Geri Dön

Platon'un 'İmkânsız' estetiği ve sanat

Plato's 'Impossible' aesthetics and art

PDF İndir

  1. Tez No: 804062
  2. Yazar: İHSAN GÜRSOY
  3. Danışmanlar: PROF. DR. CENGİZ ÇAKMAK
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Felsefe, Philosophy
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2023
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Felsefe Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 375

Özet

Platon düşüncesinden Baumgarten'ın tanımladığı manada bir estetik teorisi çıkarmak imkânsız gibi görünse de, Kant'ın ilk tavsiyesine uyarak bu adlandırmayı aynen kabul edip onu hakikî bir bilim olarak öğretiye tahsis etmek ve bu sayede bilginin aisthêta ve noêta olarak bölünmesinin muteber olduğu eskilerin diline ve anlayışına yaklaşmak mümkündür. Dolayısıyla Platon'un görüşlerinin bir estetik teorisine ulaşıp ulaşmadığını görmenin yolu, onun düşüncesinde hissedilir şeylerle idrak edilir şeyler arasındaki ilişkiyi soruşturmaktan geçmektedir. Hissedilir şeylerden bilgi edinilemeyeceğini peşinen söylese de, Platon'da güzellik tecrübesi ve onun teessürü merkezî bir role sahiptir. Hatta soruşturmamızı Platon düşüncesindeki güzellik tecrübesi üzerinden sürdürdüğümüzde, philosophia faaliyetinin hem“en yüksek sanat”hem de güzeli sevmek bağlamında bizzat estetik olduğunu görürüz; Platon'a göre philosophos aynıyla philokalostur. Ana-akım yorumcuların mesnetsiz mimêsis yorumlarının aksine, Platon düşüncesinde mimêsise tabi olmayan bir meydana getirme faaliyeti mümkün değildir; sadece beşerî değil, alemin doğumu gibi ilahî bir meydana getirme faaliyeti dahi mimetik bir faaliyettir. Platon için önemli olan meydana getirme faaliyetinin neyi model aldığıdır: Kendiliği model alan sanatçı hakikate tutunarak eser verdiğinde kendi nefsinde hakikî fazileti, hariçte ise fazilet âbidelerini meydana getirecektir. Bu faaliyet aslında onun kendiliğini bilmesi ve kendisini dönüştürmesiyle bir ve aynı faaliyettir. Böyle bir meydana getirme faaliyetinin yol açtığı güzellik tecrübesi, aldatıcı taklitçi sanatın ürettiği fazilet suretlerinin taklitleri marifetiyle seyircinin muhakeme ve akletme yetisini felce uğratarak onun nefsini ölçüsüzlüğe düşürmesinin aksine, onun en iyi cihetlerini teşvik eder ve onu hakikî asalete götürecek yola işaret eder. Güzelin kendisinin kâmil timsalleri olan fazilet âbideleri seyircisinin nefsini güzelin kendisine çevirir ve ona doğru harekete geçmeye teşvik eder. Platon düşüncesinde hakikî sanat mağara mahkûmlarına zincirlerini göstererek sahip oldukları dünya“anlayışının”bu mahkûmiyetin icbar ettiği bir tasavvur, bir zan olduğunu ifşa eder. Sahneye bakmakta olan seyirciye, yani kendisine yabancılaşmış beşere, onu bir kez daha yabancılaştırmak suretiyle aslî failin bizatihî kendisi olduğunu hatırlatır. Hakikî sanat, seyircilerine zincirlerinden kurtulmadıkça hakikati asla müşahede edemeyeceklerini ilan eden, nefslerini çelip onları güzele firar etmeye çağıran bir özgürleşme çağrısıdır.

Özet (Çeviri)

Although it seems impossible to derive an aesthetic theory from Plato's thought in the sense defined by Baumgarten, it is possible to come closer to the language and the sense of the ancients, among whom the division of cognition into aisthêta and noêta was very well known, if we follow Kant's first advice, accepting again this term and preserving it for that doctrine, which is true science. Therefore, the way to see whether Plato's views amount to a theory of aesthetics is to investigate the relationship between the things that can be felt and the things that can be perceived in his thought. Although he says in advance that one cannot gain knowledge from sensible things, the experience of beauty and its affection have a central role in Plato. In fact, when we continue our investigation through the experience of beauty in Plato's thought, we see that the activity of philosophia is an aesthetics per se in the context of both the“highest art”and the love of beauty; philosophos, according to Plato, is the same as philokalos. Contrary to the baseless interpretations of the mainstream commentators on mimêsis, a creative activity that is not subject to mimêsis is not possible according to Plato's thought; not only human creative activity, but primarily the Divine act of creation itself in the context of the birth of the world, is a mimetic activity. The important thing for Plato is the model upon which the creative activity is based: when an artist, who takes the self as a model, creates works by holding on to the truth, he will create the true virtue in himself, and in doing so, his creations on the outside become monuments of virtue. This activity is, in fact, synonymous with his self-knowledge and self-transformation processes. The sense of beauty experienced from such an act of creation brings out the best qualities in its audience's soul while pointing to a path that will lead him to true nobility, rather than paralyzing his reasoning and judging abilities by imitating what are themselves imitations of virtue produced by deceptively imitative art. Monuments of virtue that are perfect examples of the beautiful itself turn the soul of the audience towards the beautiful itself and encourage him to take action to get closer to it. In Plato's thought, real art, by showing the cave prisoners their shackles, reveals that their“understanding”of the world is merely an image, a conjecture imposed by their own conviction that it is real. By alienating him once again, real art reminds the audience, that is, the self-alienated human being looking at the stage, that the principal actor is none other than himself. Genuine art is a call to liberation, declaring to its audience that they will never be able to see the truth unless they are freed from their bonds, tempting their souls, and encouraging them to seek refuge in the beautiful.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    380744

    Platon'da aletheia ve etik bir yaratma faaliyeti olarak imkanı

    Aletheia in Plato and its possibility as an ethical practice

    EDA ÇAÇA

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2014

    Felsefeİstanbul Bilgi Üniversitesi

    Felsefe ve Toplumsal Düşünce Ana Bilim Dalı

    ÖĞR. GÖR. KAAN ATALAY

  2. Tez No

    869647

    İbn Sînâ'nın zihnî varlık ve tümellik anlayışı ve Fahreddin Râzî'nin eleştirileri

    Ibn Sīnā's (Avicenna) concept of mental existence and universality and Fakhr al-Din al-Rāzī's criticisms

    AHMET TARIK AKSAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    DinMarmara Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HATİCE KELPETİN ARPAGUŞ

  3. Tez No

    899627

    Platon ve Freud düşüncesinde psukhe-logia

    Psukhe-logia in Plato's and Freud's thought

    MUHAMMED MASUM GÖKYÜZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Felsefeİstanbul 29 Mayıs Üniversitesi

    Felsefe Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. EMRE ŞAN

    DOÇ. DR. OĞUZ HAŞLAKOĞLU

  4. Tez No

    186174

    Tommaso Campanella ve Thomas More'un ütopyalarının karşılaştırılması

    Comparing Thomas More and Tommaso Campanella's utopias

    MAHMUT AVCI

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2006

    FelsefeAtatürk Üniversitesi

    Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. OSMAN ELMALI

  5. Tez No

    615787

    Varolmayan nesneler semantiği

    Semantics of non-existent objects

    TUĞBA YAVUZ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    Felsefeİstanbul Üniversitesi

    Felsefe Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. YÜCEL YÜKSEL

    PROF. DR. AHMET AYHAN ÇİTİL

Geri Dön