Memlük-Kıpçak Türkçesi sözlüklerinde kadınla ilgili söz varlığının tarihî- karşılaştırmalı incelemesi
The historical-comparative study of the vocabulary related to women in the Mamluk-Kipchak Turkish dictionaries
- Tez No: 956235
- Danışmanlar: PROF. DR. AYŞE MELEK ÖZYETGİN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 99
Özet
Bu tez çalışması, 13-14. yüzyıllarda Memlük-Kıpçak sahasında hazırlanmış sözlüklerde yer alan kadınla ilgili söz varlığını tarihî-karşılaştırmalı yöntemle incelemektedir. Kadına dair adlandırmalar, sosyal statü, doğurganlık, akrabalık ilişkileri ve kişisel eşyalara ilişkin sözcükler tematik olarak sınıflandırılmış; modern Kıpçak Türk dilleriyle karşılaştırılarak leksik ve semantik gelişimleri değerlendirilmiştir. Söz varlığı içinde yer alan sözcüklerin kökeni araştırılmış; Türkçe kökenli olanlar ile diğer dillerden alınmış olanlar tespit edilmiştir. Kadınla ilgili bazı kavramların farklı dönemlerdeki Türk yazı dillerinde nasıl temsil edildiği ve hangi sözcüklerin zamanla anlam daralması, genişlemesi ya da kaybı yaşadığı ortaya konmuştur. Bu yönüyle çalışma, tarihî sözlükçülük ve kadın odaklı dil araştırmaları açısından özgün bir katkı sunmakta; kadın kimliğinin tarihsel Türk toplumlarındaki yansımasına dilsel veriler yoluyla ışık tutmaktadır. Ayrıca tez çalışmasında Memlük-Kıpçak sahasının Kıpçak sahası başta olmak üzere modern Türk dilleriyle olan etkileşimleri de değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
This thesis examines the lexicon related to women found in the dictionaries compiled in the Mamluk-Kipchak domain during the 13th and 14th centuries, employing a historical-comparative method. Terms pertaining to women have been thematically classified under categories such as social status, fertility, kinship relations, and personal belongings. These terms have been compared with those in modern Kipchak Turkic languages to assess their lexical and semantic developments. The origins of the words in the lexicon have been investigated, identifying those of Turkic origin and those borrowed from other languages. The study also explores how certain concepts related to women have been represented in various periods of the written Turkic languages, as well as which terms have undergone semantic narrowing, broadening, or loss over time. In this respect, the research offers an original contribution to historical lexicography and gender-focused linguistic studies, shedding light on the reflection of female identity in historical Turkic societies through linguistic data. Furthermore, the interactions between the Mamluk-Kipchak domain and modern Turkic languages—particularly with other branches of the Kipchak group—have also been evaluated.
Benzer Tezler
- Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî esasında Memlük-Kıpçak sahasında yazılan sözlüklerdeki söz varlığı üzerine inceleme
The examination on the vocabulary in the dictionaries written in the Mamluk-Kipchak period basis on Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî
FATMA MOHAMED AHMED ELTAMIMI ELSHERBINI
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜLYA KASAPOĞLU ÇENGEL
- Ed-Dürretü'l-Mudıyye Fi'l-Lugati't Türkiyye'nin Memlük Türkçesi ve Oğuz Türkçesi nüshalarının karşılaştırılması
A comparison between Mameluk Turkish and Oghuz Turkish versions of Ad-Durretu'l-Mudiyya Fi'l-Lugati't Turkiyya
RECEP YILMAZ
Doktora
Türkçe
2013
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN FİKRİ SERTKAYA
- Memlûk-Kıpçak Türkçesi söz varlığı incelemesi: Mutfak ve yemek kültürüne ait isimler
The Mamluk-Kıpchak period Turkish vocabulary: The names of the cuisine and food culture
KÜBRA DİLAVER YILDIRIM
Doktora
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıYıldız Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE MELEK ÖZYETGİN
- Kıpçak Türkçesinden Kırım Tatarcasına anlam değişmeleri
The events of meaning from Kipchak Turkish to Crimean Tatar
ELMAZ RUSTEMOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıSüleyman Demirel ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. VEDAT KARTALCIK
- Memlûk-Kıpçak Türkçesindeki sağlık ile ilgili söz varlığı ve Kazakçadaki durumu üzerine bir inceleme
A research health-related vocabulary in Mamluk-Kipchak language and its status in Kazakh language
DUYGU TEMEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıYıldız Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE MELEK ÖZYETGİN