilmiştir. Tablodan önce tablo hazırlanırken uyulan esaslar ve kullanılan çeşitli kısaltmalar liste olarak verilmiştir. Karşılaştırmalı tablo usulü sözlük, Gülistan sözlüklerinde yer alan tüm kelimelerin aynı anda okunabilmesi ve bir mukayeseye tabi tutulabilmesi açısından büyük öneme sahiptir. Toplamda 3627 kelimeden oluşan karşılaştırmalı sözlük tablosu akademik çalışmalarda daha önce yapılmamıştır ve usul bakımından yenilik taşır. Esasını karşılıklı sözlük tablosu oluşturan Klasik Türk Edebiyatinda Mensur Gülistân Sözlükleri başlıklı tez; giriş ve sonuçla beraber beş ana bölüm, ekler, kaynakça ve tıpkıbasımlardan oluşmaktadır. Tablo haricinde tez gramatikal açıdan, tercüme tekniği açısından, edebi açıdan ve muhteva açısından açısından incelenmiştir. İncelenen sözlüklerin genel yapısı, şekil ve muhteva yönü, sözlüklerin çeviri yazısı yapılırken karşılaşılan zorluklar, sözlükler hakkında yapılan çıkarımlardan bahsedilmiştir. Sözlükler gramatikal açıdan ek, kelime ve cümle bağlamında incelenirken verilen bilgiler istatiksel grafiklerle desteklenmiştir. Ardından tez tercüme tekniği bakımından incelenmiş, sözlüklerde karşımıza çıkan kelimelerin tercüme unsurlarına dair yönleri ele alınılmıştır. Edebi inceleme bölümünde ise sözlüklerde yer alan beyitler ve mecazlara değinilmiştir. Son olarak muhteva bakımından yapılan incelemede, sözlük yazarlarının izaha muhtaç gördükleri kelimeler din, tabiat, toplum yer ve şahıs adları bakımından açıklanmıştır. Yapılan tezle; 7 Gülistân sözlüğünün gerek edebi gerek dil bilgisi gerekse tercüme tekniği bakımından incelenmesi ve bir tablo halinde transkribe edilerek araştırmacılara sunulması amaçlanmıştır. Daha evvel denenmemiş bir teknik olan karşılaştırmalı tablo tekniği ile hazırlanan bu tez, klasik usüllerden oldukça farklılık arz etmektedir.
Özet (Çeviri)
Gülistân, written by Saʿdî-i Şirâzî in 1258, is a Persian didactic work in which wise ideas and moral advices are handled as a narrative. The work has attracted attention in Turkish literature in terms of both its content and the possibility of language learning in the context of the text, and its translations, commentaries and dictionaries have been written by many authors. In this study, 7 Gülistân dictionaries, which can be evaluated within the scope of the dictionary of works determined from various libraries, were examined. The dictionaries have copies within themselves and there are 11 in number. The dictionaries of works, which are different from the classical lexicography, prepared for a better understanding of the texts in which they are written, are remarkable works in terms of language teaching and education. Although there have been some studies related to the dictionaries of works in our literature, studies on the dictionaries written on Gülistân and many of them undiscovered are lacking. In the thesis, first of all, the vocabulary of the Gülistân dictionaries determined in the thesis were translated, and then the vocabulary and explanations of each dictionary -from the most voluminous to the least- were transferred to the excel table in alphabetical order. The origin of the words with a headline and the dictionary meaning in the Ottoman Turkish dictionaries are also placed in the comparative dictionary table. Before the table, the principles followed while preparing the table and various abbreviations used are given as a list. Comparative table-style dictionary is of great importance in terms of being able to read and compare all the words in Gulistan dictionaries at the same time. Comparative dictionary table, consisting of 3627 words in total, has not been done before in academic studies and is innovative in terms of procedure. Thesis titled Prose Gülistân Dictionaries in Classical Turkish Literature, the basis of which is a mutual dictionary table; It consists of introduction and conclusion, five main chapters, appendices, bibliography and facsimiles. Apart from the table, the thesis has been analyzed grammatically, in terms of translation technique, in terms of literary and content. The general structure, shape and content aspect of the dictionaries examined, the difficulties encountered while translating the dictionaries, and the inferences made about the dictionaries are mentioned. While the dictionaries were analyzed grammatically in the context of affixes, words and sentences, the information given was supported by statistical graphics. Then, the thesis is examined in terms of translation technique, and the aspects of the words that appear in the dictionaries regarding the translation elements are discussed. In the literary analysis part, couplets and metaphors in dictionaries are mentioned. Finally, in the analysis made in terms of content, the words that the lexicographers deem in need of explanation are explained in terms of religion, nature, society, place and person names. With the thesis; It is aimed to examine the Gülistân dictionary in terms of both literary, grammatical and translation techniques and to present it to researchers by transcribed as a table. This thesis, prepared with the comparative table technique, which is an untested technique, is quite different from the classical methods.
Benzer Tezler
- Türk edebiyatında 'Gülistân' ve Hasan Rızâyî'nin 'Cûy-ı Rahmet' adlı Manzûm Gülistân Şerhi (inceleme-metin)
Gulistan in Turkish literatüre and Hasan Rizayi's named of 'Cuy-i Rahmet' poetry commentary
AYSUN ÇELİK
Doktora
Türkçe
2017
Türk Dili ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET SEVGİ
- Eski Türk edebiyatında Mensur Yûsuf u Züleyhâ hikâyeleri ve Muhammed B. İbrahim'in Yûsuf u Züleyhâ'sı
The stories of Yûsuf and Zuleyhâ written in prose and Muhammed b. İbrahim's Yûsuf and Zuleyhâ
MEHMET ŞAHİN
Doktora
Türkçe
2015
Türk Dili ve EdebiyatıYıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA ERDOĞAN
- Mustafa Hevâyî'nin bilinmeyen mensur iki hikâyesi (İnceleme-metin)
Unknown two prose stories of Mustafa Hevâyî (Analysis-text)
OĞUZHAN GÜNDÜZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BİLAL ALPAYDIN
- Milli Kütüphane 06 MiL Yz A 2933 kayıt no'lu Mecmaʿ-i Kitab (İnceleme-Metin)
Natıonal Lıbrary 06 Mil Yz A No. 2933 record books magazines
HALİL İBRAHİM TOPALAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Türk Dili ve EdebiyatıYüzüncü Yıl ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MURAT ÖZTÜRK