Hekimbaşı Aziz Efendi'nin Tercüme-i Eşcâr u Esmâr'ı (İnceleme - tenkitli metin)
Hekimbaşi Aziz Efendi'nin Tercüme-i Eşcâr u Esmâr'i (Analysis -text text with criticism)
- Tez No: 804688
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET FATİH KÖKSAL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Kültür Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 831
Özet
“Tercüme-i Eşcâr u Esmâr (İnceleme-Metin)”adlı çalışmamız, Alâeddin Alişâh b. Kâsım el-Hârizmî'nin astrolojiye dair Eşcâr u Esmâr adlı Farsça eserinin XVIII yy. âlimlerinden Hekimbaşı Abdülaziz Efendi tarafından yapılan çevirisinin günümüz harflerine aktarımına ve ortaya çıkan metnin bilimsel metotlar çerçevesinde incelenmesine dayanmaktadır. Çalışmamızın giriş bölümünde ilm-i nücûmun konumu ile bugün doğum haritası/horoscop olarak tabir edilen zîc temelli zâyiçelerden bahsedilmiştir. Ardından üç temel bölüme ayrılmış olan çalışmamızın birinci bölümünde: ilm-i nücûmun tanımı ve kapsamı ile ilm-i nücûma dair temel unsurlardan bahsedilmiş; ilm-i nücûmun Türk edebiyatındaki yeri ile kozmik unsurların ve diğer astronomik unsurlar ile gök olaylarının klasik Türk şiirindeki kullanımına değinilmiş; Osmanlı'da görev yapan müneccimbaşılar, ilm-i nücûma ait eserler ile ilgili çeviri faaliyetleri ve ilm-i nücûm ile müneccimlere yönelik eleştirilere yer verilmiştir. İkinci bölümde eserin müellifi ve mütercimi hakkında bilgi verilirken eserin konusu ve kapsamı, dil ve anlatımı, ilm-i nücûmdaki yeri, mütercimin tercüme metoduna değinilmiş, bölümün sonuna bir de terim ve kavramlar sözlüğü eklenerek metin içerisinde geçen terimlerin izahı amaçlanmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümü ise metne ayrılmış, bu bölümde metnin kuruluşunda tercih edilen ve edilmeyen nüshaların detaylı bilgisine yer verilerek buradan elde edilen bilgiler doğrultusunda nüshaların şecere tespiti yapılmıştır. Bununla birlikte çalışmamızda kullandığımız bir nüsha da tıpkıbasım olarak çalışmamızın sonuna dâhil edilmiştir. Hazırlanan bu doktora tezi ile eserin mevcut yıldızname metinleri arasındaki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Our study titled“Tercüme-i Eşcâr u Esmâr (Review-Text)”is based on the translation of Alâeddin Alişâh b. Kâsım al-Hârizmî's Persian work on astrology, Eşcâr u Esmâr, by Hekimbaşı Abdülaziz Efendi, one of the scholars of the 18th century, into modern letters and the analysis of the resulting text within the framework of scientific methods. In the introductory part of our study, the position of the science of horoscope and the zāyiches based on zīj, which today are called birth charts/horoscopes, are mentioned. Then, in the first part of our study, which is divided into three main chapters: the definition and scope of the science of the zodiac and the basic elements of the science of the zodiac; the place of the science of the zodiac in Turkish literature and the use of cosmic elements and other celestial elements and celestial events in classical Turkish poetry; the munajjimbaşı who served in the Ottoman Empire, translation activities related to the works of the science of the zodiac, and criticisms against the science of the zodiac and the munajjims. In the second part, information about the author and the translator of the work is given, the subject and scope of the work, its language and narration, its place in the sciences, the translation method of the translator are mentioned, and a glossary of terms and concepts is added at the end of the chapter to explain the terms used in the text. The third part of the study is devoted to the text. In this part, detailed information about the copies preferred and not preferred in the construction of the text is given and genealogical determination of the copies is made in line with the information obtained from here. In addition, a copy we used in our study is included at the end of our study as a facsimile. With this prepared doctoral thesis, it has been tried to determine the place of the work among the existing Yıldızname texts.
Benzer Tezler
- Hekimbaşı Abdülhak Molla ve Türk tıbbının batılılaşmasına katkıları
Başlık çevirisi yok
MAHMUT ALPERTUNGA KARA
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
1999
Deontoloji ve Tıp Tarihiİstanbul ÜniversitesiDeontoloji ve Tıp Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ARSLAN TERZİOĞLU
- Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi'nin tıp tarihindeki yeri, Tertîb-i Eczâ, Kolera Risalesi, Çiçek Aşısı Risalesi, Ruhiye risalesi adlı eserlerinin transkripsiyon ve değerlendirmesi
The place of Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi in the tip history Tertîb-i Eczâ, Kolera Risalesi, Çiçek Aşisi Risalesi, Ruhiye Risalesi adli eserlerinin transkripsiyon
TUNCAY PEKDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Deontoloji ve Tıp TarihiTokat Gaziosmanpaşa ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İBRAHİM AYKUN
- XVIII. yüzyılda Osmanlılarda vebâ: Örnek bir çalışma olarak Gevrekzâde Hâfız Hasan Efendi'nin 'Micennetü't-tâ'ûn Ve'l-Vebâ' ' isimli çalışması
Plague in Ottomans in the 18th century: As case study, the work of Gevrek-zâde Hâfiz Hasan's entitled 'Micennetü't-tâ'ûn Ve'l-Vebâ''
ERTUĞRUL TAN
- Hekimbaşı Nûh Efendi'nin Akrabâdîn tercümesi
The translation of the Akrabâdin by Hekimbasi Nûh Efendi
DENİZ BALKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıHarran ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ OSMAN TÜRK
- Hekimbaşı Gevrekzâde Hafız Hasan Efendi'nin hayatı ve Risale-i Nikrîsiyye adlı eserinin değerlendirmesi ve transkripsiyonu
The life and the life of Hekimp Gevrekzâde Hâfiz Hasan Efendi evaluation and transcription of the work titled Risâle-i Nikrisiyye
GÜLİSTAN SİNCAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
TarihAğrı İbrahim Çeçen ÜniversitesiYakınçağ Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FEHMİNAZ TOKMAK