Memluk-Kıpçak sahası ile Türkmen ve Azerbaycan Türkçelerinin tarihî karşılaştırmalı gramer ve sözlük denemesi
Historical comparative grammar and dictionary essay of Mamluk-Kipchak area and Turkmen and Azerbaijan Turkish
- Tez No: 803225
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET FATİH KİRİŞÇİOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 916
Özet
1250-1517 yılları arasında Mısır-Suriye sahasında hüküm süren Memluk Devleti'nde, yöneticilerin büyük bir çoğunluğu Türklerden oluştuğu için bu dönem Arapçaya karşı Türkçe ağırlık kazanmıştır. Memluk sahasında Türkmen (Oğuz) ve Kıpçak unsurların birlikte yaşıyor olmaları dolayısıyla bölgede Türkmen-Kıpçak lehçe özelliklerinin bir arada olduğu Türk dilinin önemi giderek artmıştır. Memluk Devleti döneminde yöneticilerin Türk olması ve Türkçeye karşı artan ilgiden dolayı birçok sözlük ve gramer kitabı kaleme alınmıştır. Bu çalışmada, Memluk-Kıpçak Türkçesi sözlük ve gramer kitaplarının söz varlığında yer alan kelimeler ele alınmış ve tespit edilen kelimelerin çağdaş Oğuz grubu lehçelerinden Türkmen ve Azerbaycan Türkçelerindeki durumu karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Böylece, Memluk-Kıpçak Türkçesi söz varlığının Türkmen ve Azerbaycan Türkçelerinin söz varlığına yansıyan özelliklerinin belirlenmesi ve bu söz varlığının her iki lehçede ne ölçüde korunduğunun ve ne gibi değişimlere uğradığının ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışma, beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm olan Giriş kısmında; çalışmanın konusu, amacı ve yöntemi açıklanmıştır. İkinci bölümde, Mısır-Suriye sahasının etnik durumu, Mısır-Suriye sahasında Kıpçak Türkleri kadar önemli bir konuma sahip olan Türkmen (Oğuz) Türkleri, Mısır-Suriye sahasında gelişen Memluk-Kıpçak Türkçesi ve Mısır-Suriye sahasında yazılan sözlük ve gramer kitapları hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde, Memluk-Kıpçak Türkçesi sözlük ve gramer kitaplarında Türkmenceye dair yapılan açıklamalar üzerinde durulmuş ve Türkmence olarak kaydedilen malzeme ile ilgili değerlendirmeler yapılmıştır. Dördüncü bölümde, Memluk-Kıpçak Türkçesi sözlük ve gramer kitaplarında dönemin lehçelerine dair verilen bilgilerden söz edilmiş, Memluk-Kıpçak Türkçesi söz varlığının Türkmen ve Azerbaycan Türkçelerindeki durumu fonetik ve semantik açıdan incelenerek tespit edilen özellikler iki ana alt başlık altında sunulmuştur. Beşinci bölüm olan Sonuç kısmında, elde edilen veriler ışığında Memluk-Kıpçak sahası söz varlığının çağdaş Oğuz sahası söz varlığıyla olan ilişkisi değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
In the Mamluk State, which ruled in the Egypt-Syria area between the years 1250-1517, since the majority of the rulers were Turks, this period gained weight in Turkish versus Arabic. Due to the fact that Turkmen (Oghuz) and Kipchak elements lived together in the Mamluk area, the importance of the Turkish language, which has Turkmen-Kipchak dialect features together, has increased gradually in the area. Many dictionaries and grammar books were written due to the fact that the rulers were Turkish and the increasing interest in Turkish during the Mamluk State. In this study, the words existing in the vocabulary of the Mamluk-Kipchak Turkish dictionaries and grammar books were discussed and the situation of the identified words in Turkmen and Azerbaijan Turkish, which are contemporary Oghuz group dialects, was examined comparatively. Thus, it is aimed to determine the features of the Mamluk-Kipchak Turkish vocabulary that are reflected in the vocabulary of Turkmen and Azerbaijan Turkish and to reveal to what extent this vocabulary is preserved in both dialects and what kind of changes it has undergone. The study consists of five parts. In the first part, the Introduction; the subject, purpose and method of the study have been explained. In the second part, information is given about the ethnic situation of the Egypt-Syria area, the Turkmen (Oghuz) Turks, who have an important position as the Kipchak Turks in the Egypt-Syria area, the Mamluk-Kipchak Turkish that developed in the Egypt-Syria area, and the dictionaries and grammar books written in the Egypt-Syria area. In the third chapter, the explanations on Turkmen in Mamluk-Kipchak Turkish dictionaries and grammar books have been emphasized and evaluations have been made about the material recorded as Turkmen. In the fourth chapter, the information about the dialects of the period in the Mamluk-Kipchak Turkish dictionaries and grammar books has been mentioned, the situation of the Mamluk-Kipchak Turkish vocabulary in Turkmen and Azerbaijan Turkish has been examined in terms of phonetics and semantics, and the determined features have been presented under two main sub-titles. In the fifth chapter, the Conclusion, the relationship between the vocabulary of the Mamluk-Kipchak area and the vocabulary of the contemporary Oghuz area has been evaluated in the light of the data obtained.
Benzer Tezler
- Memlûk-Kıpçak Türkçesi söz varlığı incelemesi: Mutfak ve yemek kültürüne ait isimler
The Mamluk-Kıpchak period Turkish vocabulary: The names of the cuisine and food culture
KÜBRA DİLAVER YILDIRIM
Doktora
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıYıldız Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE MELEK ÖZYETGİN
- Et-Tuḥfetü'z-Zekiyye fi'l-Lüġâti't-Türkiyye'deki söz varlığının Kazak ve Kırgız lehçelerindeki durumu
Situation of meeting in et-Tuḥfetü-Zekiyye fi'l-Lüġâti't-Turkey in sweet and Kyrgyz dialects
OSMAN AVCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıSivas Cumhuriyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ONUR BALCİ
- Et-Tuhfetü'z-Zekiyye Fi'l-Lugati't-Türkiyye'de fiil
The verb in Et-Tuhfetü'z-Zekiyye Fi'l-Lugati't-Türkiyye
MUSA SALAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
DilbilimGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜLYA KASAPOĞLU ÇENGEL
- Kitabu'l-İdrak li Lisani'l-Etrak'te fiiller (Kitabu'l-İdrak li Lisani'l-Etrak'teki fiiller temelinde eski ve bugünkü Kıpçak dil alanında fiiler üzerine tarihi karşılaştırmalı bir gramer ve ...) (2 cilt)
Verbs in the Kitabu'l-İdrak li Lisani'l-Etrak (An attemp at a historical comparative grammer and lexicon of historical and contemporary Kipchak Turkish language based on the verbal material in the lexicon ...)
A. MELEK ÖZYETGİN
Doktora
Türkçe
1999
DilbilimAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. F. SEMA BARUTÇU ÖZÖNDER
- El-?avânînü'l-Külliyye Li-?apti'l-Lugâti't-Türkiyyede fiillerin icelenmesi ve eski Anadolu Türkçesiyle kıyaslanması
El-?avânînü?l-Külliyye Li-?apti?l-Lugâti?t-Türkiyyede fiillerin icelenmesi ve eski Anadolu Türkçesiyle kıyaslanması
MUHARREM NAZLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CAN ÖZGÜR